Johann Hari - Çalınan Dikkat

Johann Hari - Çalınan Dikkat  

Neden Odaklanamıyoruz?

 

…dikkatinizin üstüne günbegün asit boşaltan bir sistemin içinde yaşıyorsunuz; sonra da suçu kendinizde aramanız, dünyanın dikkati eriyip giderken kendi alışkanlıklarınızla ilgilenmeniz gerektiği söyleniyor…

 

…oyalanmayla geçirilmiş bir hayat bireysel düzeyde eksik kalıyor. Dikkatinizi uzun süre veremez olduğunuzda, gerçekleştirmek istediğiniz şeyleri gerçekleştiremiyorsunuz. / s. 20

 

Birinci Neden: Hızın, Geçişlerin ve Süzme Faaliyetinin Artışı

Telefonlarımıza her yirmi dört saatte 2617 defa dokunuyormuşuz.

 

Zararlı alışkanlıkların üstesinden gelmek konusunda en etkili araçlardan birinin "ön-taahhüt" olduğunu yıllar önce sosyal bilimcilerden öğrenmiştim. (Tedbir)

 

Twitter / 2013 yılında en çok konuşulan elli başlık arasına giren konular 17,5 saat orada kalırken, 2016 yılına gelindiğinde bu süre 11,9 saate düşmüş:

 

l880'lerden günümüze kadar yazılmış kitapları, metinlerde geçen yeni tabirlerin ve konuların yükseliş ve düşüşlerini tespit edebilen bir matematiksel teknik-bilimsel adıyla "n-gram tespiti"- yoluyla analiz etmeye karar vermiş. Bir nevi geçmişin hashtag'lerini bulmak olmuş bu.

Verilere baktıklarında ortaya çıkan grafiğin Twitter'dakine çok benzediğini görmüşler. / s. 38

 

…insanlardan aynı anda pek çok şeyi yapmalarını isteyip neler olduğunu gözlemlemişler.

Bu şekilde geçiş yapıp durmak, Earl'e göre, odaklanma becerinizi üç yoldan aşındırıyor. İlkine geçiş maliyeti etkisi deniyor. Vergi beyannamenizi hazırlarken gelen bir mesaja -göz ucuyla, beş saniye- baktıktan sonra yaptığınız işe geri döndüğünüzü hayal edin. O an "geçiş yaparken beyninizin yeniden şekillenmesi gerekiyor," diyor Earl, öncesinde ne yaptığınızı, ne düşündüğünüzü hatırlamanız gerekiyor ve "bu biraz zaman alıyor". Kanıtlara bakılırsa bu gibi durumlarda "performansınız düşüyor. Yavaşlıyorsunuz. Sırf bir işten diğerine geçiş yaptığınız için" / s. 45

 

Hewlett-Packard'ın yaptırdığı ufak bir araştırmada / …çalışanlardan /  dikkatlerinin dağılmadığı ya da bölünmedikleri bir durumda, sonra e-posta alırken ve telefonları çalarken. "Teknolojik dikkat dağılması"nın -sadece e-posta almanın ve telefonlarının çalmasının-çalışanların IQ düzeyinde ortalama on puanlık azalma yarattığı ortaya çıkmış

 

Çoklu görev yapabileceğinize inanmanın ancak orta ya da uzun vadede farkına varabileceğiniz üçüncü bir maliyeti daha var - adına yaratıcılığın azalması diyebiliriz. / s. 46

 

İkinci Neden: Akış Halinin Ketlenmesi

(Skinner) Özgür olduğunuza, seçimler yaptığınıza, neye dikkat göstereceğinizi belirleyen karmaşık bir zihniniz olduğuna inanıyorsunuz - ama bunlar hep hikaye. Odaklanma hissinizle birlikte siz, hayatınız boyunca tecrübe ettiğiniz tüm pekiştirmelerin toplamından ibaretsiniz aslında. / s. 59

 

Skinner'ın insan zihninin nasıl çalıştığına ilişkin görüşünü temel alan teknolojilerin hakim olduğu bir dünyada yaşıyoruz bugün. Skinner'ın içgörüsü -canlıların rasgele ödüller peşinde koşacak şekilde eğitilmesinin mümkün olduğu fikri – yaşadığımız ortama egemen olmuş durumda. / s. 64

 

