Osmanlı Askerî Literatürüne Ait “Silahşornâme ve Tuhfetü’l-Guzât”ta Savaş Aletleri

Vesile Albayrak Sak

 

Silahlar konusunda yazılmış / Firdevsî-i Rûmî’nin Silahşornâme adlı eseri türün en iyi bilinen

örneklerinden biridir.

Matrakçı Nasûh’un Tuhfetü’l-Guzât adlı eseri de klasik Türk edebiyatının türde sınırlı sayıdaki eserleri arasındadır.

 

Silahşornâmeler ve Fürûsiyyeler

Firdevsî-i Rûmî (1453-1517?) ve Silahşornâme

Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Uzun Firdevsî, İlyas Firdevsî Çelebi veya Türk Firdevsî olarak da tanınan Firdevsî XV. asrın son yarısında ve XVI. asrın başlarında yetişmiştir.

Bursalıdır. 17 yaşında iken şiire heves edip Melîhî’den aruz dersleri alsa da şiirlerinin pek de değerli olmadığı ifade edilmiş daha çok tarihçiliği takdir görmüştür

 

Silâhşornâme / Müsellahnâme

…eser 906/1500 yılında Edirne’de kaleme alınmıştır. On altı bölüm üzere tasnif edilen eserde silahların tarihçesi, ilk defa kimin niçin icat edip kullandığı, nasıl kullanılacağı, ferdî savunma teknikleri ile verilmiştir.

Eserin bilinen iki nüshası mevcuttur. Birisi Müsellahnâme adıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphanesi nr. k. 355’te kayıtlı olan nüsha olup 41 varaktır. Nesih yazı ile H.909/M.1503’te yazılmıştır. Diğer bir nüshası ise Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde H. 625 kayıtlı olup eser 1500 yılında yazılmış ve 1240 (1824)’ta istinsah edilmiştir. Talik yazıyla yazılmış bu nüsha 18 varak olup Risâle-i Silahşornâme Tercümesi adıyla kayıtlıdır.

 

Matrakçı Nasûh (ö.971/1564) ve Tuhfetü’l-Guzât

Enderun’da eğitim gördü, Sa’yî’den ders aldı, silah ve mızrak oyunlarında mahir

 

Tuhfetü’l-Guzât da silahşorluk hakkında kapsamlı malumat veren bir eser olup beş fasıl hâlinde tertip edilmiştir. İlk dört fasılda çeşitli savaş aletlerinin kullanım yöntem ve teknikleri anlatılmış son fasılda ise Nasûh tarafından kâğıt ve deriden yapılmış iki hisardan ve askerlerin oyun meydanlarında karşılaşma düzeninden bahsedilmiştir.

 

Silahşornâme’de eserin yazılış sebebinin hayır dua almak olduğunu belirten Firdevsî-i Rûmî 16 bölüme ayırdığı eserinin I. bölümünde (Bâb-ı evvel) kılıcın ve sününün kime nazil olduğunu anlatır.  Kılıcı Allah’ın emriyle Şit Peygamber’e Cebrail’in getirdiğini, küffar iklimlerinin fethinin bununla olacağını söylediği ifade edilir.

Aynı bölümde gönder (mızrağın) ise Hûd Peygamber’in zürriyetinden bir melikin gazada bunaldığını, Allah’a yalvarıp kendisini galip edecek bir silah istediğini, Hakk’ın duasını kabul edip rüyasında meleklerin âdem şeklinde gelip cenk ettiklerini gördüğünü, melikin uykusundan uyanıp gönderi tasarladığını anlatır.

 

eserinin ikinci bölümünü kılıca ayırmıştır.

kılıcın Şit Peygamber’e gönderildiği bilgisini vermekte ancak bu bilgiyi Tuhfetü’l-Mücâhidîn’den aldığını ifade etmektedir

 

Râfizîlerin Zülfikâr dedikleri ve hafif olması için oluklu yaptıkları kılıcın Bedir Gazası’nda ele geçirildiğini ifade etmektedir. Hz. Peygamber’in bu kılıcı kendisi için aldığı veya İskenderiye padişahı Melik Mukavkıs’a gönderdiği rivayetlerini veren Nasûh sonraki aşamada ise on bölüm hâlinde hücum tekniklerini vermektedir.

 

talim yayı / kebade

 

 

…

Albayrak Sak, Vesile (2023), Osmanlı Askerî Literatürüne Ait “Silahşornâme ve Tuhfetü’l-Guzât”‘ta Savaş Aletleri, Harp Tarihi Dergisi, Sayı: 7,