Memluk Kılıcı

Hatice Güler

 

…silahlı mücadele kısa süreli bir gâlibiyettir. Asıl mesele, galip olma durumunu sürdürerek koruyabilmektir.

Mukaddime’de “Hâkimiyet kurma ve yerleştirme safhasına kalemden çok kılıca ihtiyaç duyulduğu, kalemin sadece hizmetçi olduğu ve kılıcın yardım hususunda bir ortak olduğuna” işaret etmiştir.

 

Sultanı; hutbenin, kalemin ve kılıcın sahibi diyerek tarif eden Memlûk müelliflerinden Halil b. Şahin (Ö.873/1468), saltanatın İlâhî kaynaklı olduğunu, sultanın Allah tarafından seçildiğini ve sultanın tebaasını yönetmekle görevli bulunduğunu ifade eder

 

Memlûklerde savaş techizâtı ile ilgili en mühim müessese silah hazinesi idi

 

Memlûkler, aslen Eyyûbî iktidarını sürdürmek için toplanan köle statüsündeki askerî birliklerdir. Mısır’ın kontrolünü ele geçirdikten sonra Doğudaki son Haçlı krallıklarını yeniden fethedip, kritik Ayn-ı Câlût Savaşı’nı (658/1260) kazanarak Moğolları mağlup ettiler. Memlûk dönemi, ilk olarak Bahrî Memlûkler ve daha sonraki Burcî Memlûkler şeklinde iki döneme ayrılır. Bahrî Memlûkler, Kâhire’de Ravza adasındaki askerlerden müteşekkil iken Burcî Memlûkler ise kale/burç ile birlikte anılabilir. Bahrî Memlûkler daha çok Kıpçak kabilelerinden getirilenlerden oluşmakta, Burcî Memlûkler ise çoğunlukla Çerkeş Dağları’ndan getirilen Çerkeslerdi.

 

“Et-tavsît” Memlûkler döneminde uygulanan bir idam şeklidir. Kişinin elbisesinin çıkartılıp yere konulmuş bir kütük üzerinde göbeğinin altından kılıçla ikiye bölünmesi şeklinde gerçekleştirilirdi.

 

…sultanların ve nâiblerinin suikasttan korunmak için yanlarına konulan “inve”,

 

Türk kılıçlarının genel olarak kabzaya yakın kısmının düz, uca yakın kısmının ise hafif kavisli olduğu görülmektedir. Eğri kılıcın en büyük özelliği, darbe esnasında bütün gücün uca yakın kısımdaki kaviste toplanması, böylece kılıcın kesici gücünün yüksek olmasıdır.

 

Münyetü’l-Guzât

…üçüncü bölümünde kılıcın faziletlerinden, kılıç çeşitlerinden / bahsedilmiş

 

Müzelerimizde yer alan eğri kılıçların en eskileri ise Memlûkler dönemine aittir.

 

Kansû Gavrî’ye ait iki kılıcın bütünleşen kabza ve balçakları, üstün bir sanat anlayışına ve estetiğe sahiptir.

 

Murad ibn Süleyman’a atfedilen Memluk kılıcı XV. yüzyıl ürünüdür. Düz ve iki ağızlı namlusunun ucu Zülfikar ağızlı yani çatallıdır.

 

Hafif eğri kılıç

Düz kılıç

Kavisli kılıç

Düz kılıç

 

…

Güler, Hatice (2019), Memluk Kılıcı, Tarihe Yön Veren Silah Kılıç (s. 223-243, Editörler: Tolga Akay ve Süleyman Tekir, İdeal Kültür Yayınları