Türkiye’de Göçebe Mesken Örneği: Çadır

Orhan Gürbüz

 

Bugün, Türkiye’de çadırlara Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Akdeniz ve kısmen Batı Anadolu bölgelerinde rastlanmaktadır.

En yaygın olan çadır tipi “Kara (kıl) Çadır'dır. Kullanılan diğer çadırlar ise, “alacık (alay cık)” ve “topak ev’dir.

 

Çadırlar bir ekonomik faaliyet ve yaşam tarzının parçası olmaları ve doğal şartlarla ilişkileri açısından coğrafi bir olaydır.

 

…göçebe yaşam ve ekonomik faaliyete Anadolu’da genellikle Toros sıradağları ve çevresinde rastlanmaktadır.

 

Ana malzeme olarak çadır örtüsü, çadırın tipine bağlı olarak keçi kılından dokunur veya deve ve koyun yününden yapılmış “keçe” kullanılır. Çadırda kullanılan diğer malzeme ahşap direkler veya dallar ile sağlam ipler ve kazıklardır.

 

Türkiye’de en sık rastlanılan göçebe mesken “kara Çadır”dır. Bu tip çadırlara genellikle siyah renkli olduklarından dolayı bu ad verilir. Keçi kılından yapıldıkları için “kıl çadır” adıyla da anılır.

 

Kara çadırı oluşturan malzeme “çadır çulu” adı verilen örtü, taşıyıcı ahşap direkler, sağlam ipler ve ahşap kazıklardır. Bunların toplam ağırlığı genellikle yüz kiloyu geçmez.

Kara çadırın ana akşamını oluşturan örtü, keçi kılından yapılan iplikten imal edilir. Keçi kılı nispeten kalın iplik haline getirilir.

Direklerin çadır örtüsünü delmesini önlemek için tepe kısımlarına çanak veya bakara denilen daireler konulur.

 

Eskiden sahipsiz yani devlete ait olan boş araziler özel ve tüzel kişilerin mülkiyetine girmiştir. Böylece göçebe çobanlar için bu arazilerde serbestçe hayvan otlatma imkanı ortadan kalkmıştır.

Göçebeleri yerleşik hayata zorlayan diğer bir etken de nüfus artışıdır.

…

Gürbüz, Orhan (1997), Türkiye’de Göçebe Mesken Örneği Çadır, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, s. 185-195

…