Yaylalar Kenti Rize

Ersin Demirel - Yaylalar Kenti Rize

Gün ışırken yeni yeni tutuşmaya başlayan odunların çıtırtısında uyanılan, fırında pişen ekmekle taze sütün kokusunun iştah kabarttığı günler çabuk geçer.

Kış erken iner yaylaya.

Eylül ayı yaylaya veda vaktidir. Pencereler ve kapılar sıkı sıkı kapanır.

Yayla evleri, bir sonraki yazın habercisi ilk sıcaklara kadar derin bir sessizliğe gömülür. Doğanın sonsuz dinginliği kuşatır tüm yaylaları. (s. 9)

Tarihsel olarak göçebe bir toplumdan gelen Türkler için yaylacılık, kültürel ve ekonomik bir olgu olduğu kadar geleneksel bir yaşam biçimidir aynı zamanda.

…yaylaların en önemli özelliği bol su kaynaklarına ve ot anlamında verimli geniş çayırlıklara sahip olmasıdır. (s. 11)

Genellikle akarsulara yakın olan yerleşimlerin su ihtiyacı, sokaklar boyunca akan kanallar yardımıyla sağlanır. Daracık sokaklara çamurdan korunmak için büyük taşlar döşenir.

Ülkemizdeki son 30 yıldır yaşanan toplumsal değişim rüzgârı, günümüzde yaylaları en çok etkileyen faktörlerin başında geliyor.

Geleneksel yayla evlerinin yerini şimdilerde, kentlerde gördüğümüz mimari tarz almaya başladı. Modern hayatın sunduğu olanaklarla yaylalar giderek doğallıktan uzaklaşıp özgünlüğünü yitiriyor. (s. 13)

Çamlıhemşin ve İkizdere ilçeleri sahip oldukları yayla sayısının fazlalığıyla dikkat çekerler. (s. 16)

Aynı günde dört mevsim yaşanabilir yaylalarda.

Açık havalarda Karadeniz’e kadar uzanan görüş mesafesi, sis bastığında birkaç metreye kadar düşer.

Günümüzde Rize yaylalarının bir kısmı geleneksel yaşam tarzını sürdürürken, diğer kısmı da turizmle tanışmış durumdadır. Özellikle Ayder ve çevresindeki yaylalar, konaklama tesisleri ve alternatif turizm olanaklarıyla ülkemizin önemli turizm merkezlerinden biridir. (s. 17)

Eskiden daha çok yayla göçünü ve yaylada yapılan işleri eğlenceli kılmak amacıyla yapılan şenlikler, son yıllarda bölgede gelişen turizme paralel olarak çeşitlilik göstermekte. Ayder ‘Kardan Adam’, Petran ‘Lazboard’, Anzer Balı, Ayder Kültür Sanat ve Doğa Festivali, Tozköy Likapa ve Vartevor Şenlikleri bunlardan sadece birkaçı.

Yayla şenlikleri arasında tarihselliği ile Vartevor ön plana çıkıyor. Farsça, Oğuzca Kürtçe ve Ermenicede rastlanan bu sözcük, çeşitli kaynaklara göre ‘Gül Bayramı’ anlamına geliyor. Rize’de Vartevor Şenlikleri, ot biçme işleminin bitiminde ya da köydeki işlerin ardından yaylada toplanma vakti geldiğinde düzenlenen bir eğlence olarak anılıyor. (s. 18)

Fındıklı ilçesindeki yaylalar Çağlayan ve Arılı vadilerinin iç kesimlerinde yer alır.

Günümüzde bir mesire yeri olarak kullanılan Gürcüdüzü, Fındıklı ilçesine 22 kilometre uzaklıktadır. 910 metre yüksekliktedir.

Çatak (Çağlayan) Yaylası: Fındıklı ilçesine 36 kilometre mesafedeki yayla Beydere köyü tarafından kullanılmaktadır. 1506 metre yüksekliktedir. Hemen üzerinde Taşdibi ve Çor yaylaları yer alır.

