Takvimlerin toplumsal işlevleri Saatli Maarif Takvimi örneği

Ayşegül Şenkardeşler - Takvimlerin Toplumsal İşlevleri Saatli Maarif Takvimi Örneği

 

Televizyonun, internetin ve buna benzer teknolojilerin henüz toplumsal hayatta geniş bir yer işgal etmediği dönemlerde insanların gündelik bilgilerinin oluşmasında, dünya ile belli bir bütünselliğin sağlanması ve sohbet alanlarının oluşmasında takvimler önemli bir yer tutmaktaydı

 

İnsanın /  toplumun bir üyesi olması, toplumda kendisinden önce var olan kuralları öğrenmesi, değer ve inançları benimsemesi, onaylaması ve bu kurallara uygun olarak kendisine verilen rolleri oynaması ile mümkündür.

 

Sosyal kimliklerle milli ve kültürel kimlikler arasında kurulan ilişki biçimleri, genelde bireyleri tek bir kimlik çatısı altında toplamaya yöneliktir (s. 1).

 

…kimlik, sosyalleşme sonucu ortaya çıkmaktadır

 

Sosyalleşme birey açısından “başkası düşüncesi” çevresinde gelişmektedir (s. 3).

 

Güvensizliklerle dolu dış dünyada özneyi tehdit eden korkular, tedirginlikler, çatışmalar sınırları çizilmiş bir toplumun içerisine girdiği zaman yerini nispi bir güvene ve huzura bırakır. Buna göre özne sadece kendi toplumu içerisinde güvendedir ve yaşama alanına sahiptir.

 

…insanın insan olması öğrenilmiş davranışlarla mümkün olabilmektedir. Bu davranışları öğrenme süreci de sosyalleşme olarak adlandırılmaktadır (s. 4).

 

Dil insanın öğrenme yeteneğiyle ilgilidir. Çünkü öğrenme bir iletişim işidir. İletişimin temeli ise dildir (s. 7)

 

Sosyalleşme bir bakıma, bireylerin toplumdaki rollerini öğrenmesi sürecidir.

 

Bireyler toplumda doğru ve yanlış davranışları çoğu zaman deneme-yanılma yoluyla tekrar ederek öğrenirler (s. 8).

 

Birey toplumca olumlu görülen bir davranış gösterirse beğenilir ve takdir edilir.

Eğer birey toplumca kabul edilmeyen bir davranış gösterirse, toplum da o bireye olumsuz tepkiler gösterir (s. 9).

 

…doğru-yanlış, iyi-kötü kavramlarının öğrenilmesinde, insanlar arası ilişkilerde, ahlak eğitiminde din çok önemlidir (s. 11).

 

…resmî ve örgütlü bir sosyalleşme kurumu da okuldur (s. 13).

 

Televizyonda yer alan programlar, haberler ve reklamlar bizlere nasıl düşüneceğimiz, nasıl giyineceğimiz ve nasıl eğleneceğimiz gibi birçok konuda mesajlar verir (s. 14).

 

Eski Mısırlılar Güneş’in dolanımını esas alan Güneş takvimi kullanıyorlardı (s. 15).

Güneş’in, burçlar dairesi (ekliptik) üzerinde bir noktadan (Koç Başlangıcı) ayrılarak yine o noktaya ulaşmasına kadar olan zaman bir yıl kabul edilir (Güneşsel Yıl).

 

Mezopotamyalıların takvimi ise Ay yılına dayanan bir takvimdi. Bu takvim daha sonraki dinî takvimlere ve İslâm Dünyası’ndaki Hicrî Takvim’e temel oluşturmuştur. Burada Ay’ın safhalarıyla belirlenen 29,5 günlük kavuşum ayı esas alınmaktaydı. Aylar hilâlin görünmesiyle, yıl ise, genelde ilkbahar gündönümünden hemen sonra gözlemlenen hilâl ile başlatılıyordu.

 

Kamerî aylara göre ilk defa tarihi başlatan Halife Ömer’dir. Ömer zamanında Hicretin 17. yılında alınan bir kararla Hicretin olduğu sene Hicrî Takvimin 1. yılı ve o yılın Muharrem ayı da Hicrî-Kamerî takvimin yılbaşısı kabul edilmek suretiyle, o yıl 1 Muharrem'in rastladığı 16 Temmuz 622 tarihi de Hicrî-Kamerî Takvimin başlangıcı olarak kabul edilmiştir (s. 18).

 

Takvimler, genel olarak düşünüldüğünde düzen kavramına vurgu yapar. Bu bağlamda takvim, toplumsal düzenin belli araçlarla kontrol altına alındığı bir sistemler bütünü olarak yorumlanabilir (s. 21).

 

Ebüzziya Takvimi ilk olarak günlük duvar takvimi olarak yayımlanmaya başlar. Günlük bir gazete mantığında ve tefrikalar şeklindedir (s. 24).

 

Naci Kasım ve Maarif Kitaphanesi’nin 1928 yılında basmaya başladığı Saatli Maarif Takvimi ise farklı bir basamaktır. Maarif takvimi; bilgilendirmeler, öğütler, tarihi olaylar, yeme menüsü, hoş bir fıkra, şiirler ve edebiyat gibi farklı konulardan oluşmaktaydı (s. 25).

 

Saatli Maarif Takvimi…

…

 

…

Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013