"İyi bir hayat için yanlış olan şeyleri hayatınızdan çıkarmak yeterli değil," diyor Mihaly. "Olumlu bir hedef de gerekiyor”

 

Üçüncü Neden: Fiziksel ve Zihinsel Bitkinliğin Artması

İyi uyumadığımızda vücudumuz bunu bir acil durum olarak yorumluyor,

Ne kadar az uyursanız dünya da o ölçüde bulanıklaşıyor her bakımdan - anlık odaklanma beceriniz, derinlemesine düşünüp bağlantılar kurma beceriniz ve hafızanız bakımından. / s. 76

 

Dördüncü Neden: Uzun Süreli Okumanın Kaybolması

2004 ile 2017 arasında zevk için kitap okuyan erkeklerin oranı yüzde 40, kadınların ise yüzde 29 azalmış.

Amerikalıların yaklaşık yüzde 57'si tipik bir yılda tek bir kitap bile okumuyor şu an.

 

Twitter / Söylemeye değer şeylerin çok azı 280 karakterle açıklanabilir.

 

Başka insanların iç dünyalarına ilişkin karmaşık hikayelere uzun süreler boyunca maruz kaldığınızda bilinciniz yeniden şekilleniyor. Algınız ve empatiniz kuvvetleniyor, daha açık hale geliyorsunuz.

Oysa her gün sosyal medyaya hakim olan kopuk kopuk çığlık ve öfke fragmanlarına saatlerce maruz kaldığınızda düşünceleriniz de bu şekli almaya başlıyor. İç sesleriniz daha kaba, daha gürültülü hale geliyor, daha yumuşak ve nazik düşünceleri işitemez oluyorsunuz. Kullandığınız teknolojilere dikkat edin, çünkü bilinciniz zaman içinde o teknolojilerin şeklini almaya başlıyor. / s. 94-95

 

Beşinci Neden: Zihin Gezinmesinin Aksaması

 

Altıncı Neden: Sizi Takip Edip Yönlendiren Teknolojilerin Artışı

Bir sihirbazın görevi -en temelde- odak noktanızla oynamaktır.

Dikkat öylesine manipüle edilebilir bir şey ki sihir[1]bazın pek çok durumda sizi kuklası haline getirmesi mümkün. Siz özgür iradenizi kullandığınızı sanarken siz ne isterse onu seçtirmesi mümkün.

Sihirbazlar işlerini nasıl yapıyorlar? Senin güçlü yanlarını bilmeleri gerekmiyor - zaaflarını bilmeleri yeterli. / s. 111-112

 

Google strateji uzmanı önde gelen teknoloji tasarımcılarından oluşan bir dinleyici grubuna basit bir soru yöneltmiş: "Aranızdan kaç kişi şu an tasarladığınız dünyada yaşamak istiyor?" Odaya sessizlik çökmüş. İnsanlar birbirlerine bakmışlar. El kaldıran olmamış. / s. 126

 

Altıncı Neden: Sizi Takip Edip Yönlendiren Teknolojilerin Artışı II

Facebook / Birileriyle buluşmak istiyorum - yakınlarda kimler müsait? diye bir düğme yok.

Ekran başında sitelerine bakarak geçirdiğiniz fazladan her saniye Facebook'a daha çok para kazandırıyor,

 

Bu sistemin teknik adı "gözetim kapitalizmi"

 

Facebook (ve diğerleri) haber akışınızda ne göreceğinize karar verirken size gösterebilecekleri binlerce şey var. O yüzden ne görüleceğine otomatik olarak karar veren bir parça kod yazmışlar.

Kullandıkları algoritma sürekli değişiyor, ama değişmeyen bir ana ilke var. Ekrana bakmaya devam etmenizi sağlayacak şeyler gösteriyorlar size. Hepsi bu.

Olumlu ve sakinleştirici şeylere kıyasla olumsuz ve sarsıcı şeylere ortalama olarak daha fazla bakıyoruz. / s. 133

 

Yeterli sayıda insan yeterli ölçüde zamanı sinirlenerek geçirdiğinde kültür değişmeye başlıyor.

