Mihail Bulgakov - Usta ve Margarita

Mihail Bulgakov - Usta ve Margarita

 

Romanda iki başka olay akışı mevcut: Bunların birinde 1930'ların Moskova’sında Şeytan'ı Profesör Woland suretinde görürüz. Uşağı Korovyev, Kara kedi Behemoth, kiralık katil Azazello ve dişi vampir Hella ona eşlik ederler.

İkinci olay akışı Usta’nın yazdığı romanın konusu etrafında şekillenir. Burada mekân Kudüs, olay ise Yeshua Ha-Notsri'nin / İeşua’nın / Nasıralı İsa’nın yargılanmasıdır. Roman boyunca iki olay bir şekilde birbirine etki eder.

 

Woland Berlioz'un o akşam geç saatlerde öleceğini kehanet ederek başlayan ilk bölüm bu ikisi arasındaki yüzleşme ve bu ikisini bir yansıması olan Yeshua'nın Pontius Pilate tarafından yargılanmasıyla devam eder. Woland’ın Moskova’daki faaliyetleri Stalin Rusya’sının ikiyüzlülüğünü, korkaklığını ortaya koyar.

Romanın devamında özellikle ikinci bölümden itibaren Usta ve Margarita daha fazla yer tutar. Romanın ilk bölümüne hakim ironik üslup yerini ikinci bölümde hüzün yoğunluklu bir anlatıma bırakır. İlk bölümler siyasi yapıyı eleştirirken kötümser bir tablo koymuş olur okurun karşısına. İkinci bölümde Usta ile Margarita’nın ilişkisi, duygusal yoğunluğuyla kötümser atmosferi yumuşatır ve biraz da umut aşılar okuyucuya (aşk / umut korelasyonu).

 

Çevirmenden

Usta ve Margarita bitmiş ama yine de son noktası konmamış bir eser.

 

Yelena Kolışeva 2015'te / iki ciltlik yeni bir yayına imza attı.

Rusçadan çeviri için işte bu yeni metni esas aldım.

…

 

BAŞLICA KİŞİLER

• Usta: Pontius Pilatus ve İeşua Ha-Notsri üzerine bir roman yazan / eserini kendi elleriyle yakan bir yazar.

• Matgarita: Usta'nın sevgilisi.

• Profesör Woland: Şeytan

• Koro şefi/Korovyev/Fagot: Woland'ın yardımcısı ve tercümanı.

• Azazello: Adı "çöl şeytanı" Azazel'e atıfta bulunan bir katil iblis ve ulak.

• Behemot: zaman zaman Konuşabilen, arka ayaklan üzerinde yürüyebilen ve insan biçimine bürünebilen devasa kara kedi.

• Hella: Woland'ın hizmetçisi bir dişi vampir.

• Mihail Berlioz (Mişa): Massolit başkanı ve bir sanat dergisinin yayın yönetmeni.

• İvan Nikolayeviç Ponıryof: Bezdomnıy takma ismini kullanan şair.

• O. Latunski: Usta'nın romanı hakkında olumsuz yazı yazarak Margarita'ya göre Usta'nın mahvına neden olan eleştirmen.

• Jeldıbin: Berlioz'un Massolit'teki vekili olan edebiyatçı.

• Aleksandr (Saşka) Ryuhin: Şair.

…

1930’lu yılların Rusya’sı… Moskova’ya 3 tuhaf yabancı geliyor. Bir tanesi kocaman, siyah bir kedi. Gelenlerden biri Woland suretindeki Şeytandır.

Bahar balosu için hazırlıklar var.

 

BİRİNCİ KISIM

1 . Bölüm Tanımadığınız Kimselerle Asla Konuşmayın

Sıcak bir bahar günü güneşin batma vaktine yakın iki yurttaş belirdi Patriarşiye Prudı'da.

Yurttaşların ilki Mihail Aleksandroviç Berlioz

…yol arkadaşı ise Bezdomniy takma ismiyle yazan şair İvan Nikolayeviç Poniryof.

(İsa ile ilgili tartışma)

Berlioz, İsa Mesih'in hiç var olmadığını iddia etti.

(Woland) …gülünç denebilecek kadar kısa, mesela bin yıllık bir süre için bile herhangi bir plan meydana getirme olanağından yoksun olmak bir tarafa, yarın başına ne geleceğine dahi hükmedemeyen insan nasıl idare edebilir ki?

