Richard Sennett, Jonathan Cobb - Sınıfın Gizli Yaraları

 

Richard Sennett, Jonathan Cobb - Sınıfın Gizli Yaraları

 

Amerikan işçileri arasındaki sınıf bilinci (ya da eksikliği var görünen bir bilinç).

 

Sınıfın Gizli Yaraları, daha geniş bir topluma entegre olan insanların kişisel farkındalık düzeyine dayanarak bu farklılığın kimi sonuçlarını belirlemeye çalışıyor.

 

Giriş

1937-38 / otomobil grevi insanların ışığı görmesini sağlayacak gibiydi. Bir doktrin yoktu. Mücadele insanlardaydı.

 

İşçi sınıfı bilincinin karmaşıklığı, işçiyi dinleyen kişiden, onlardan ne duyduğunu açıklayacak yeni bir teori gerektirir

 

Onlar için yaşamlarındaki değişimler, bir şans ya da başarısızlıktan, ona sınıf şeyleri başarmaktan daha öte bir anlam taşıyor. Tarih, onlara göre, hem kendilerini hem de çocuklarını, kelimenin entelektüel anlamıyla "kültürlü" olmaları için dürtüyor, tabi eğer Amerika'nın bu yeni koşullarında saygı görmek istiyorlarsa; ve onlar, bu dürtmeye karşı, son derece ikircikli hissediyorlar. / s. 33

 

"Yaşamımda iyi bir iş yaptığımı biliyorum" diyor, fakat insanların gizliden gizliye ona pek saygı duymadığından korkarak saygınlığına ilişkin savunmacı hisseden bir adam aynı zamanda; "olmalarını istediğinin tam tersi yolda" olan çocuklarından endişe ediyor ve bu nedenle evinde sert ve amirane bir tarzda davranıyor. / s. 33

 

…çocukluğundaki yoksulluk hakkında sanki utanç verici bir şeymiş gibi konuşuyor, hiçbir şeye sahip olmamaktan dolayı değil, hiçbir şeye sahip olmayan insanların hayvanlar gibi davranmasından dolayı. / s. 36

 

Herhangi bir otobiyografik hikayede kendini haklı çıkarma çabaları ortaya çıkar

…insanlar, eğitimli, üst-orta sınıftan birinin kendilerini yargılayıcı bir pozisyonda olduğunu düşündüler ve vardıkları yargı, işçi sınıfından insanlara eşitler olarak saygı gösterilmeyebileceği olacaktı. Bu korkuya işçiler iki biçimde tepki verdi. Ya toplumdaki konumlarının kişisel olarak kendi hataları olmadığını ya da insanları toplumsal konumlarına göre yargılamanın yanlış olduğunu göstermeye çalışıyorlardı. / s. 51

 

Birinci Kısım

Yaranın Kaynakları

Birinci Bölüm

Yetenek Rozetleri

İnsanlar yetersizlik ya da başarısızlık duygusundan bahsettiklerinde genellikle tüm dikkatlerini kendilerine vermiş bir halleri vardır.

(bunun nedeni kıyastır; başkalarıyla kıyas)

 

Eğer bir topluma ait değilsen, toplum senin canını yakamaz.

 

1 9. yy.'da terimi kullanan Marx, Saint-Simon ve Proudhon nezdinde sınıf, bir iktidar meselesiydi. Toplumda farklı sınıflardan insanlar vardı, ve bunlardan bazıları diğer insanların emeğini kontrol ediyordu

Max Weber gibi yazarlar sınıf kavramına "otorite" kavramında somutlaşmış yeni bir boyut ekledi.

 

Kapıcı temizlik yapmaktan memnun değildir, ancak bu işi yapmaktan utanmaz; utanç başka bir yerde yatmaktadır. O, "eğer daha iyi biri olsaydım, başarılı olsaydım mesela, o zaman insanlar beni itip kakamazdı ... " diye düşünür.

 

Bu duygular, bir toplumda "alttaki" insanın kendisini diğer insanlara göre tanımladığı anlamına gelir, dahası bu durum kendisinin hatası gibi görünür. / s. 103-104

 

İkinci Bölüm

Fedakârlık ve İhanet

…sınıf, iki yolla fedakarlığa sıkışıp kalır. Birincisi ekonomi meselesidir. Bir ücretli işçi iki şey arasında zor bir denge kurmaya çalışır: bir taraftan karısı ve çocuklarıyla birlikte olmak, onlara ilgisini göstermek ve onlarla oynamak isterken, diğer taraftan yaşamına anlam verebilmesinin, karısı ve çocukları için doğru dürüst bir hayat sağlayabilmesinin tek yolunun uzun saatler çalışmak olduğunu bilir ve bu yüzden de zamanının çoğunu ailesinden uzakta geçirir. / s. 130

 

Ailesi için yaptığı fedakarlığın, ailesinden kendi istekleri doğrultusunda davranmalarını bekleme hakkını verdiğine inanır. Diğer bir deyişle, onların özgürlüklerini ortadan kaldırmak meşrudur, zira onlar için kendisini sevgiden mahrum bırakmıştır.

