Eğitim Tartışmaları

Eğitim Tartışmaları / Necdet Sakaoğlu

(Âlî, Fuad ve Cevdet Paşalar) İlk ikisi Batı modelini tercih ediyorlardı. Cevdet Paşa ise medresenin kurtulamayacağını gördüğünden, biraz ondan biraz Batı’dan bir sentez düşünmekteydi.

1856 Islahat Fermanı, temel siyasetine eğitimi de koydu: “Her okul herkese açık olacak, cemaatler kendi kültür ve yazılarına uygun okullar açabilecekler, fakat bütün okulların programları ile öğretmenleri Meclis-i Maarifin denetiminde tutulacak”tı. İlk kız rüştiyesinin açılmasından sonra Takvim-i Vakâyi 1862’de “Devleti mâmûr kılacak biricik yol genel eğitimin yaygınlaştırılmasıdır... Eğitim nimetinden kız erkek herkes yararlanmalıdır. Ailesini mutlu edecek kadın, din ve dünyasını bilmelidir. Kızların eğitimi, ana ve babanın borcudur" diye, yazdı (s. 479).

Namık Kemal’in eğitime ilişkin görüşlerinin özü ise şunlardı: “Yetişenlere vatan ve millet sevgisinin aşılanacağı tek yer okuldur. Medreseler bunu yapamaz. Her çocuk aynı tip okulda okursa Osmanlılık bilinci de eşit biçimde kökleşir. Öğretmenlerin yetiştirilmesi asıl önemli iştir.

1869 yılı, eğitim tarihimizin başlıca dönemeçlerinden oldu. Maarif Nâzırı Saffet Paşa (1814-1883), Maarif- Umumiye Nizamnâmesi’ni yürürlüğe koydu (s. 480).

(Hülasa) Tanzimat yenilikleriyle gündeme gelen, giderek yoğunlaşan ve ciddiyet kazanan tartışmaların özünde ise, iki zıt odağa karşı açılan bilinçli bir savaş vardı: Her şeyi Avrupa taklitçiliğinde gören Batı hayranlarının ve “onlara dünya bize ahiret” felsefesine yatmış gözüken medrese mutaassıplarının eğitimdeki etkinliklerini yenmek... / s. 484

...

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi

2. Cilt (1985)