 

- Uzmanlığınız ne üzerine

- Kara büyü

…

- İsa'nın yaşadığından emin olabilirsiniz.

Woland, İsa'nın hikayesini anlatmaya başladı

 

2. Bölüm Pontius Pilatus

Yerşalaim'de cinayet, isyana teşvik ve kanunlara ve inanca hakaret suçlarından tutuklanan dört suçlu utanç verici bir ölüme mahkum edildi: Direklere asılarak! Ve bu idam birazdan Çıplak Tepe'de gerçekleştirilecek! Suçluların isimleri Dismas, Gestas, Var-ravvan ve Ha-Notsri. İşte karşınızdalar!

Pilatus mahkûmları sorguya çekti.

İsa konuşurken Pontius Pilatus'un baş ağrısını iyileştirdi.

Pilatus, Yeşua için merhamet diledi, ama başkâhin bu teklifi kabul etmedi.

 

3. Bölüm Yedinci İspat

Woland’ı ihbar etmek için telefona koşan Berlioz, dökülen yağın üzerine kaydı ve tramvay raylarının üzerine düştü. Kaza sonucu kafası gövdesinden ayrıldı.

 

4. Bölüm Kovalamaca

Bu yaşananara tanık olan Bezdomny, Woland'ın peşinden gitti.

 

5. Bölüm Hadise Griboyedov'da Oldu

"Griboyedov Evi"

 

6. Bölüm Tıpkı Söylendiği Gibi, Şizofreni

Doktor, Bezdomny'ye şizofren teşhisi koydu.

 

7. Bölüm Tekinsiz Daire

Gidenin geri dönmediği bir daireden söz ediliyor. Berlioz ve varyete şovunun yönetmeni, "kötü" kabul edilen 50 numaralı dairede yaşıyorlar.

Styopa Lihodeyev'e ertesi sabah şöyle deselerdi: "Styopa! Hemen şimdi kalkmazsan seni kurşuna dizecekler!" Styopa zar zor işitilen yorgun bir sesle cevap verirdi: "Kurşuna dizin, canınız ne istiyorsa onu yapın ama kalkmıyorum!"

 

8. Bölüm Profesör ve Şair Kapışması

Kliniğin başhekimi, Pontius Pilatus hakkında anlatılan öyküyü dinledi.

 

9. Bölüm Korovyev,in Numaraları

Berlioz'un ölüm haberi bütün binada olağanüstü bir süratle yayıldı ve perşembe günü sabah yediden itibaren insanlar telefonla aramaya, ardından da ellerinde dilekçeleriyle bizzat gelip müteveffanın yaşam alanı üzerinde hak iddia etmeye başladılar.

 

10. Bölüm Yalta'dan Haberler

 

11. Bölüm İvan'ın Bölünmesi

 

12. Bölüm Kara Büyü ve İfşası

Woland sahneye çıktı

…şimdi karşınızda kara büyü seansıyla ünlü yabancı sanatçı Mösyö Woland!

 

Kara kedinin tüyleri diken gibi kalktı, yırtıcı bir sesle miyavladı. Ardından tortop olup bir panter gibi doğruca Bengalski'nin göğsüne atıldı, oradan da başına sıçradı. Guruldayarak tombul patilerini konferansiyenin seyrek saçlarına geçirdi ve yabani bir çığlık atıp iki döndürmede başını tombul boynundan kopardı.

 

Kedi kafayı Fagot'a verdi, o da saçlarından tutup kaldırarak seyirciye gösterdi ve kafa çaresizlik içinde tüm tiyatroya haykırdı:

- Doktor!

 

Kedi titizlikle nişan alıp şapka takar gibi boynun üstüne taktı kafayı, kafa sanki hiç ayrılmamış gibi tam yerine oturdu. Ve asıl önemlisi, boyunda iz de kalmamıştı. Kedi patileriyle Bengalski'nin frakıyla plastronunu çırptı ve kan lekeleri kayboldu.

 

13. Bölüm Kahramanın Ortaya Çıkışı

Roman ağustos ayında bitti, kimsenin bilmediği bir daktiloya teslim edildi, o da romanın beş kopyasını çıkardı. Ve nihayet gizemli sığınağı terk etme ve hayata çıkma zamanı gelip çattı.

