Mimarlıkta eleştirel bölgeselcilik ve Turgut Cansever

Mimarlıkta eleştirel bölgeselcilik ve Turgut Cansever - YLT

Gelenek, Cansever için sadece biçimsel verileri sağlayan bir araç olmaktan fazlasıdır. O geleneği, kendisini oluşturan öz, kültürel içerik, inanç sistemi ve tarihsel deneyimden hareket ederek gelecek için çözüm geliştirmek üzere ele alır.

Tezin ilk bölümünde bölgeselci mimarlıkların tarihi ve 1980’lerde tanımlanan Eleştirel Bölgeselcilik açıklanmaya çalışılmış

İkinci bölümde Türkiye’deki bölgeselci yaklaşımlar araştırılmıştır.

Üçüncü bölümde, Cansever’in mimarlık hakkındaki düşüncelerine yer verilmiş

 

Tzonis ve Lefaivre, (1985, 14), bölgeselci olarak tanımlanan mimarlığın Vitruviusçu, Neoplatonik ve klasik formüllere bilinçli bir karşı tavır olarak Rönesans’ın sonlarında ortaya çıktığını ifade etmişlerdir.

Bölgeden bölgeye bina tipindeki farklılıklar fiziksel çevre ve doğanın etkisiyle oluşur.

 

Casa dei Crescenzi binası / Bölgeselci mimarlığın ilk örneği olarak gösterilen bu yapı, bir topluluğun özgürleşme ideallerini ve bu topluluğun kimliğini tanımlamak, güçlendirmek üzere, mimarlığı araçsallaştırmıştır.

 

…ondokuzuncu yüzyılda “medeniyetin” neden olduğu yabancılaşmaya karşı “hakikat”in kaynağı olarak, doğa ve geçmiş zamanlar, egzotik yerler şeklinde sığınılacak iki kült yaratıldı…

İngiliz bahçeleri / kuralları olmayan doğa, mimarlıkta değer bulmuştur.

 

İtalyan ve Fransız bahçeleri / geometrik düzenlemelere sahip

 

Sir Henry Wotton 1624’deki “Mimarlığın Elemanları” adlı kitabında binanın kurallı düzeni ve bahçenin kuralsızlığı arasındaki zıtlığı ifade eder. Doğanın düzenlenmesi demek olan bahçe anlayışının İngiltere’de gelişmesi, Sir William Temple’ın Çin’e giderek Çin bahçelerini keşfetmesiyle olur

Çinlilerin “Sharawadgi” kelimesi ile bahsettikleri kuralsız yapıdaki bahçenin güzelliğini ve kutsal ifadesini över.

 

…modern mimarlık / “kültür ve yer ile bağlarını koparmış uluslararası mimarlık” şeklinde tanımlandı

 

1950’lerin Amerika’sında Uluslararası Üslup artık tasarıma sadece biçimsel verilerle yaklaşan bir tavra dönüşmüştür.

…bir moda akım haline gelen Uluslararası Üslup, Amerika’dan tüm dünyaya yayılarak her yerde benzer binaların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

 

Lewis Mumford’ın Bölgeselciliği / eleştirel bölgeselcilik

 

(Cumhuriyet dönemi) iklim ve malzeme koşullarına uyan ve yerli iş gücüne dayanan bir yapı

“Modern eşittir milli”

 

Turgut Cansever’in Mimarlığı

Cansever’in yazı ve konuşmalarında sık sık bahsettiği, varlığı bütün yönleri ile kapsayan yaklaşım, mimarlığının temelini oluşturuyor

 

İnsan, inşa edilip biçimlendirilen bir mimari çevrenin oluşumuna katıldığı nispette onun sorumluluk ve bilincine erişir.

 

“Yapmak istediğim şeylerden bir tanesi, maddi varlık tabakasının; yani bütün inşaat malzemesi, teknoloji vs.nin gereklerini dikkatle yerine getirerek, ancak bütün bu malzemeyi fikir dünyamızın, inanç dünyamızın transandantal çerçevesi içerisine yerleştirerek sosyal, iktisadi ve biyolojik varlık alanı gerçeklerini de saygıyla inceleyip onların gereklerini tam yerine getirerek; güneş, gölge gibi biyolojik varlık alanının ihtiyaçlarını da karşılayarak, psişik dünyamızın gerektirdiği sükunet ve huzuru sağlayarak, yavaş hareket çerçevesi içinde, bağımsız tektonikleri üzerlerine ilave alabilecek mass kolektivitelerini tezyini bir niteliğe ulaştırmak istiyorum. Bu da üslubun niteliğidir.” / Cansever, Şehir ve Mimari Üzerine Düşünceler, s.214),

 

…“yapılan şeyin hem geçmişe hem geleceğe doğru olmasını” bugünün çözümü olarak önerir.

 

Cansever’in mimarlığı, bir bitmişlik tanımlamaz, değişkenlik, sınırsızlık tüm yapılarında hakimdir.

 

Cansever’in yapıları daima bir sorgulama, yeniden analiz ile oluşturulduğundan kendiliğinden eleştirelliği içinde barındırır. Geçmişe bilinçle bakmaya dayanan yaklaşım, kendi içinde zaten sorgulamayı ve eleştirel bakışı getirir.

 

Demirgüç, Ufuk (2006), Mimarlıkta Eleştirel Bölgeselcilik ve Turgut Cansever, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

…