Henry Petroski -The Evolution of Useful Things - Özet

 

Henry Petroski - The Evolution of Useful Things

 

Önsöz

Gökyüzü ve birkaç ağaç dışında şu an oturduğum yerden görebildiğim her şey yapay.

(diğer her şey) …hepsi doğanın parçalarının sökülüp yeniden birleştirilmesiyle yapıldı.

 

Farklı kültürlerin araçlarının farklı biçimlere dönüşmesine rağmen aynı temel işleve hizmet etmesini sağlayan tek bir mekanizma var mıdır?

 

Batı'nın bıçak ve çatalın gelişimi, Doğu'nun yemek çubuklarını açıklayan prensiple açıklanabilir mi? Herhangi bir teori, itme darbesiyle kesen bir Batı testeresinin şeklini, çekmeyle kesen bir Doğu testeresi kadar kolaylıkla açıklayabilir mi?

 

"Biçim işlevi takip eder" (demek ki bu doğru değil)

 

Çatalın Dişleri Nasıl Var?

Bıçağın, çatalın ve kaşığın evrimini derinlemesine incelemek bizi teknolojideki her şeyin nasıl geliştiğine dair bir teoriye götürebilir.

 

Bıçağın kökeninin çakmaktaşı ve obsidiyenden şekillendirildiği düşünülüyor.

 

…kazımaya, delmeye ve kesmeye uygun sert taş ve kaya.

…Böyle bir keşif, örneğin bir tarlada çıplak ayakla yürüyen ve ayağını bir çakmaktaşı parçasına kesen birinin başına gelebilirdi.

 

Ateşle birlikte yemek pişirme…

…sivri uçlu çubuklar, bir bireyin parmaklarının akşam yemeğinde pişmesini önlemek için kullanılmış olabilir.

 

Sakson İngiltere'de "scramasax" olarak bilinen bir bıçak, sahibinin daimi yoldaşıydı.

 

Orta Çağ'ın en resmi yemeklerinde her iki elde de birer bıçak tutulurdu.

 

 

Bıçakların eti kesmek için sabit tutma konusundaki eksiklikler, çatalın geliştirilmesine yol açtı.

 

Çatalların yedinci yüzyıldan itibaren Orta Doğu'daki kraliyet saraylarında yemek yemek için kullanıldığına ve 1100 yılı civarında İtalya'ya ulaştığına inanılıyor.

 

On yedinci yüzyıla kadar çatal İngiltere'de ortaya çıkmadı.

 

Coryate'e şaka yollu "Furcifer" adı veriliyordu, bu kelimenin tam anlamıyla "çatal taşıyıcısı" anlamına geliyordu ama aynı zamanda "darağacı kuşu" veya asılmayı hak eden kişi anlamına da geliyordu. İcatlar tarihçisi John Beckmann'a göre çatallar İngiltere'de yavaş yavaş yayıldı, çünkü bu alet "kadınsı bir süs eşyası" olarak çok alay konusu olmuştu.

 

Peki en iyi çatal kaç dişten oluşur ve neden?

Tek dişli çatal genellikle tercih edilen bir araç değildir ancak bu onun yeri olmadığı anlamına gelmez.

 

İki uçlu çatal, oyma ve servis için idealdir; çünkü kızartma, dönmeden yerinde tutulabilir

 

Kesmek için tutulan şeyin dönmesini önlemek amacıyla, çatalın iki ucu birbirinden zorunlu olarak biraz uzaktaydı ve bu aralık bir şekilde standart hale getirildi. Bununla birlikte, küçük gevşek yiyecek parçaları çatalların arasındaki boşluktan düştü

Üçüncü bir çatalın kullanıma sunulmasıyla, çatal, yiyecekleri ağza ulaştırmak için kepçe gibi daha verimli bir şekilde işlev görmekle kalmadı, aynı zamanda daha fazla çatalın deldiği yiyeceklerin tabak ile ağız arasına düşme olasılığı da azaldı

 

…on dokuzuncu yüzyılın sonuna gelindiğinde dört dişli yemek çatalı İngiltere'de standart haline geldi.

Çatalın evrimi, sofra bıçağının evrimi üzerinde de derin bir etki yarattı.

…mızraklamak için çatalın kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, bıçağın sivri ucu gereksiz hale geldi.

 

1669'da şiddeti azaltmak için bir önlem olarak 14. Kral Louis, ister masada ister sokakta olsun, sivri uçlu bıçakları yasa dışı hale getirdi.