- Ve elimde romanla çıktım hayata ve çıkar çıkmaz da hayatım bitti, -diye fısıldadı usta / s. 178

Usta, romanı yazdıktan sonra eleştirmenler sert yazılar yazdılar. Bu saldırılar yüzünden usta delirdi ve romanını yaktı.

 

14. Bölüm Horoza Şükür!

Woland'ın gösterisinin ardından, varyete şovunun mali işler müdürü durumu düzeltmek için "gerekli yeri" aramaya karar verdi, ancak tam o sırada ofisine bir vampir yönetici girdi. Yaşadığı dehşetten dolayı yaşlı bir adama dönüştü ve aynı sabah Moskova'yı sonsuza dek terk etti.

 

…polis düdüğü / Hiçbir vakit iyi şeyler vaat etmemiştir bu ses.

 

Harekete geçme zamanı geliyordu, sorumluluk denen acı şaraptan içmek zorundaydı artık. …telefon etmek, yaşananları bildirmek, yardım istemek, mazeret uydurmak, tüm suçu Lihodeyev’e atmak, işin içinden kendini sıyırmak vesaire gerekiyordu.

 

…hassasiyet bakımından değme sismografa taş çıkaran mali işler sorumlusu…

 

Eğitilmiş, gür ve kalın sesli horoz doğudan şafağın Moskova’ya doğru ilerlediğini haber veriyordu öterek.

Horozun üçüncü ötüşüyle birlikte döndü ve uçarak uzaklaştı.

 

15. Bölüm Nikanor İvanoviç’in Rüyası

Öldükten sonra Kurolesov doğruldu, frak pantolonunun tozlarını çırptı, sahte bir gülümsemeyle selam verdi ve seyrek alkışların eşliğinde uzaklaştı.

 

Kadın uykusunda inleyen Nikanor İvanoviç’i omzundan tutup usulca sarstı. Bunun üzerine aşçılar havada eridi ve perdeyle birlikte tiyatro da yıkıldı.

 

16. Bölüm İdam

“Dakikalar hızla ilerliyor ve ben, Matta Levi, Çıplak Tepe’ deyim, ama ölüm hâlâ yok!”

 

Güneş her akşam battığı denize varmadan kayboldu. Karşı konulmaz ve haşin bir fırtına bulutu yükseldi…

 

Birinci direğin önünde durup kanlar içindeki İeşua’ya dikkatle baktı kapüşonlu adam, beyaz eliyle ayağa dokundu ve yol arkadaşlarına şöyle dedi:

-           Ölmüş.

 

17. Bölüm Huzursuz Gün

Bu büyücünün adı neydi? Vasili Stepanoviç bilmiyordu,

Galiba Woland.

 

…içeri bir kedi giriyor. Siyah, besili, hipopotam gibi.

 

(üzerinde döviz bulunan muhasebeci) Vasili Stepanoviç’i oracıkta tutukladılar.

 

18. Bölüm Talihsiz Ziyaretçiler

Berlioz'un amcası, yeğeninin ölüm haberini kedi Behemoth'un gönderdiği telgraftan öğrendi.

 

Maksimilyan Andreyeviç’in Moskova’ya gelme sebebi evvelsi gün akşam geç bir saatte aldığı aşağıdaki içeriğe sahip telgraftı:

“Beni az evvel Patriarşiye’de tramvay biçti. Cenaze cuma öğleden sonra üçte. Gel! Berlioz.”

İnsan biçildiğini söyleyen bir telgraf çekiyorsa, belli ki ölümüne biçilmemiş demektir. Ama o zaman cenaze neden?

 

Kedi de kımıldadı, sandalyeden atlayıp arka patileri üzerinde doğruldu, ellerini beline koydu ve ağzını açıp şöyle dedi:

-           Ben gönderdim telgrafı. Ne olacak?

 

-           Derhal Kiev’e dön, -diye devam etti Azazello,- gıkını çıkarmadan otur ve Moskova’da daire hayalini unut, anladın mı?

 

Artık yeğenin cenazesine gitmek gibi bir niyeti yoktu elbette Maksimilyan Andreyeviç’in,

 

…dibi tutmuş gibi yapışıp kaldı tabureye.

 

(Büfeci) “Söyler misiniz acaba ...” - Tezgâhın ardındaki kadın haykırdı:

-Yurttaş! Kafanız dilim dilim doğranmış!

