İstikbal Gazetesine Göre Trabzon’da Mübadele ve İskan

Mesut Çapa - İstikbal Gazetesine Göre Trabzon’da Mübadele ve İskân

Trabzon’da yayınlanmakta olan İstikbal gazetesi, yöredeki iskân uygulamaları hakkında bilgi veren tek kaynak niteliğini taşımaktadır.

Trabzon başlangıçta iskân mıntıkalarına dahil edilmemişti (s. 631).

Rumların en fazla bulunduğu Maçka kazasında dahi Rumlar, topraktan aldıkları ürünlerle değil, koyun ve sığırlarından sağladıkları gelirler ve “taşçılık” vesaire gibi sanatlar sayesinde geçinirlerdi. Bunların çoğu Rusya ve İstanbul’a giderek kalaycılık ve bakırcılık yaparlardı. Maçka’da ziraat yok denecek kadar azdı.

Trabzon’da sadece arazinin hasılatıyla geçinebilen köylü hemen hemen hiç yoktu.

Rumili’den gelecek göçmenler arasında çok az sayıda sanatkâr vardır, bunların hemen tamamı çiftçidir.

Rus işgali esnasında Rumlar Türklere ait evleri tamamen yakıp yıkmışlardı.

Akçaabat’ta Rumların tamamı Ruslarla birlikte kazayı terk etmişlerdi (s. 632).

Trabzon’un iskân mıntıkası olarak tespit edilmesinde, önceden burada Rumların yaşamış olmaları önemli bir etken olmuştu; ancak, bu insanlar nasıl geçinirlerdi diye düşünülmemişti (s. 633).

Rumlar gidince Maçka’da nüfus kalmamıştır.

Rumeli’nden Trabzon’a, Drama’dan Akçaabat’a…

…bunlar geldikleri bu yeni çevreye uyum sağlayamamışlardı

Bunlar yaylacı olup hayvancılıkla geçiniyorlardı.

Akçaabat’ta olduğu gibi toprağı kazma ve bel ile işlemeyi bilmiyorlardı… (s. 635)

Vekâlet, Akçaabat’a ilk gelen iki köy halkının (Drama’nın Çalıyatı ve Duspat köylerinden gelen mübadillerin) müracaatları üzerine buraya bir müfettiş göndermişti. Barınamayacaklarına kanaat getirilince, bunlardan bir kısmı Safranbolu’ya diğer bir kısmı da Kelkit’e sevk edilmişti (s. 636).

8 Şubat’ta, Trabzon’da mübadeleye tâbi iki bine yakın Rum bulunuyordu. Bunların çoğu Çömlekçi semtine yerleştirilmişlerdi (s. 639). (Memleketin başka illerinden gelen Rumlar da Trabzon’daki mübadil kalabalığının içindedir)

Birinci iskân mıntıkasına dahil edilmesine rağmen, Trabzon’a göçmen iskân edilememişti; zirâ, burası sanıldığı gibi iskâna elverişli değildi. Akçaabat’ta kalan tütüncü birkaç göçmen dışında, gelenlerin hemen hepsi çeşitli sebeplerle Anadolu’nun muhtelif yerlerine dönmüşlerdi (s. 641).

---

Çapa, Mesut. (1991), İstikbal Gazetesine Göre Trabzon’da Mübadele ve İskan, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 8