 

On yedinci yüzyılın sonlarına doğru, bıçak bir pala şekline doğru kıvrıldı,

 

On dokuzuncu yüzyılın başlarında, İngiliz sofra bıçağı bıçakları neredeyse paralel düz kenarlarla yapılmaya başlandı

Genellikle kesici bir aletten ziyade yayma konusunda daha verimli olan küt burunlu, düz uçlu bıçak, on dokuzuncu yüzyıl boyunca modasını korudu

 

Mutfak bıçakları yüzyıllar boyunca çok az değişti. Kılıçları sivri kalmış, çakmaktaşı parçalarından kaynaklanan kusurların art arda düzeltilmesiyle doğal olarak bu şekle dönüştüler.

Katı yiyeceklerin çıplak parmaklarla kolayca yenebilmesi nedeniyle kaşığın bazen ilk yemek kabı olduğu iddia edilir ve bıçağın başlı başına bir yemek kabı olmaktan ziyade bir alet veya silah olarak başladığı düşünülür.

 

Tahtadan yapılmış kaşıklar, bütünleşik bir sap içerebilir ve "kaşık" kelimesi, bir kıymık veya tahta parçasını ifade eden Anglo-Sakson "kaşık" kelimesinden gelir (and the very Word “spoon” comes from the Anglo-Saxon “spon,” which designated a splinter or chip of wood).

 

İlk çatallar düz çatallı olduğundan önleri veya arkaları yoktu,

…çatalın ağza girebilmesi için çatalın dişlerinin ağzın tavanını delmesi veya yiyeceğin düşmesi ihtimalini en aza indirecek şekilde neredeyse yatay bir konuma getirilmesi gerekiyordu.

 

…çatal, sömürge Amerika'sında nadir bulunan bir eşyaydı. Massachusetts Körfezi Kolonisi'ndeki günlük yaşamın bir tanımına göre, ilk zamanlardaki ilk ve tek çatal, kutusunda özenle muhafaza edilmiş olup, 1630'da Vali tarafından getirilmişti.

 

Erken Amerika yaşamı hakkında yazan arkeolog James Deetz

 

Frances Trollope, 1828'de Mississippi Nehri'nde bir vapurda yemek yiyenler arasında bazı "generallerin, albayların ve binbaşıların" "bıçağın tamamı ağza girecekmiş gibi görünene kadar bıçaklarıyla korkunç bir şekilde beslendiklerini" anlattı.

 

Uzakdoğu'da yemek çubukları yaklaşık beş bin yıl önce parmakların uzantıları olarak geliştirildi. Kökenleriyle ilgili bir teoriye göre, yiyecekler büyük tencerelerde pişiriliyordu ve bu kaplar, her şey yenmeye hazır olduktan sonra bile ısıyı uzun süre koruyordu. Aç insanlar, en lezzetli lokmaları çıkarmak için erkenden tencereye uzanan parmaklarını yaktı ve alternatifler aradılar.

 

Form Başarısızlığı Takip Ediyor

Lüks, zorunluluktan ziyade buluşun anasıdır. Her eserin işlevi biraz eksiktir ve onun evrimini yönlendiren de budur.

Yapılan şeylerin biçimi, onların gerçek veya algılanan kusurlarına, düzgün işlev görmemelerine yanıt olarak her zaman değişime tabidir.

 

George Basala, Teknolojinin Evrimi, Yalnızca Amerika'da beş milyon patentin verildiğine dikkat çekerek, son iki yüz yılda "insan eliyle yapılan şeylerin büyük çeşitliliğini" öne sürüyor.

 

1867'de Karl Marx, İngiltere'nin Birmingham kentinde her biri endüstride veya zanaatta belirli bir işleve uyarlanmış beş yüz farklı çekiç çeşidinin üretildiğini öğrendiğinde şaşırdı.

 

Başarı ilan etmeyi umuyorsak başarısızlığa bakmamız gerek

 

Basalla (Teknolojinin Evrimi’nde) "yapılmış dünyada sürekliliğin hüküm sürdüğünü" savunuyor.

"yeni eserlerin yalnızca önceki eserlerden doğabileceğini, yeni türde yapılmış şeylerin asla teorinin, yaratıcılığın veya fantezinin saf yaratımları olmadığını" ima ettiğini ileri sürüyor

 

…endüstriyel tasarımcı, nesnelerin bir araya getirilmesini, sökülmesini, bakımını ve kullanımını ve aynı zamanda bakılmasını daha kolay hale getirmeye çalışır. Ve endüstriyel tasarımcıların en iyileri, bir ürünün geleceğini görme yeteneğine sahip olacak, böylece harika görünen ve güzel işleyen bir eserin kahrolası bir kusuru daha başlangıçta ortadan kaldırılacak

 

Eleştirmen Olarak Mucitler

Eğer şeylerin evrimini yönlendiren şey eksiklikleriyse, o zaman mucitler teknolojiyi en sert eleştirenler arasında olmalı.

