Esnaf Teşkilatlarında Şirketleşme Sürecinde Kılıççı Esnafının Yeniden Örgütlenmesi

 

Sanayi Devrimi

Islah-ı Sanayi Komisyonu’nun kurulmasıyla esnaf örgütlerinin şirketleşme süreci

 

Bu süreçte yeniden yapılandırılan teşkilatların biri de kılıççı esnafı olmuştur.

 

Avrupa’da / değişime ayak uydurabilen esnafın bir kısmı zamanla fabrikatörlere dönüşmüşlerdir.

 

Osmanlı Devleti’nde mevcut sanayi yapısının çözülmesi sebebiyle ve Avrupa emtiasıyla rekabet amacıyla kurulan bu şirketlerin genel özelliklerine bakıldığında; şirketler özel teşebbüs olarak değil devletin izin ve teşvikiyle kurulmuşlardır. Şirketlerin bazıları Islah-ı Sanayi Komisyonu’nun yönlendirmesiyle kurulurken, bazı şirketlerin kuruluşunda esnafın toplu halde şirketleşme talebi süreci başlatmıştır.

 

Yeni şirketler, yüzyıllarca serbest rekabet şartlarından uzak esnaf örgütlerinin uzantısı olarak kurulmuşlardır. Dolayısıyla yeni düzende bunlardan rekabet koşulları altında, maliyet analizi yaparak üretim yapmaları beklenemezdi.

 

Üretimde devlet fabrikalarının ön plana çıkması ve Avrupa’dan ithalatın artması neticesinde, İstanbul’daki kılıççı esnafının sanatları 1800’lü yılların başından itibaren itibarsız kalmıştır.

 

1860’lı yılların başından itibaren kılıç ustaları, dükkânlarındaki faaliyetlerinden alıkonularak Zeytinburnu fabrikasında yevmiye ile çalıştırılmaya başlanmıştır.

 

Zeytinburnu fabrikasından gönderilmelerine tekabül eden dönemde, kılıççı esnafı gerek Sultan Abdülaziz’e gerekse Babıali’ye sundukları arzuhallerle “bozulan durumlarının eski haline döndürülmesi için” yardım taleplerinde bulunmaya başlamışlardır. Esnaf temsilcilerinin talepleri bir süre görmezden gelinmiştir.

Nihayetinde 1869 yılında talep dikkate alınmıştır.

 

28 Şubat 1875 tarihli kılıççı esnaf ustalarının dilekçesine göre, esnafa verilen 1000 altın lira, esnafın vekili sarraf elinde bulunmasına karşın, ordu ve diğer devlet daireleri tarafından 17 ay süresince herhangi bir sipariş verilmemişti.

 

4 yılda 4 eşit taksitle ödenmesi planlanan meblağın ilk taksiti olan 25.000 kuruş esnaf tarafından zamanında ödenmiştir. Fakat geri kalan 75.000 kuruştan ödeme zamanı gelen 50.000 kuruş, esnaftan zamanında tahsil edilememiştir.

 

…

Akay, Tolga (2019), Esnaf Teşkilatlarında Şirketleşme Sürecinde Kılıççı Esnafının Yeniden Örgütlenmesi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 24, s. 605-618