Divan Şiirinde Savaş Aletleri: Hançer, Kılıç, Ok

Emel Nalçacıgil Çopur

 

…hançer, kılıç, ok divanlarda savaşları anlatan manzumelerde geçtiği kadar sevgiliye ait pek çok güzellik unsurlarının ve farklı teşbihlerin benzetilen ögesi olmuş savaş aletleridir.

 

Sevgilinin kılıç gibi keskin gözüyle işbirliği yapan yaya benzeyen kaşları ok gibi kirpiklerle âşığı yaralamıştır.

 

…müşebbehün bih ögesi olan savaş aletleri şiirlerde vech-i şebeh ögesi zikredilmeden gerçekleştirilir. Klasik Türk edebiyatında teşbihin bu çeşidine müekked teşbih denilir ve en kıymetli teşbih çeşididir. Nitekim bir teşbihte teşbihi oluşturan ögelerin azalması; metinlere anlam derinliği kazandırır, okuyucunun da bilgi ve tecrübesi imkânında metinden çıkarımda bulunmasını sağlar

 

…hilâli şeklinden dolayı hançere benzetir.

 

hançer ve ona çok benzeyen kılıç şekil bakımından sevgilinin gönül alıcı kaşlarına benzetilir

 

göz; keskin, parlak hançerle ele alınır

 

Nedîm, kötülük yapan kaşlarının kılıcı ile hilekâr gamzelerinin hançerine kurban olduğu sevgiliye seslenir:

Tîğ-i ebrû-yı siyehkârına kurbân olayım

Hançer-i gamze-i ayyârına kurbân olayım

 

Hançer ile bel arasında incelik açısından bağ kurulması da şairlerin bel ile hançer üzerine yoğunlaşmasını sağlamıştır.

 

Kılıç, İslâmî literatürde Hz. Ali ile özdeşleşmiştir.

 

Farsça gürz; ağır topuz anlamındaki bir kelimedir ve Türkçe’de topuz anlamıyla kullanılır / (şiirde kahramanın) kılıcı ve topuzu…

 

…kılıçların üzerine fetihle ilgili ayetlerin yazılması gelenek olup onun süsü ise kullanıcısının ihtişamını göstermektedir.

 

Balık su ilişkisi çerçevesinde / kılıcın mukavemetinin artırılması için suda bekletilmesi ile ilgi kurulur.

(Bakî) sudan ayrılmış, toprağa düşmüş, dilberin kılıcının güzelliğinden uzak kalan âşığın titreyerek o kılıca can attığını, ölümünün dahi sevgilinin kılıcıyla olmasını istediğini anlatır

 

Fuzûlî sevgilinin kendisine tutumundan dolayı iki büklüm olan belini yaya; ip gibi akan gözyaşlarını kirişe; ettiği ahları ise oka benzetir.

 

…sevgilinin kaşı, gözü, kirpikleri, gamzesi etkileyiciliği olmasından dolayı hançere benzetilirken ince oluşuyla beli, uzun oluşuyla boyu da müşebbeh unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

…miraç hadisesinde iki yay aralığı kadar/kâbe kavseyn makamının Yüce Allah’a yakınlığı beyan edilen Hz. Peygamber için kullanıldığı tespit edilmiştir.

 

…

Nalçacıgil Çopur, Emel, (2020), Divan Şiirinde Savaş Aletleri Hançer, Kılıç, Ok, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s. 58-41