Sümerlerde Kullanılan Ağırlık Ölçüm Aletleri ve Ağırlık Ölçüm Sistemi Üzerine Bir Değerlendirme

Şerife Koçyiğit

 

M.Ö. 10 Bin’li yıllarda insanlar avcı toplayıcı hayattan sıyrılarak yerleşik hayata geçmiş ve tarımsal faaliyetler artırılmış, hayvanlar evcilleştirilmiş, sosyal anlamda komşuluk ve bölgeler arası ticari ilişkiler geliştirilmiştir. Tarım ve ticaret faaliyetlerinin artması, bölgeler arasında yayılması elde edilen ve alım-satımı yapılan ürünlerin kayıt altına alma ihtiyacını doğurmuştur.

 

Sümerler / “tahıl tanesi” üzerinden bir hesaplama yapmışlardır.

 

tahıl tanesi en hafif ağırlık birimini ifade etmektedir.

 

paranın icadına giden süreç ağırlık ölçüm aletlerinin icadı ile başlamıştır.

 

Ağırlık ölçüm aletlerinin özellikle M.Ö. 3000’lerden itibaren antik toplumlarda üretim ve alışveriş faaliyetlerinde ön planda olduğu görülmüştür.

 

Sümerler tarafından kullanılıp geliştirilen ağırlık ölçüm aletleri arasında zoomorfolojik (hayvan biçimli) ağırlık, sfendonoid (oval) biçimli ağırlık, silindirik biçimli ağırlık, dikdörtgen ve küre(kubbe) biçimli geometrik ağırlık modelleri yer almıştır.

 

Ağırlık ölçüm hesaplama sistemi ilk olarak Erken Hanedanlar döneminde (M.Ö. 3000) Sümerler tarafından icat edilmiştir.

 

En hafif ağırlık terimi olan “še”/ Akadca karşılığı “uṭṭetūm”

 

Bir diğer ağırlık terimi ise GIN’dir. GIN Sümerce bir ideogram olarak yazılırken Akadca karşılığı šeqel’dir.

 

“mana” / Sümerce’de “mina” ideogramı ile geçmektedir. Sümerce’de mana kelimesi “saymak,

sayaç” anlamında kullanılmıştır. Antik Yunan’da “Mna”, İngilizce’de “Mina” olarak çevrilmiştir.

 

1 Mana ise yaklaşık 500 grama tekabül etmektedir. Mezopotamya ağırlık hesaplamalarında kullanılan “GU” ise en büyük ağırlık terimi olarak bilinmektedir. 1 GU yaklaşık olarak 30 kilograma tekabül etmektedir. Mezopotamya terazilerinde en fazla 30 kg ağırlığında taşlar kullanılmıştır. GU terimi Akadca’da “Biltum”, Babil ve Asur kaynaklarında Talent olarak geçmektedir.

 

…

Koçyiğit, Şerife (2021), Sümerlerde Kullanılan Ağırlık Ölçüm Aletleri ve Ağırlık Ölçüm Sistemi Üzerine Bir Değerlendirme, Kare Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Tarih ve Düşünce Dergisi, Sayı: 12, s. 175-195