Yolu olmadığı için Artvin’in Arhavi ilçesinden ulaşılan Çamlık Yaylası, Fındıklı ilçe merkezine 46 kilometre uzaklıktadır. 2100 metre yükseklikteki yayla Çağlayan Deresi’nin kıyısındadır. (s. 22)

…Çamlık-Çatak arasındaki 6 kilometrelik patika halen durmaktadır.

Fındıklı ilçe merkezine 38 kilometre uzaklıktaki Sakura Yaylası’na araç yolu bulunmamaktadır.

Marsis Dağı’nın zirvesine tırmanmak isteyenler, rota üzerindeki Sakura Yaylası’ndan geçerler.

Sultan (Zuğu) Yaylası: Fındıklı ilçesine yaklaşık 25 kilometre mesafedeki yayla denizden 2330 metre yüksekliğe konumlanır. Manzarası muhteşemdir. (s. 23)

Ardeşen yaylaları ağırlıklı olarak Tunca Vadisi’nin iç kesimlerine ve bu vadinin her iki yakasındaki tepelere konumlanır.

Balıklı Yaylası: 2546 metre yükseklikte yer alır. Ovit ve Üçgöller gibi buzul göllerine ev sahipliği yapan yaylada yürüyüş ve kamp yapma olanağı vardır.

2204 metrelik Siprona Tepesi’nin yamacına kurulan yayla, yeni inşa edilen evler yüzünden özgünlüğünü yitirmek üzere.

Ardeşen ilçe merkezine 39 kilometre uzaklıktaki Deremezra Yaylası, tabiat parkı ilan edilen Tunca Vadisi’nin içerisinde yer alıyor. (s. 26)

Dereyayla: Altıparmak Dağları’nın sivri doruklarıyla çevrili yayla geleneksel taş evleriyle dikkat çekiyor. (s. 27)

İntor Yaylası: …günün her saatinde muhteşem güzellikte.

Sırt Yaylası, Ardeşen yerleşimine 42 kilometre uzaklıkta bulunuyor. (s. 28)

Rize’nin en güzel yaylalarından biri olan Tobamzga Yaylası, Ardeşen ilçe merkezine 46 kilometre uzaklıkta yer alıyor. Sırt Yaylası’nın hemen ardından varacağınız Tobamzga, önünde mavi mavi ışıldayan gölüyle yükseklerden Tunca Vadisi’ni seyrediyor.

Golezana, Rize’nin özgün yaylalarından biri. Ardeşen ilçesine 50 kilometre uzaklıktaki yayla, geleneksel mimari tarzı yansıtan evleriyle dikkat çekiyor. (s. 29)

Çamlıhemşin, adeta bir yaylalar cenneti.

Komati Yaylası: Çamlıhemşin ilçe merkezine 34 kilometre uzaklıkta…

1468 metre yükseklikte yer alıyor. (s. 32)

Komati’nin bir üst yaylası olan Eğrisu, Çamlıhemşin’e 40 kilometre uzaklıkta kurulmuş.

Koçdüzü (Guant) Yaylası: Çamlıhemşin’e 31 kilometre mesafedeki yayla 2392 metre yükseklikte bulunuyor. (s. 33)

Koçdüzü Yaylası’ndan yeni açılan yolla ulaşılan Didingola, Çamlıhemşin’e 35 kilometre uzaklıkta yer alıyor. Geleneksel mimari dokunun henüz bozulmadığı Didingola, dar ve derin bir vadi çanağına konumlanıyor.

Kaçkar (Ombole) Yaylası: …yayla Aşağı ve Yukarı olarak iki bölümdür. Altıparmak Dağları’nın eteklerinden doğan Kaçkar Deresi’nin kıyısındaki Kaçkar Yaylası özgünlüğünü kaybetmemiş ender yaylalardan biridir. Aşağı Yayla 2050 metre, Yukarı Yayla ise 2375 metre yükseklikte yer alır. (s. 34)

Ülkemizde yayla denilince ilk akla gelen, Karadeniz bölgesinin en gözde mekânı olan Ayder Yaylası (…) Çamlıhemşin ilçe merkezine 19 kilometre uzaklıktadır.

