Göller Bölgesi Pişmiş Toprak Dokuma Aletleri ve Seramik Sanatına İzdüşümü

Serap Ünal 

Nur Uyanık

 

İnsanoğlu yaşamını sürdürebilmek adına birtakım ihtiyaçlarını karşılayabilmek için akıl ve becerilerini kullanarak ilk aletleri yaratmıştır.

 

çalışmanın ana odağını pişmiş toprak dokuma aletleri oluşturmaktadır.

 

Göller Bölgesinin merkezi konumunda olan Isparta ve çevresi, Neolitik Dönem ’den itibaren yerleşime açık olmuştur. Bu tarihsel süreçte Hititler (Etiler), Frigyalılar, İyonlar, Lidyalılar, Persler, Makedonyalılar, Selefkiler, Romalılar hüküm sürmüştür. Isparta, Bizans’tan sonra 1204’de Konya Selçuklularına geçmiştir

 

Fischer, Sanatın Gerekliliği kitabında yer alan ifadesiyle sanatın başlangıcını ilk aletler ile ilişkilendirmiştir.

 

Dokuma tarihi / hayvan kemiklerinden üretilen ‘dokuma çubuğu’ isimli aletler / Paleolitik dönemlere değin uzanıyor…

 

Asurlular, ilk olarak şimdiki buluntular ışığında keten kenevir gibi lifli bitkileri ehlileştirmiş ve tekstil tarihini başlatmıştır.

 

…pamuğun üretimi ilk Hindistan’ı işaret etmektedir.

 

Göller Bölgesi Dokuma Kültürü ve İlkel Dokuma Aletleri

Bölgenin erken alet buluntularını Baladız’da Mezolitik Döneme ait ‘mikrolit’ adı verilen aletler oluşturmaktadır.

 

İğ

Eğirme işlemi için kullanılan ağırşak ile işlevsel hale getirilen çubuk ‘İğ’ olmuştur. İlkel ip bükme işinde kullanılan iğ, ipliğin sarıldığı ucu çengelli gövdesi ve gövdeye geçirilmiş ağırşak olmak üzere iki parçadan oluşur. İğ, ip eğirmeye mahsus kullanılan “şiş” olarak bilinir

 

Öreke ve Kirmen

Ağırlık iğin üstünde olduğunda ‘öreke’, ahşap dört kanatlı iş miline geçirilmiş, ‘kirmen’ olarak tanımlanabilir.

 

Kirkit

Halı, kilim vs. dokumada kullanılan atkı ipliğini ve ilmekleri sıkıştırmak amacıyla kullanılan araca kirkit denir.

 

Gücü Tarağı

Dokuma tezgâhlarında, çözgü iplerinin düzgün gelmesini ve atkı iplerinin de sıkışmasını sağlayan paralel yassı tellerden oluşan düzen tarak olarak tanımlanmaktadır

 

Ağırşak

Yün eğirmenin en ilkel tekniği için kullanılmış ağırşaklar, buluntular ışığında yuvarlak, konik, küre, gibi tanımlanabilen pişmiş topraktan, taş, kemik, tahta gibi doğada kolay bulunabilen malzemelerden yapılmış ortası delik alettir.

 

Levni, “İplik Eğiren Kadın” minyatürü

 

İlkel aletlerini konu alan bir diğer Sanatçı Susan Point

 

…

Ünal,  Serap – Uyanık, Nur (2021), Göller Bölgesi Pişmiş Toprak Dokuma Aletleri ve Seramik Sanatına İzdüşümü, Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 7, s. 199-222