Divan Şiirinde Savaş Aletleri Hançer, Kılıç, Ok

Emel Nalçacıgil Çopur

 

Osmanlı şairleri, müstesna konumdaki sevgiliyi, onun güzelliğini ve âşığına karşı tutumlarını savaş aletlerine benzeterek ifade etmişlerdir. Dolayısıyla divan şiirlerinde zikredilen savaş aletleri savaşı anlatan manzumelerde yer almasının yanında özelliklerinden hareketle âşığın vücudunda açtığı yara bakımından da teşbih unsuru olarak kullanılmıştır

 

müşebbehün bih ögesi olan savaş aletleri şiirlerde vech-i şebeh ögesi zikredilmeden gerçekleştirilir. Klasik Türk edebiyatında teşbihin bu çeşidine müekked teşbih denilir ve en kıymetli teşbih çeşididir.

 

hilâl şeklini alan Ay’ı da hançere benzetmişler

 

(Bâkî )

Hançerün sînemi delerse eger

Şöyle bir hayr ider ki câna değer

 

Nedîm, kötülük yapan kaşlarının kılıcı ile hilekâr gamzelerinin hançerine kurban olduğu sevgiliye seslenir:

Tîğ-i ebrû-yı siyehkârına kurbân olayım

Hançer-i gamze-i ayyârına kurbân olayım

 

Edebiyatımızda kahramanlığı, kuvveti ile anılan Rüstem; zülf, kaş, gamze, göz gibi öldürücü ve hilekâr özelliğiyle ele alınır

 

…kasidelerde Sultan Bayezid, Sultan Selim, Rumeli kazaskeri Kadızâde Ahmed Şemseddin hançer bahsinde övgüye mazhar olmuşlardır.

 

Klasik Türk edebiyatında özel bir yerde olan sevgilinin kaşı, gözü, kirpikleri, gamzesi etkileyiciliği olmasından dolayı hançere benzetilirken ince oluşuyla beli, uzun oluşuyla boyu da müşebbeh unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

Divan şairleri âşığına eziyet etmekten çekinmeyen Türk güzelini elinde kılıçla tasvir etmişler, bu güzelin yine kaşları, bakışları, kirpikleri ve gamzesi de kılıca benzetilmiştir.

 

…

Nalçacıgil Çopur, Emel (2020), Divan Şiirinde Savaş Aletleri Hançer, Kılıç, Ok, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s. 58-81