Çam ve ladin ağaçlarının sarmaladığı dağlarla çevrili bir vadiye bakan Kavron Yaylası, Çamlıhemşin ilçe merkezine 31 kilometre uzaklıkta yer alır. (s. 38)

Özellikle yürüyüşseverlerin rağbet ettiği yaylalardan biri olan Çaymakçur, Çamlıhemşin ilçesine 30 kilometre, Ayder Yaylası’na ise 11 kilometre uzaklıktadır. (s. 39)

İlçe merkezine 29 kilometre uzaklıkta yer alan Palakçur Yaylası, denizden yaklaşık 2120 metre irtifaya konumlanır.

Rize’nin ünlü yaylalarından biri olan Avusör, Çamlıhemşin’e 31, Ayder Yaylası’na ise 12 kilometre uzaklıkta yer alıyor. (s. 40)

2333 metre yüksekliğindeki Avusör Yaylası’ndan Rize’nin en yüksek zirvelerinden biri olan Kındevul Tepe’ye (3562 m) tırmanış yapılabiliyor. (s. 41)

2328 metre yüksekte bulunan Huser Yaylası (…) Çamlıhemşin ilçe merkezine 12 kilometre uzaklıkta bulunuyor.

Fırtına Vadisi’ne hakim bir sırtta yer alan Sal Yaylası, Çamlıhemşin ilçe merkezine 17 kilometre mesafededir. (s. 44)

Rize’nin en önemli yaylalarından biri olan Pokut, Çamlıhemşin ilçe merkezine 18 kilometre mesafede yer alıyor. (s. 45)

Hazindak Yaylası: Çamlıhemşin ilçe merkezine 26 kilometre uzaklıktadır. Tamamen ahşap evleriyle dikkat çeken Hazindak’ta bir pansiyon da var. Bölgede yapılması düşünülen kayak tesisi nedeniyle, yakın bir gelecekte Hazindak-Ayder arasına bir teleferik hattı projesi hayata geçirilecek. Yayladan yer yer taş döşeli bir patikayı izleyerek Samistal’e, toprak yol üzerinden Pokut’a veya orman içi bir göç yolundan Ayder Yaylası’na yürüyüşler yapmak mümkündür. (s. 46)

Orman sınırının bittiği bir noktada kurulan Elevit Yaylası, (…) Çamlıhemşin ilçesine 36 kilometre uzaklıkta… (s. 47)

Çamlıhemşin ilçesine 39 kilometre mesafedeki Hacıvanak Yaylası 2587 metre yükseklikte kurulmuştur. (s. 48)

Tirovit Yaylası: Geçmiş yıllarda çığ altında kalan iki yüz yıllık yayla, Çamlıhemşin ilçesine 43 kilometre uzaklıktadır. (s. 49)

Karmik Yaylası’na kuzeyinde yer alan Tirovit Yaylası’ndan yürünerek ulaşılıyor. Çamlıhemşin ilçe merkezine 46 kilometre uzaklıktaki yaylanın hemen üzerinde kristal berraklığındaki Cofk (Yıldızlı) ve Zincirli gölleri bulunuyor.

Çamlıhemşin ilçe merkezine 50 kilometre mesafedeki Palovit Yaylası 2338 metrelik bir yüksekliğe kurulmuştur. İkisi Hemşin biri Laz olan üç mahallesiyle yörenin en büyük yaylalarından biridir. (s. 50)

Samistal Yaylası: ‘En güzel yayla’ sıfatını fazlasıyla hak eden Samistal, eski taş evleriyle antik bir kent görünümünde. (s. 52)

Kaleköy (Hisarcık) Yaylası: 1990 metre yükseklikteki yaylanın asıl özelliği Kale-i Bala Kalesi’ne ev sahipliği yapması.

