Trabzon Vilayeti Salnamesi, 1872-1289

Trabzon Vilayeti Salnamesi, 1872/1289 / Ankara, 1994

Rize Kazası, Kaymakam İzzet Efendi

Belediye Reisi, Tevrizade Reşit Ağa (s. 43 / 97)

Lazistan Sancağı

Mutasarrıf Şükrü Bey, (s. 46 / 103)

Trabzon merkez nüfusu

Müslüman 6409

Rum 1630

Ermeni 1349

Katolik 414

Toplam: 9802

Rize merkez

19364 Müslüman

2051 Rum

19615 Toplam

Kuraiseba 5765 Müslüman

Mapavri 4100 Müslüman

Karadere 3800 Müslüman (s. 94-95 / 199)

Atina 87 Çerkez 7980 Müslüman / Toplam: 8868

Hemşin 6493 Müslüman (s. 96-97 / 201)

Taşınmazlar

Rize

1 Gümrük

1 Telgrafhane

1 Tabya

22 Çeşme

4 Şadırvan

1 Namazgah

1 Tekke

11 Medrese

19 İslam okulu

1 Rüştiye

4 Mescit

7 Cami

31 Oda

2 Hamam

16 Fırın

2 Han

53 Mağaza

353 Dükkan

1 Hükûmet konağı

1170 Hane (s. 102-103 / 207)

2 Rum mektebi

2 Rum kilisesi

19 İslam mezarlığı

3 Kuyu

33 Bağçe

39 Kahvehane

63 Değirmen

23 Arsa

2 Kömür mağazası

16 Ahır

3 Köprü

4 Meygede

10 Kayıkhane

3 Salhane

1 Boyahane (s. 104-105 / 209)

1 Kiremithane

1669 Tarla

197 Otlak

343 Çalılık

815 Koru

78 Orman

1 Taş ocağı (s. 106-107 / 211)

Trabzon Sancağında Olan Maadin (s. 117 / 223)

Rize civarında Pabakdiki köy mahallerinde ve Karadere’de Patar ve Besalet karyelerinde yağlı taş tabir olunan bir nevi maden çıkıp, bu maden lazut yani kokoroz ve fasulye tarlalarına ferş olunduğu halde tarlanın ziyade mahsul vermesine neden olur.

Yomra’da kurşun madeni işletilmekte (s. 119 / 227)

Trabzon Sancağı Kazalarının Mamulat ve Mensucatı

Trabzon’da keten üretilip ihraç ediliyor,

Of’ta kaba keten bezi,

Of’ta siyah şal imal edilir, (s. 124 / 237)

Of’ta sarmaşık tabir edilen bir ot iskemle imalatı için Trabzon ve Rize taraflarına gönderilir.

Of’ta şimşir ağacından saat imal olunur.

Akçaabat’ta kara keten imal edilir.

Kuraiseba’da senede yaklaşık 500 top kadar kaba keten bezi ve yünden şal imal edilir (s. 125 / 239).

Rize’de senelik 40 bin top gömleklik ince ve kaba beyaz keten bezi imal edilip ihraç edilir.

Karadere’de senede 1000 top kadar yünden şal imal edilir. Yine bu bölgede kayıkçılar için makara imal edilir (s. 126 / 241).

Kapavri’de kanaviçe imal edilir.

Sürmene’de bakırcılık, sandal ve gemi inşası için kerestecilik, şimşir ağacından kaşık, gürgen, kestane ve kızılağaçtan tekne ve çanak yapılır (s. 127 / 243),

Sürmene’de tüfek, tabanca ve çakmak imal ediliyor,

Sürmene’de 500 top şal imal ediliyor,

Sürmene’de balık ağı imal ediliyor,

Nahiye dahilindeki ihtiyaca cevap verecek ölçüde kendir imal ediliyor (s. 128 / 245),

Tirebolu: yünden kilim ve seccade,

Görele tüfek çakmağı, karakulak denilen bıçak, yünden siyah aba,

Ordu’da bakırcı, kuyumcu, kantarcı, tabanca, tüfek, çakmak, mikrazcı esnafı meskûn,

Ordu’da gürgenden kürek ve kavata, hasır süpürgesi imal ediliyor (s. 129 / 247),

Perşembe/Vona’da kayık, sandal,

Ulubey’de yünden şal, kilim ve kendirden keten imal edilir.

Aybastı’da tüfek, tabanca ve çakmak,

Giresun’da pamuk, tire ve ketenden 3-4 bin adet peşkir,

Kuyumculuk, bakırcılık, 1000 top kadar keten bezi imal edilir (131-132 / 249-251),

Keşap’ta kilim ve aba, küfe vs,

Ünye’de kuyumcu, bakırcı, boyacı sanatları icra edilir (s. 132 / 253),

Ünye – Saraycık’ta Bekir Usta namıyla meşhur zanaatkarın yaptığı hareli ve şişhaneli tüfek demiri imal edilir.

Ünye’de beşik, kaşık,

Çarşamba’da kestane ve gürgenden kayık ve tekne, (Terme’de de yapılır bu işler)

Kendirden çuval ve kilim, kamıştan hasır,

Ağnam yapağısından beyaz ve siyah aba, şal,

Keten ve kendirden don-gömlek vs. (s. 133 / 255),

Samsun kuyumculuk, bakırcılık

Hemşin – Atina: balık ağı (s. 135 / 259),

Maden Suları ve Kaplıcalar

Maçka – Hamsiköyünde Yerköprü nam mahalde kaynar bir acı su olup şurb ve istimalinden yel ve kaşınma illetine deva bulunur (s. 171 / 331).

Yomra’da Ayazma suyu tabir olunan taştan acı bir su çıkıyor, bu su şehir dışına dahi gönderiliyor,

Perçembe’de Kozağzı nam nahaldeki su yel ve sıtmaya iyi geliyor,

Kuraiseba’da Van karyesindeki su ve suyun çıktığı yerde bulunan kireç uyuz ve kaşıntıya iyi geliyor,

Rize’de Kalondoz nam dağ eteğinde Mayısın yedisinde soğuk su cereyan ediyor, bu su çıban ve kaşıntıya iyi geliyor (s. 172 / 333),

Bafra’da Sürmeli karyesinde bulunan acı su ile kaşıntı ve uyuzu olan hayvanlar tedavi ediliyor (s. 173 / 335),

Makamat-ı Aliye

Trabzon’da Boztepe’de Ahi Evran Dede ziyaretgahı var,

Ordu’da Nebi Dede, Seyyid Baba, Suhte Baba, Şeyh Evliya, Bereket Dede, Kara Gönüllü Dede, Hacı Kurt Dede, Toyluk Baba, Çetelli Evliya, Murad Dede, Çanlı Dede, Hasan Dede, Hasan Baba ziyaretgahları var,

Ulubey’de Hapsemana nahiyesinde Seyyid Mustafa, Şeyh İmam Dede, Yücetepe, Kırk Yiğit, Kuruç, Şeyh Abdullah, Sarı Sadık ziyaretgahları var (s. 179 / 347),

Rize

Semerkandi Şeyh Ali Hazretleri burada medfun fakat vefat tarihi bilinmeyor,

Kuraiseba’da itibar edilen bir makam olarak Hayatlı karyesindeki bir mağara ekser ulema tarafından ziyaret edilir (s. 180 / 349),

…