Trakya Ağızlarında Yer Alan Alet ve Eşya Adları

Muharrem Özden

 

…yeme- içme, giyinme ve barınma

…bu ihtiyaçları karşılamak için tarih boyunca insanoğlu alet ve eşyaya ihtiyaç duymuştur.

 

Evle İlgili Alet-Eşya Adları (s. 111 vd.)

 

Tarımla İlgili Alet-Eşya Adları (s. 114 vd.)

 

Hayvancılıkla İlgili Alet-Eşya Adları (s. 116 vd.)

 

Sağlıkla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Eğitim ile İlgili Alet-Eşya Adları

 

Savaş ve Askerlikle İlgili Alet-Eşya Adları

 

Müzikle İlgili Alet-Eşya Adları

 

İletişimle İlgili Alet-Eşya Adları

 

İnançlarla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Oyunla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Takıyla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Esnaflıkla İlgili Alet-Eşya Adları

 

İnşaatla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Dokuma ve Terzilikle İlgili Alet-Eşya Adları

 

Taşımacılıkla İlgili Alet-Eşya Adları

 

Demircilikle İlgili Alet-Eşya Adları

 

SÖZLÜK (s. 121 vd.)

ağzı dolu: Teneke kesmeye yarıyan bir çeşit makas.

ağış: Gümeçten bal çıkarmakta kullanılan alet.

ak götüren: Düvenle ezilen ekinlerin kalıntılarını rüzgarda savurarak samanı ve taneyi ayırmak için kullanılan uzun saplı, ucu parmaklı bir alet, yaba.

akrap: Hayvanların yularlarında, yanak kısmına takılan ve hayvanın hızlı yürümesini sağlıyan üç veya dört dişli demir parçası.

alik: Kalbur.

amut: Deve semeri, havut.

angıç arabası: Yük arabası.

argalaç: Hamal semeri, sırta yük alınacağı zaman konulan çul, çuval, keçe parçası, altlık.

artıcan: Artezyen çeşmesi.

aşırtmaç: Koşu hayvanının kuyryğu altından geçirilen paldum.

aygīcık: At arabasının terazileri üzerindeki kısım, aygırcık.

ayırt: Süzgeç, kevgir.

aykacı: Avcılıkta avın ortaya çıkması için taklidi sesler çıkaran kimse veya kimseler.

aykırdak: Damı dayayan direk, mertek.

azı: Köpek boyun kayışı, tasma.

azırapış: Bebeklerin altına bağlanan bir kullanımlık bez.

bābazen: Kabuklu söğüt dalından örülen, bağcıların kullandığı iki kulplu büyükçe sepet,

bādak: Emzikli küçük su destisi.

badalak: At arabasında koşum kayışlarının bağlandığı ağaç.

badiye: Yayvan, kulpsuz toprak çanak.

baduç: Toprak, çam ağacı veya madenden yapılmış ibrik, emzikli testi.

bağrızan: Üzüm veya tütün sepeti.

baksa: Sipersiz şapka, bere.

balta: Değirmen taşının ortasında bulunan ve onu döndüren demir,

bārdak: Vantuz.

bāret: İçi havlu bir çeşit pamuklu kumaş.

basarna: Dalyan kazığı.

baskı: Demir sıcakken düzeltmeye, şekil vermeye yarayan bir demirci aleti, avadanlık.

batuş: Çizme.

bek: Sulama yapılırken su borularının ucundaki dönen alet.

belleme: Koşum kolanı.

bıkā: Bukağı, at ayağına takılan halkalı bir pranga.

bilda: Ekmek tahtası.

boaç: Büyükbaş hayvanların boğazına takılan zincir.

boduç: Çam ağacı veya topraktan yapılmış küçük testi, yuvarlak, kulpsuz testi.

bolt: Çivi, somunlu vida.

bomba: Un fıçısı.

bordo: Porto. Büyük sokak kapısı, porto.

botuş: Çizme.

būgalaç: Ağaç çiviye yapılmış vida.

bulduk: Çömlek.

buranya: Tarlayı sürmek için kullanılan alet.

burkan: Kavanoz.

burma: Küçük vida.

butima: Yayık.

buylu: Sabanın kıvrık yerine konulan ve toprağı dağıtmaya yarayan çatal.

cacala: Bilye.

cafāil taşı: Elmas, yakut vb. değerli taşlar

caga: Kundaksız bıçkı.

camal: Kümbet denilen ısınma aracı.

cıba: Kağnı ve boyundurukta kullanılan ağaç çivi.

cimbokuz: Para atılarak çalıştırılan müzik kutusu.

cinbaz: Dokuyucuların çizgi çizmekte kullandıkları cetvele benzer demir.

cinber: Dokuma tezgâhlarında bezi gerdirmek için kullanılan iki tarafı dişli bir aygıt.

cöp: Ağaç çivi.

cuda: Baldıran sapından yapılıp fırlatılan ok, çıda.

cübeden: Aralarına boncuk konularak dizilen altın kolye.

cügen: At başlığı.

çalpara: Dibi dar ağzı geniş kap.

çamçak: Çamdan oyularak yapılmış su kabı.

çampara: At arabalarında dingile takılan ve ses yapan çelik levhalar, çalpara.

çanga: Kulplu çömlek

çapras: Bıçkı dişlerini ters yatırmaya yarayan ayar aleti.

çarakman: Şamdan.

çasdık/çastık: Odun kesme sahası, baltalık.

çekme: Ağzı testereli bağ bıçağı, bıçkı.

çelpene: Ekmek pişirmekte kullanılan saç.

çene çivisi: Arabanın tekerleğinin çıkmaması için dingile konulan çivi.

 

…

Özden, Muharrem (2017), Trakya Ağızlarında Yer Alan Alet ve Eşya Adları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 50, s. 110-142