 

Dikkat aralığımız daralırken, karmaşıklığı ve nüansları kavrama becerimiz gerilerken, ortak hakikatimiz çöküp giderken, inançlarımız komplo teorileri haline gelirken, sorunlarımızı çözmek için ortak gündemler belirleyemezken dünyanın karşı karşıya olduğu acil sorunları nasıl çözebiliriz ki? / s. 144

 

Yedinci Neden: Zalim İyimserliğin Artışı (ya da: Bireysel Değişim Neden Önemli Bir Başlangıç Ama Yeterli Değil)

Hedefimizin önünde duran engelleri dürüstçe kabul edip, o engelleri birer birer ortadan kaldırmak için diğer insanlarla birlikte çalışma yollarını bulmamız gerekiyor.

 

Derinlikli Çözüme İlk Bakışlar

 

Sekizinci Neden: Stres Artışı ve Tetiklediği Teyakkuz Hali

…aşırı teyakkuz / Tehlikeye karşı sürekli tetikte

 

…dikkat göstermek için kendinizi güvende hissetmeniz gerek

 

Hız ve Bitkinlik Artışını Tersine Çevirmenin Yollarını Bulanlar

 

Dokuzuncu ve Onuncu Nedenler: Beslenme Düzeninin Bozulması ve Kirliliğin Artması

"Araba motoruna şampuan koyarsan arıza yaptığında şaşırmazsın." Oysa Batı dünyasında her gün vücudumuza "insan için yakıt olmaktan çok uzak" maddeler koyuyoruz.

 

…beslenme tarzımız / odaklanma becerimize üç temel yönden zarar veriyor.

Birincisi, düzenli enerji sıçramaları ve çöküşlerine yol açan bir beslenme düzenimiz var şu an. Örneğin bol şeker içeren abur cuburlar yediğinizde / kan şekeriniz tavan yapıp sonra tekrar dibe vuruyor.

 

İkincisi, çoğumuzun şu an beynimizin gelişip tam işlev görmesi için ihtiyaç duyduğu gıdalardan mahrum bırakan bir beslenme düzeni olması da odaklanma becerimize zarar veriyor.

 

Mevcut beslenme düzenimiz ihtiyaç duyduğumuz şeylerden yoksun olduğu gibi, beynimizde neredeyse uyuşturucu gibi iş gören kimyasallar da içeriyor. / Hava kirliliği vs.

 

"Bugün normal bir beyne sahip olmamız mümkün değil." / s. 212

(Normal diye nitelenen beynin örneğini dahi bulamayacağımı kadar kaotik bir ortam tasvir ediyor ve sonra normal olmak mümkün değil diyor. Halbuki insanların çoğu mevcut olan dahilinde arar ve bulurlar normali. Madem bunca kirlilik var. Bütün bu olumsuzluklar içinde, idealize edilen normal beynin hali ne olurdu? Normal kabul edilmesini hayal etmek bir yana, ayrık otu olarak tecrit edileceğini öngörmek daha gerçekçi bir yaklaşım olur.)

 

On Birinci Neden: DEHB'nin Artışı ve Buna Verdiğimiz Yanıt

Uyarıcı almanın çocukların gelişim sürecine sekte vurduğuna ilişkin kanıtlar bulunuyor.

(DEHB’nin nedenlerinin yeterince araştırılmadığı tespit ediliyor)

 

On İkinci Neden; Çocuklarımızın Maruz Kaldığı Fiziksel ve Psikolojik Kapatılma

Çocukların dışarıda güvenle oyun oynayamayacağı düşüncesi - insanlık tarihinde görülmemiş bir şey

 

hareket eden ya da egzersiz yapan insanların dikkat becerisi artıyor.

 

Sonuç

Dikkat İsyanı

Dikkatin ilk katmanının spot ışığı olduğunu söylüyor / Anında/dolaysız eylemlere odaklanmak oluyor bu

 

Dikkatin ikinci katmanı ise yıldız ışığı. Daha uzun vadeli hedefler, projeler için kullanabildiğiniz odaklanma biçimi bu. Kitap yazmak… Bir iş kurmak…

 

Dikkatin üçüncü katmanı ise gün ışığı. Uzun vadeli hedeflerinizin neler olduğunu bilmenizi sağlayan odaklanma biçimi bu.

 

Dikkat Becerisinin İyileştirilmesi İçin Mücadele Veren Gruplar…

Teşekkür

…

Türkçeleştiren: Barış Engin Aksoy

Metis Yayınlan, 2022