Sürdürülebilir Mimarlık Bağlamında Geleneksel Konya Evi Üzerine Bir İnceleme

Ahmet Cemil Kuşcu

 

…çevre kirliliği paralelinde oluşan ekolojik dengenin bozulması

Canlıların varlıklarını devam ettirebilmeleri, yaşam ortamlarının sürdürülebilirliğiyle mümkündür.

 

Ekolojik mimarlık, yabancılaştığımız doğal çevreyle bir bütünleşme çabasıdır.

 

Tarihsel gelişimi içinde ekoloji, ilk olarak Alman zoolog Ernst Haeckel tarafından

“hayvanların canlı ve cansız çevreleriyle ilişkisi”ni belirtmek için oekologie (Yunanca oikos:”ev”, “barınak” ve logos:”bilim”) terimi kullanılmıştır.

 

Mimarlığın temel ilkeleri / yararlılık, dayanıklılık ve güzellik.

 

arazinin en yararlı biçimde kullanılması ve binanın gerek araziye, gerekse çevreye uyum sağlamasıdır.

 

İran’daki sıcak ve kurak yörelerdeki “badgir” diye adlandırılan rüzgâr kapanları iri bir bacayı andırır

Rüzgâr kuleleri / Tepe bölümü 1–2 metre yükseklikte, ince uzun şerit biçiminde boşluklar açılmıştır. Rüzgâr bu şeritlerden içeri girerek, şaft boyunca zeminine kadar inerek bir hava hareketi yaratır.

 

Kaba biçilmiş bir kerestenin başka ürünlere dönüştürülmesi, fırında kurulması ve işlenmesi için 5,3 MJ/kg enerji harcanmaktadır. Oysa, aynı amaçlı kullanılacak çelik için 35 MJ/kg, alüminyum için ise 145 MJ/kg enerji tüketilmektedir.

 

Türk Evi, Osmanlı Devletinin sınırları içinde Rumeli ve Anadolu bölgelerinde oluşmuş ve 500 sene kadar devam etmiş, kendi özellikleriyle belirginleşmiş bir ev tipidir.

Plan şemaları içinde dış ve açık sofalı tipler, köşklü ve eyvanlı uygulamalarla dikkati çeker. Odaların birbirine bitişik olmasından çok, sofanın uzantılarıyla birbirinden ayrılarak özerklik kazanması plan şemalarının en özgün niteliğidir.

 

Tarihi dönemlerde ismi Lykaonia olan Konya’dan ilik söz eden kişi Klasik Dönem Grek yazarlarından Xenophon olmuştur. Aynı zamanda Xenophon İkonion’un Frigya’nın en son şehri olarak zikredilmektedir.

 

Geleneksel Konya evinde çatı örtüsü toprak dam, saçaklar ise saz saçak ya da kirpi saçak şeklindedir.

 

Konya evlerinin geleneksel cephe kaplaması toprak sıvadır.

 

Konya'da iklimin de etkisi ile evlerde daha çok iç sofalı plan tipi uygulanmıştır.

 

Konya’da bodruma izbe denir. İzbe; yarısı toprak altında ve yüksekliği yaklaşık 250 cm olan ve üstteki evi rutubetten koruyan bir yerdir.

 

Konya çevresinde bulunan tarihi yapılarda yaygın olarak kullanılan ve yörede Sille Taşı olarak bilinen andezitik tüflerin kapiler su, emme katsayısı betona yakın, traverten, kireçtaşı ve granitten daha yüksektir.

 

Gödene Taşı: Taşın neojen devrinde meydana gelen göllerde oluşan göl kalkeri olduğu ve içinde silis parçaların yoğun olduğunu söylemektedir. Yoğunluğu ve mukavemeti fazla bir taş olduğundan eski yapıların temellerinde fazlaca kullanılmıştır.

 

Geleneksel Konya evlerinin temel üstü duvarları kerpiçtir. Kerpiç, fırında pişirilmeden sadece güneşin ısısıyla kurutulan çiğ tuğla olarak tanımlanabilir. Ana malzemesi topraktır.

 

Konya evinde kullanılan ahşabın en çok katran, çam, meşe, kavak ve ardıç ağaçlarından oluşmaktadır.

 

…

Kuşcu, Ahmet Cemil (2006), Sürdürülebilir Mimarlık Bağlamında Geleneksel Konya Evi Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul

…