 

Jacob Rabinovich

1933 yılında elektrik mühendisliği bölümünden mezun olduğunda adını Amerikanlaştırarak “Jacob Rabinow” olarak değiştirmiş

 

Mucitler sadece küfreden değil, aynı zamanda bu sıkıntıyı ortadan kaldırmak için neler yapılabileceğini düşünmeye başlayan insanlardır.

 

Buluş ihtiyaçla değil, yoklukla başlar. Tamircinin ihtiyaçları mevcut aletlerle karşılanır ve çekiç, tornavida ve İngiliz anahtarını her iş günü kullanır

 

Edwin Land, üç yaşındaki kızının, kendisinin çektiği bir fotoğrafı neden hemen göremediğine dair sorusu üzerine Polaroid şipşak fotoğraf makinesini icat etmeye teşvik edildi.

 

Pimlerden Ataşlara

Howard Sufrin'e göre, her on ataçtan üçü kaybolmuş ve on ataçtan yalnızca biri kağıtları bir arada tutmak için kullanılmıştı. Diğer kullanımlar arasında kürdanlar vardı; tırnak ve kulak temizleyicileri; naylon çoraplar, sutyenler ve bluzlar için geçici tokalar; kravat tokaları; kart oyunlarındaki çipler; çocuk oyunlarında işaretleyiciler; dekoratif zincirler; ve silahlar.

 

Küçük Şeyler Pek Çok Anlama Gelebilir

 

Fermuardan Önce Toka

…metal broşlar ve tokalar da kıyafetlerin sabitlenmesinde kullanılmaya başlandı.

 

Fermuar olarak tanınabilen bir şeyin patenti 1851 yılında dikiş makinesinin mucidi Elias Howe tarafından alındı.

 

Araçları Araçlar Yapar

…antika satıcıları ve koleksiyoncuların en büyük zevklerinden biri alışılmadık olanın kullanımlarını keşfetmek ve açıklamak gibi görünüyor

 

En eski metal testereler yaklaşık dört bin yıl önce Yakın Doğu'da bakırın keşfedilmesinden kalmadır.

Her eski malzeme yenisi kadar etkili olamayınca, bronz bakırın yerini aldığı gibi, demir de bronzun yerini aldı.

 

…balta, talaş üretmek için ideal olabilir, ancak ağaçları kesmek için son derece verimsizdir.

Kökeni Taş Devri'nde ortaya çıkan bu silah, yeni malzemeler ve yeni saplama yöntemleri ortaya çıktıkça etkililiği ve şekli açısından gelişti.

 

Avrupa baltası sallanırken sıkıca tutulmazsa bükülme eğilimi gösterirdi, çünkü metalin büyük kısmı sapın ön tarafındaydı

 

Amerikan yapımı baltalar hâlâ Avrupalı atalarına çok benziyordu, tek bir farkı içeriyordu; balta kafasının arka taraftan dışarı çıkan kör ucu. Bu özelliğin eklenmesi, yalnızca balta kafasını daha ağır hale getirmekle ve dolayısıyla daha büyük bir darbeyi paketleyebilmekle kalmadı, aynı zamanda ağırlık merkezini ve darbeyi bıçaktan geriye ve sapa yaklaştırdı ve böylece balta üzerinde dengeleyici bir etki yarattı.

 

On dokuzuncu yüzyılda Amerika'da balta stilleri hızla çoğalmaya başladı; her birinin biçimi diğerlerinden biraz farklıydı. Farklı stiller sıklıkla bölgesel adlarla ayırt ediliyordu

 

…bu kadar çok farklı türde çekiç…

…bu aletler de zanaatkârlar tarafından çok fazla tekrar tekrar kullanıldı…

…dolayısıyla onu taşıyan eller hatırı sayılır bir düşünme süresine sahip oldu…

 

…çekiçler ve çekiç benzeri aletler

…aletler arasındaki farklılıkların çoğu, yalnızca yeni görünüm için verilen tasarım patentleri kapsamındadır. Yine de, bir tasarım patenti için herhangi bir işlevsel iyileştirmenin mevcut olmasına gerek olmasa da, en başarılı başvurular "şaşırtıcı veya benzersiz yeni bir görünüm" sergileyen eserler içindir.

 

Çoğalan Modeller

Antika sergilerinde en çok konuşulan öğeler arasında / tuhaf ve sıra dışı eski gümüş eşyalar yer alıyor.