 

İKİNCİ KISIM

19. Bölüm Margarita

Margarita uzun süre sevgilisini aradı. Azazello Margarita’yı buldu. kadına bir kavanoz krem ​​uzattı, tam akşam saat dokuz buçukta kremi baştan ayağa sürmesini söyledi ve ortadan kayboldu.

Gel peşimden, okur! Dünyada hakiki, sadakatli, ebedi aşkın olmadığını kim söyledi sana?

 

(Ustanın) Sevdiği kadının adı Margarita Nikolayevna’ydı.

 

Otuz yaşında, çocuksuz bir kadın olan Margarita çok büyük bir uzmanın karısıydı, üstelik bu uzman devlet açısından büyük önem arzeden bir buluş yapmıştı.

 

Kara büyücünün Moskova’da ortaya çıkmasının sebep olduğu her türden saçma kargaşanın yaşandığı o gün, yani Berlioz’un eniştesinin Kiev’e geri sürüldüğü, muhasebecinin tutuklandığı ve daha bir sürü aptalca ve anlaşılmaz şeyin yaşandığı cuma günü Margarita konağın kulesinde fener biçiminde yükselen yatak odasında öğle civarı uyanmıştı.

 

Etraftaki her şey alabildiğine cansız ve öyle kederli ki, insan kendini köprücüğün dibindeki kavağa asmak istiyor.

 

20. Bölüm Azazello’nun Kremi

Otuz yaşındaki Margarita’ya, doğuştan kara kıvırcık saçlara sahip yirmili yaşlarda, dişlerini gösterip dur durak bilmeden kahkaha atan bir kadın bakıyordu aynadan.

-           Krem diye buna derim! -diye bağırdı Margarita

(kapısını çalan süpürgeye binip uçtu)

 

21. Bölüm Uçuş

 

22. Bölüm Mum Işığında

Woland, Margarita’dan bahar balosunun sunuculuğunu yapmasını istedi.

Margarita tanıdı Azazello’yu.

Korovyev’in kandili ne kadar az ışık verirse versin, Margarita ucu bucağı olmayan bir salonda olduğunu anlamıştı,

 

Woland’ın yüzü yana doğru çarpılmıştı, ağzının sağ kenarı aşağı çekiyordu, saçları dökülmüş yüksek alnı sivri kaşlara paralel derin kırışıklıklarla kesilmişti.

 

(Woland maiyetini takdim eder) Şu soytarının adı Kedi Behemot/ Arazello ve Korovyev’le zaten tanışmıştınız, hizmetçim Hella’yı takdim ediyorum. Kıvraktır, kavrayışı yüksektir ve sunamayacağı hizmet yoktur.

 

Satranç taşlarının canlı olması…

 

23. Bölüm Şeytanın Verdiği Büyük Balo

Ve bugüne dek bir baloda bunun gibi bir orkestra çalmışsa tropik ormandaki sarmaşığa assınlar beni.

 

…hep mendilinden şikâyet etmenin hayalini kurar.

…hizmetçi otuz yıldır her gece masasına bir mendil koyar. Uyandığında mendil hep yanındadır. Sobada da yaktı mendili, dereye de attı ama faydasız.

 

-           Sağlığınıza içiyorum, baylar, -dedi Woland hafifçe ve kâseyi kaldırıp dudaklarına değdirdi.

Bunun üzerine bir başkalaşım gerçekleşti. Yamalı gecelik gömlek ve alelacele giyilmiş terlikler kayboldu. Woland siyah bir Eski Yunan pelerininin içindeydi artık, belinde de çelik kılıç.

 

24.  Bölüm Ustanın Çıkarılması

-           Sizi sınıyorduk, -diye sürdürdü Woland,- asla bir şey istemeyin! Asla ve hiçbir şey, özellikle de sizden kuvvetli olanlardan. Kendileri teklif edecekler ve kendileri verecek her şeyi! Otur, mağrur kadın!

 

-           Çocuğunu boğduğu o mendilin Frida’ya artık verilmemesini istiyorum.

 

Frida için sizden ricada bulunmamın yegâne sebebi kendisine sağlam bir umut verme dikkatsizliği göstermiş olmamdır. Bekliyor, messir, gücüme inanıyor. Eğer kandırılmış olursa korkunç bir duruma düşerim. Hayatım boyunca huzur bulamam.

 

-           Bağışlandın. Bundan böyle mendil verilmeyecek.