Verçenik Yaylası: Çamlıhemşin ilçe merkezine 48 kilometre uzaklıktaki yayla 2618 metre yükseklikte. Verçenik, bölgede yapılan outdoor aktivitelerinin de başlangıç noktası. (s. 56)

Orman dokusunun bittiği Fırtına Vadisi’ne hakim bir tepeye konumlanan Kito 1998 metre yükseklikte bulunuyor. (s. 62)

Badara Yaylası: …insanın ömrüne ömür katan bir manzaraya sahip. Açık havalarda Kaçkarlar’dan Altıparmak Dağları’na kadar uzanan tarifsiz güzellikte bir panoramayı seyredebileceğiniz yaylanın arkasındaki küçük tepeden ise Pazar ilçesi ve Karadeniz’i izleme şansını yakalayabilirsiniz. (s. 64)

Çayeli

Senoz Vadisi’nin en büyük yaylalarından biri olan İncesu aslında köy statüsünde bir yerleşim. (s. 69)

Güneysu

Kanboz Yaylası: Güneysu ilçe merkezine 31 kilometre uzaklıkta… (s. 76)

Eskiden yaylacıların göç ederken mola verdiği hanların bulunduğu düzlükte yer alan Handüzü Yaylası, şimdilerde mesire alanı olarak kullanılıyor. Güneysu ilçe merkezine 20 kilometre mesafedeki yayla 1790 metre yükseklikte. (s. 77)

İkizdere

Rize’nin bilinen yaylalarından biri olan Çağırankaya, kent merkezine 53, Güneysu ilçesine 30, İkizdere ilçesine 28 kilometre mesafededir. (s. 82)

İkizdere ilçe merkezine 27 kilometre uzaklıktaki Cimil, Rize’nin en eski yaylalarından biridir. 2504 metre yüksekliğe kurulan yayla, hem İspir hem de Çamlıhemşin tarafına geçen tarihi göç yollarının üzerindedir. Geçmiş yıllarda çığ ve yangın felaketleri geçirdiği için özgün dokusu bozulmuş, binaların bir kısmı afet evleri olarak yeniden yapılmıştır. (s. 85)

Gölyayla (Kabahor)Yaylası: İkizdere ilçesine 27 kilometre uzaklıkta, Palavit Dağı’nın eteklerine kurulmuştur. Gölyayla köyüne 10 kilometre mesafedeki yayla 2420 metre yüksekliktedir. (s. 89)

Meşeköy (Petran) Yaylası: İkizdere ilçe merkezine 27 kilometre mesafedeki yayla 1352 metre yüksekliktedir. Anzer Vadisi’ne bakan yayla evleri konuklarına olağanüstü bir manzara sunar.

Yaz aylarında otlayan hayvanların çıngırak sesleri ve ot biçenlerin türküleriyle şenlenen yayla, kış aylarında düzenlenen ‘Lazboard’ festivaliyle tanınıyor. (s. 90)

Garzavan Yaylası: İkizdere ilçesine 28 kilometre mesafede yer alır. Meles Vadisi’nin sonuna konumlanan yayla 2124 metre yüksekliktedir. Geleneksel mimari yapının büyük ölçüde korunduğu Garzavan’da evlerin bir bölümü kayaların arasına inşa edilmiştir. (s. 94)

Balıyla ünlü Anzer Yaylası İkizdere yerleşimine 34 kilometre uzaklıkta bulunuyor. (s. 96)

Diktaş (İksenit) Büyük Yayla: 2562 metre yükseklikteki yayla olağanüstü güzellikte bir panoramaya sahiptir. Bir yandan tüm Anzer Vadisi ayaklarınızın altına serilirken, karşınızda Soğanlı ve Karataş dağları manzaranızı süsler. (s. 99)

İkizdere

Varda (Güneyce) Yaylası: Görenleri şaşırtan güzellikteki bu yayla ne yazık ki her geçen yıl yeni yapılan binalarla özgünlüğünü yitirmek üzere. (s. 102)

---

Ed. Demirel, Ersin. Yaylalar Kenti Rize. Kaçkar Turizm Birliği. 2013