Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi'nden Anadolu Tipi Metal Bir Çekiç Balta Işığında Bu Tipin Gelişimi, Üretimi ve Sembolik Anlamı Üzerine Bazı Düşünceler

Hakkı Levent Keskin

 

Anadolu'da Erken Tunç Çağında çok sayıda örnek ve farklı tiplerle temsil edilen sap delikli

baltalar bu dönem metal silah endüstrisinin en önemli gruplarından birini oluşturmakta

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi'nde bulunan ve daha önce yayınlanmamış bir çekiç balta, sap delikli metal baltaların özel bir tipini temsil etmekte

…bu tipin Batı Anadolu'ya özgü bir form olarak MÖ 3. Binyılın ortalarından sonra geliştiğini ve kısmen diğer bölgelere de yayıldığını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

 

Anadolu metal endüstrisi bağlamında sap delikli baltalar Erken Tunç Çağı'nda metal silahların en önemli gruplarından birini temsil eder.

Morfolojik açıdan bakıldığında, bu türler üç bileşenden oluşur: kesici kenarlı bıçak, çekiç oluşturan kör uç ve son olarak her iki parçayı da içeren sap deliği.

 

Arka kısmın baltayı dengelemek için kullanılmış olabileceği düşünülse de, aşınma izleri bunların ezme gibi ağır işlerde çekiç olarak kullanılmış olması gerektiğini düşündürmektedir

 

(Çekiç baltalar, toprak temizlemek, yapı inşa etmek ve düşmanlarla savaşmak için kullanılmış olabilir.)

 

Bodrum baltası, çekiç baltaların farklı bir formunu temsil eder.

Bu form, Batı Anadolu'ya özgü ve burada geliştirilmiş gibi görünmektedir.

 

Bu özel tipin dağılımı Batı Anadolu'da yoğunlaşmış gibi görünmekte

 

…metal sap delikli aletler güneydoğu Avrupa'da -daha spesifik olarak Balkanlar ve Karpatlar havzasında- MÖ. 5. bin kadar erken bir tarihte ortaya çıkmış ve uzun bir süre boyunca birçok farklı tipte kullanılmaya devam etmiştir

 

En eski yuvarlak kalıplı gövdeli baltalar Güneydoğu Avrupa tipleri arasında MÖ 5. binyılın sonlarında ortaya çıkmıştır.

 

(üretim tekniklerine dair) kayıp balmumu veya kum döküm yöntemlerinin veya her ikisinin de kullanımı daha makul görünüyor,

 

Çekiç Baltaların Sembolik Değeri

…baltanın keşfedildiği mezar önemli bir kişiye ait olmalıdır, çünkü tüm mezarlıkta bu türden tek buluntudur. Bir diğer önemli nokta ise, bu tür ağır bir silah içeren tek kadın mezarı olmasıdır.

 

(Mezardaki) Baltanın varlığı hem genç bir savaşçı kadın (amazon) yansıması olarak hem de bir babanın sevgili kızına veda hediyesi olarak, değerli ve kişisel eşyasını mezara koyduğu şeklinde yorumlanabiliyor…

 

(incelenen örneklerin) hem kesme kenarında hem de çekiç kısmında gözlemlenen aşınma izleri, bu eserlerin yalnızca ve özellikle mezarlara konulmak için üretilmediğini, aynı zamanda gömülü kişilerin hayatları boyunca da bu sembolik gücün bir yansıması olarak kullanıldığını göstermektedir.

 

…

Keskin, Hakkı Levent (2019), Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi'nden Anadolu Tipi Metal Bir Çekiç Balta Işığında Bu Tipin Gelişimi, Üretimi ve Sembolik Anlamı Üzerine Bazı Düşünceler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 59, Sayı: 1, s. 70-99