Frida’nın çığlığı işitildi, yüzüstü yere yığıldı ve Margarita’nın önünde haç biçiminde uzandı. Woland elini salladı ve Frida gözden kayboldu.

 

Kendiniz için ne istiyorsunuz?

-           Sevdiğim adamın, ustanın hemen şimdi bana geri verilmesini istiyorum, -dedi Margarita

…

 

-           Ne hakkında bu roman?

-           Roman Pontius Pilatus hakkında.

Verin bir bakayım, -Woland avcu yukarı gelecek şekilde uzattı elini.

-           Ne yazık ki bunu yapamam, -diye yanıt verdi usta,- çünkü sobada yaktım.

 

Hiçbir şey kaybolmuyordu, her şeye kadir Woland gerçekten de her şeye kadirdi

 

25. Bölüm Vali Kiryatlı Yahuda’yı Nasıl Kurtarmaya Çalıştı

Pontius Pilatus, idamla ilgili ayrıntıları ve Yeshua Ha-Nozri'nin bedeninin kaybolduğunu öğrendi.

 

26. Bölüm Defin

Matta Levi Çıplak Kafatası’nın kuzey yamacındaki bir mağarada saklanarak karanlığın çökmesini beklemişti. İeşua Ha-Notsri’nin çıplak bedeni de yanındaydı.

 

27. Bölüm 50 Nolu Dairenin Sonu

…kedi ateş etmeye fırsat bulamadan berikinin elinde bir alev parladı ve mavzer atışıyla beraber kedi şömine rafından baş aşağı yere yuvarlandı ve brovningi bir tarafa, gaz ocağını diğer tarafa düşürdü.

-           Her şey bitti, -dedi kedi cılız sesle

Mesele şu ki, ne kedi ne de gelenler zarar görmüştü. Ölmek bir tarafa, kimse yaralanmamıştı bile. Kedi de dahil, herkes sapasağlamdı. Gelenlerden biri son bir kere daha kontrol etmek için lanet olası hayvanın başına beş el ateş etti, kedi de buna anında bir dolu şarjörle cevap verdi.

 

28. Bölüm Korovyev ve Behemotun Son Seferi

 

29. Bölüm Usta ve Margarita’nın Kaderi Tayin Edildi

Yeshua, ustanın romanını okudu. İsa, “seven ve acı çeken” Margarita’ya sonsuz huzur verilmesini istedi.

 

-           Eğer bana geldiysen, neden selam vermedin, eski vergi toplayıcısı? -dedi Woland sertçe.

-           Çünkü selametini istemiyorum, -diye yanıt verdi içeri giren cüretkârca.

 

30. Bölüm Ayrılma Vakti!

Woland, Azazello'yu aşıkların yanına gönderdi ve onlara zehirli şarap içirdi. Bu dünya için Üstat ve Margarita öldüler.

 

31. Bölüm Vorobyovı Gorı’da

Usta ve Margarita Woland'la tanıştılar. Şeytan onlara Moskova'ya sonsuza dek elveda demelerini söyledi ve bütün kafile siyah atlara binerek şehri terk etti.

 

32. Bölüm Bağışlanma ve Ebedi Sığınak

Woland, ustaya romanını bitirmesini önerdi ve usta da öyle yaptı.

 

Tanrılar, tanrılarım! Akşam dünyası ne hüzünlü!

 

Margarita kendini göremese de ustanın geçirdiği değişimi çok iyi görüyordu.

 

Woland da gerçek suretinde uçuyordu.

Margarita kısa bir süre sonra çöllük arazideki koltuğu ve içinde oturan beyazlı bir insan figürünü seçti.

 

Uykunu ben koruyacağım.

 

Epilog

Peki Woland cumartesi akşamı Moskova’da gün batarken maiyetiyle birlikte ortadan kaybolarak Vorobyovı Gorı üzerinden başkenti terk ettikten sonra ne olmuştu?

 

Woland soruşturması uzun süre devam etti.

 

Çete kendini usta olarak adlandıran, ruh hastalığından mustarip şahsı psikiyatri kliniğinden neden kaçırma gereği duymuştu?

 

Sabaha doğru suskun, ama tamamen huzurlu ve sağlıklı uyanır. Delik deşik hafızası diner ve artık bir sonraki dolunaya kadar kimse rahatsız etmeyecektir profesörü.

 

…

Türkçeleştiren: Mustafa Kemal Yılmaz

1. Basım Mart 2018, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları