Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler

 

Arkeolojide Taşları Konuş(tur)uyoruz: Taş Aletler, Yorum ve Yaratıcılık (s. 17-21)

Birinci kısımda yer alan çalışmalar arasında Dr. Zehra Fürüzen Taşkıran, Batı Toroslar’da lokalize edilmiş olan Katran Dağı Mağara yerleşimleri Neolitik Çağ yontmataş endüstrisi ile Göller Bölgesi Neolitik Çağ yontmataş endüstrilerini karşılaştırmalı bir yaklaşımla değerlendirerek benzerlik ve farklılık gösteren unsurları tespit etmiştir.

 

Dr. Gizem Kartal, yeni bir Epi-paleolitik yerleşim yeri olan Kızılin’de yürütülen bilimsel çalışmalar sonucunda ele geçirilmiş olan yontmataş alet endüstrisine ilişkin analizler gerçekleştirmiş ve bu analizleri karşılaştırmalı bir değerlendirmeye tâbi tutarak kaleme almıştır.

 

Erdi Şimşek, Sumaki Höyük’te Neolitik Çağ’a tarihlenen evrelerden ele geçen çakmaktaşı buluntuları tekno-tipolojik olarak değerlendirmiş ve bu değerlendirmeler sonucunda uygulanan yontma stratejilerine ve tekniklere ilişkin değerli bilimsel sonuçlar ortaya koymuştur.

 

Dr. İsmail Baykara, Gürgürbaba Tepesi ve Üçağızlı Mağarası’nda tespit edilmiş olan örneklerden yola çıkarak Levallois çekirdeklerdeki hammadde seçilimine ilişkin bir değerlendirme yapmıştır.

 

Dr. Ergül Kodaş “Deneysel Arkeolojik Çalışmalar Işığında Baskı Yöntemiyle Yapılan Dilgi ve Mikrodilgi Üretimi” başlıklı çalışmasında, yapmış olduğu deneysel arkeolojik çalışmalar sonucunda baskı tekniği yöntemine ilişkin elde ettiği sonuçları değerlendirmektedir.

 

Dr. Betül Fındık, İzmir Yeşilova Höyük Neolitik Çağ’a ait olan yontmataş endüstri öğelerini tekno-tipolojik olarak değerlendirmektedir.

 

Dr. Emre Güldoğan, İstanbul ilinde 2013 ve 2019 yılları arasında çeşitli ilçelerde gerçekleştirdiği yüzey araştırmaları sonucunda ele geçirilen sürtmetaş alet örneklerine ilişkin detaylı bir değerlendirme yapmaktadır.

 

Dr. Nurperi Ayengin, Batı Karadeniz’de Kastamonu ili Araç ilçesinde bulunan Kâhintepe yerleşiminde … gün yüzüne çıkarılmış çok sayıdaki arkeolojik materyalden sürtmetaş endüstri öğeleri üzerine bir değerlendirme yapmaktadır.

 

Dr. Onur Bamyacı, öğütme taşlarına ilişkin yapmış olduğu kapsamlı değerlendirmesinde arkeolojik ve filolojik verilerden yola çıkarak söz konusu endüstri öğeleri kullanılarak gerçekleştirilmiş olan öğütme aktivitelerinin sosyal yaşam içerisindeki yerine ve önemine dair değerli bilimsel veriler ortaya koymaktadır.

 

Dr. Pınar Çaylı, Güvercinkayası yerleşiminden ele geçmiş olan sürtmetaş aletleri gerek işlevsel açıdan gerekse dağılımları açısından ayrıntılı bir değerlendirmeye tâbi tutmaktadır.

 

Dr. Hande Bulut ve Dr. Kadriye Özçelik tarafından kaleme alınan yazıda, Denizli ilinde … Acıpayam ilçesinden ele geçen verilerinden hareketle, … Homo erectus insanının elinden çıkmış kültürel materyal ve onun üretim anlayışı bilişsel çerçevede değerlendirilmiştir.

 

Dr. Neyir Kolankaya Bostancı; sembolizm ve sembolik düşünme yeteneğini, bunu sağlayan düşün yapısını yontmataş endüstri üzerinden irdelemekte ve ilk avcı-toplayıcı topluluklardan başlayarak zamanla toplumların sosyal, ekonomik, kültürel ve ritüel yaşantılarının yansıması haline gelen sembolik düşüncenin oluşum ve gelişim sürecini ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.

 

Dr. Gökhan Mustafaoğlu, insanın ortaya koyduğu yaratıları anlayabilmek için öncelikle insanı doğru tanımlamak gerektiği noktasından yola çıkarak insan beyninin nörobilim çerçevesinde dinamiklerini ortaya koymaktadır.

 

Dr. Ergül Kodaş, deneysel arkeoloji çalışmalarının ve arkeolojik verilerin ışığında ikiyüzeyli aletleri tekno-tipolojik olarak değerlendirmekte bilhassa üretimlerinde kendini gösteren simetri anlayışı ve estetik değerleri ile sahip olabilecekleri sembolik anlamlar üzerinde durmaktadır.

 

Dr. Yavuz Aydın, Paleolitik Çağ yerleşmelerinde ele geçen buluntuların dağılımına ve ele geçtikleri mekânların analizine ilişkin yaptığı çalışmada insan gruplarının yaşam alanlarını ve bu alanlar içerisindeki organizasyonu tartışmaktadır.

 

Dr. Ahmet Bilir ise “Vordonisi Adası’ndan Bir Mermer Batığı: Navis Marmorum” başlıklı yazısında İstanbul-Maltepe açıklarındaki Vordonisi Adası Mevkii’nde tespit edilen ve bir batığa ait oldukları anlaşılan çok sayıdaki mermer bloklar hakkında bir değerlendirme yapmaktadır.

…

 

Güvercinkayası’nda “Sürtme Taş Aletler” İşlev ve Dağılım

…sürtme taş aletler (makrolitik aletler), yerleşmede çanak çömlek ve kemik aletlerden sonra gelen en kalabalık üçüncü envanter grubudur.

 

Alt ve üst öğütme taşları, havanelleri, ezgi, vurgu, açkı taşları, taş kaplar, ağırlıklar, sapan taşları, kapı söveleri, yassı baltacıklar/baltalar, taş boncuklar, taş mühürler bu grup içinde yer alır.

 

Güvercinkayası’nın ana yerleşmesi Orta Kalkolitik Dönem’e (I.-II. tabakalar) tarihlenmektedir (MÖ 5200-4750).

 

Yerleşme Hasandağı volkan kompleksinin içinde Melendiz Suyu kenarında hammadde temininde avantajlı bir coğrafi alanda yer almaktadır.

Buna göre; riyodasit, magmatik mineraller içeren sert ve en yoğun kullanılan bazaltik taşlar, riyolit, andezit, ignimbirit, gabro, kumtaşı Güvercinkayası sürtme taşlarında hammadde repertuvarını oluşturmaktadır.

 

Depo kaplarıyla dolu kiler odalarının yanı sıra her evde yer alan silolar ve bazı özel yapılarda yer alan değirmen görevi üstlenen öğütme sekileri de tarımdan elde edilen hasatın yerleşme içinde işlendiğini ve biriktirildiğini gösterir.

 

…Buluntuların neredeyse % 50’si öğütme aletleri…

Sürtme taş aletlerin yaklaşık % 40’lık bir bölümünü oluşturan çekiç, açkı, ısıtma taşı, aşındırıcı ya da örsler bu grup içinde değerlendirilebilir. Geriye kalan % 10’luk bölümün içindeyse içi oyuk diskler, sapan taşları, baltalar gibi kesici ve cilalanmış aletler yer alır.

 

Her konutta bireysel kullanıma uygun alt ve üst öğütme taşlarının yanında, havan/havaneli gibi öğütücüler de bulunur.

 

…fonksiyonunu kaybeden alt ve üst öğütme taşları mimaride yeniden kullanılmıştır.

…bilinçli bir tercihle duvarların içinde yer aldığını düşündüğümüz bu taşlar, belki de bereketle ilgili sembolik bir anlam taşımaktadır.

 

On farklı hammadde kullanılarak üretilen sürtme taş aletler ve bunların repertuvar zenginliği Güvercinkayası’nda önemli bir endüstri koluna işaret eder.

 

…

Çaylı, Pınar (2021), Güvercinkayası’nda “Sürtme Taş Aletler” İşlev ve Dağılım, Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler, Hazırlayan: Hande Bulut, s. 211-231

…

 

 

Yeşilova Höyüğü Geç Neolitik Dönem Yontmataş Endüstrisi / s. 211-228

Betül Fındık

Zafer Derin

 

Yeşilova Höyük, İzmir’in Bornova ilçesinde, Karacaoğlan mahallesinde, höyükle aynı adı taşıyan Yeşilova yerleşim bölgesinde yer almaktadır.

 

Ege Bölgesi’nde Neolitik yerleşimlerin MÖ 5700 civarında terk edilmeye başladığı görülmektedir.

 

Yeşilova Höyüğü Neolitik Çağ IV.1 tabakasında genel olarak yerel çakmaktaşı hammaddeden yonga üretimine dayalı bir endüstri izlenmektedir.