Divan Şiirinin Koruyucu Savaş Aletleri Kalkan-Miğfer-Zırh

Emel Nalçacıgil Çopur

 

Makale farklı yüzyıllara ait yirmi divan taramasından oluşmaktadır. Çalışma neticesinde diğer savaş aletlerinde olduğu gibi kalkan, miğfer ve zırhın da kaside nazım şeklinde yazılmış şiirlerde şairin memduhunu övme vesile olduğu; gazellerde ise sevgiliye ait güzellik unsurlarına teşbih edildiği gözlemlenmiştir.

 

Bu savaş aletlerinden “kalkan”, dairevî şeklinden dolayı sevgilinin yüzüne, gözüne teşbih edilmesinin yanında eski telakkide dokuz kat feleğe ve âşığın sinesine de benzetilen olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

…miğfer ve zırh ise sevgilinin cefası karşısında âşığın sinesini siper etmesine teşbih edilmiştir.

 

Kalkan

Türk kalkanları çelik, demir, bakır, hayvan derisi, hasır, kamış ve ağaç kabuğu gibi maddelerden yapılmıştır.

 

Türkler kalkan yapımında maden ve ahşabın dışında koruyucu özelliği ve sağlamlığından dolayı deri kullanmıştır.

 

Kalkan şekil olarak dünyaya benzetilmiş

Kalkanın üzerindeki kabaralar gözyaşına teşbih edilerek gözyaşının kalkan gibi koruyuculuğu da ima edilmiştir.

 

Miğfer

Gafr kökünden gelen miğfer; örtmek, gizlemek ve korumak” manalarına gelmektedir.

 

Zırh

İlk zırh örneklerine MÖ.2050’de Bronz çağında rastlanmaktadır.

 

…örme zırh, vücudu mızrak ve ok atışlarına karşı yeterince koruyamamıştır. Bu sebeple Mısır ve İran’da XII. yüzyıldan itibaren metal plakalarla desteklenmiş, cevşen bunun yanında dört aynalı denilen zırh türleri yapılmıştır. Ayrıca örme zırh altına giyilen keten gömleklerle vücudun

korunması sağlanmıştır.

 

Eski şiirimizde telmih sanatı uygulanarak yiğitliğinden dolayı en çok zikredilen kişilerden biri de Tehmeten veya Tehemten ismiyle de bilinen Rüstem’dir.

 

Osmanlı ordusunda kullanılan hayvan zırhlarına çokal adı verilmiştir

 

…

Nalçacıgil Çopur, Emel (2020), Divan Şiirinin Koruyucu Savaş Aletleri Kalkan-Miğfer-Zırh, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], Cilt: 3, Sayı: 2, s. 539-559