Zeytin çatalı ve çikolata karıştırıcısı, diğeri “domates”

 

Turşu, börek ve salata çatalı; her üçü de üretimin bir cilvesi olarak “sağlak”

 

(moda ve diğer etkiler) Çatal artık yiyecekleri ağza götürmek için en sevilen ve modaya uygun alet haline geldi. Önce bıçağı çıkardı, şimdi de gururuyla bir zamanlar güçlü olan kaşığın alanını istila etti.

 

“kesme çatalı”nın patenti 1869'da Reed & Barton tarafından alındı.

 

…on dokuzuncu yüzyılın sonlarında görgü kuralları kitaplarında balığın asla bıçakla yenmemesi gerektiğini iddia etmek yaygınlaştı,

…Yirminci yüzyılın başlarında, özel balık bıçağı ve çatalı standart sofra takımı haline geldi

 

Yerli Moda ve Endüstriyel Tasarım

…kesici aletlerin iş kolları son derece uzmanlaşmış bir hal almış, yapılan göreve göre farklı bıçaklar ve testereler kullanılmaktadır.

 

Çekiç türlerinin çoğalmasının nedeni, şimdi olduğu gibi o dönemde de çekiçlerin birçok özel kullanımının olması ve her kullanıcının, her gün belki binlerce kez gerçekleştirdiği görevlere mümkün olduğu kadar ideal bir şekilde uyan bir alete sahip olmak istemesiydi

 

Keskilere vururken çekicimin sıklıkla kaydığını veya hedefini ıskaladığını fark ettim; çok büyük başlı bir tokmak daha iyi olurdu.

Eğer tek bir çekiçle 100 farklı şeyi başarmaya çalışsaydım, en az 100 hata bulabilir

Çekiçte olduğu gibi, testerede ve diğer aletlerde de durum aynıdır,

 

Çekiç saplarındaki en büyük değişiklik, uzunluklarında görünüyor; bu özellik, tutuşundan çok çekicin darbesinin büyüklüğüyle ilgili.

 

Emsalin Gücü

Bulmaca testileri / bira sürahileri…

 

Açmadan Önce Kapatma

Gıdaları koruma yöntemi

 

Küçük Değişimden Büyük Paralar

…hepimizin önemli (ve sonuçta ekonomik) olduğunu düşündüğümüz şeyler konusunda farklı öncelikleri vardır

 

İyi En İyiden Daha İyiyken

Piyasaya sürülmesinden sonraki on yıl içinde kapaklı ambalaj, israflı ambalajlamanın ve çevreye yönelik bir tehdidin sembolü olarak saldırıya uğramaya başladı.

 

İleriye bakmak aslında tasarımın özüdür, ancak eserler uzun, engebeli ve çoğu zaman riskli yollarda şekillerini alırlar.

 

Fast-food ambalajından çöp konteynırlarına kadar her şeyin tasarımı, anlık kullanımın ötesine geçmelidir. İnsanların ve nesnelerin evrenine tanıtılan her eser, her ikisinin de davranışını değiştirir. Değişikliğin kötü niyetli mi yoksa iyi niyetli mi olduğu başlangıçta her zaman belirgin değildir, ancak tasarımcılar tasarım yoluna ve acil hedeflerinin çok ötesine bakarsa etkisi kesinlikle daha iyi tahmin edilebilir.

 

Daimi İyileştirme Odası

Gelişen teknolojiye yönelik kararsız duygular yeni bir şey değil.

 

Bir kişi için yeterince iyi olan, elbette bir başkası için öyle olmayabilir. Solak insanlar, kapı kollarının, okul sıralarının, kitapların, tirbuşonların ve sayısız sıradan nesnenin kendilerine karşı önyargılı olduğu bir dünyada yaşamayı öğrenmek zorunda kaldılar.

…

 

 

Bailey, C. T. P. Knives and Forks. London: The Medici Society, 1927.

 

Baird, Ron ve Comerford, Dan.Çekiç: Aletlerin Kralı. Özel basım, 1989.

 

de Bono, Edward. Eureka!: An Illustrated History of Inventions from the Wheel to the Computer. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1974.

 

Eco, Umberto, and Zorzoli, G. B. The Picture History of Inventions: From Plough to Polaris. Translated by Anthony Lawrence. New York: Macmillan, 1963.

 

Goodman, W. L. The History of Woodworking Tools. New York: David McKay, 1964.

 

Laughlin, M. Penn. Money from Ideas: A Primer on Inventions and Patents. Chicago: Popular Mechanics Press, 1950.

 

Strung, Norman. An Encyclopedia of Knives. Philadelphia: J. B. Lippincott, 1976.

 

…

Petroski, Henry (1992), The Evolution of Useful Things, 1st Vintage Books edition, New York

…