 

Utancı "görmezden gelmek", suçtan çok daha zordur

 

…fedakârlık yapan kişi kendi yaptıklarına diğerinin refahına hizmet ediyor diye bakar temel olarak.

Hayatınızı, kendi yaşamınızı sürdürmekten daha yüksek bir ahlaki amaca bahşettiğinizde kaçınılmaz sonuç ihanet değil midir?

 

Toplumun çalışmayanlara refah yardımı sağlaması, fedakârlık sözleşmesinin ihlalinin gerçekleştiği en belirgin alandır.

 

Üçüncü Bölüm

Yaralı Haysiyetin Kullanımları

…ödül almak için yetenek sahibi olduğunu göstermek zorundasınız, fakat ödüller, ne yapabildiğinize ilişkin herhangi bir değerlendirmeyi aşan gizemli nedenlerle elde edilebilir.

 

Bir kişinin ulaştığı maddi durum ne olursa olsun, daha üstteki insanların konforuyla karşılaştırınca yetersiz görünür; onlar gibi olmak ister ve bu yüzden hep daha fazla tüketmeye devam eder.

 

Protestan ahlakı kendini onaylamak demekti, günümüzde sınıf ahlakı ise kendini engellemektir. Protestan ahlakı, sermaye biriktirmek için maddi tatmini ertelemek zorunda kalan insanlar için manevi bir öz tatmin temeli oluşturdu.

 

Mississippi'deki bir tekstil fabrikasında mavi yakalı işçiler arasında yapılan bir çalışma, daha az eğitimli işçilerin daha üretken olduğunu, daha az iş değiştirdiğini ve daha az devamsızlık yaptığını göstermektedir. Başka bir araştırma, eğitim düzeyi ile iş performansı arasındaki bu ters ilişkiyi, düşük vasıflı beyaz yakalı işlerde ve hatta idari pozisyonlarda çalışanlar için de doğrulamıştır.

"iyi" bir işçi niteliğine sahip olmak, bir kişinin eğitime harcadığı yıllarla ters orantılıdır. / s. 177

 

İkinci Kısım

Rüyalar ve Savunmalar

Dördüncü Bölüm

Bölünmüş Benlik

Özgürlüğün ve haysiyetin buraya kadar değinilmiş olan bilinmezlikleri insanları çılgına çevirmeliydi. Oysa her ne kadar insan için yemek ve cinsellik gibi vazgeçilmez bir gereksinim de olsa, haysiyet açlıklarını hiçbir zaman tatmin etmezken, onları bundan alenen mahrum da etmeyerek insanları arafa sürükleyen, haysiyetli olmayı anlamsız bir yük kılan ve tek mantıklı alternatifin başkaldırı olduğu bir toplumla karşı karşıyayız. / s. 191

 

Nietzsche bir zamanlar "güçle sevgiyi birleştirin" diye yazmıştı, "o zaman hiçbir zaman incitilemezsiniz." Bu sıradışı bir öğretidir / güç olmaksızın sevginin her zaman ihlale, ihanete ve

horgörüye açık olacağını söylemektedir. Saf sevgi diye bir şeyin olmadığını yazmıştır Nietzsche.

 

"Yabancılaşma'' sözcüğünün Latince kökenlerinden biri (alienatus, alienare), iki alanı birbirinden uzaklaştırmak, bunları yabancı kılmak demektir.

 

Gregory Bateson / bir şizofrenin hayatındaki bölünmüş benlik duygusunun ya da birbiriyle çelişen benliklerin ortaya çıkmasının, kendisinin "çifte açmaz" olarak adlandırdığı bir oluş biçimine kısılmış olmasına bağlı olduğu sonucuna varmıştır.

Çifte açmaz, birbiriyle çelişen emirler içeren ve kişinin bu "sahayı terk edemediği" zaman bu emirlere itaat etmeye çalıştığı durumlara işaret eder. / s. 207

 

Çifte açmaz, insana zıt düşen bir imkansızlığı ifade ettiği için -çalışmalısın ve çalışmamalısın- yalnızca tek ve gerçek emre (Çalış! Kanıtla kendini!) karşılık veren kişi, 'işi yapacağım ama yaparken ben orada olmayacağım' diye hisseder ve böylece emirler ile sınıfın sınırları karşısında kendi kendine bir çelişki yaratmış olur. Daha sonra da, bu çelişkinin neden olabileceği acıyı engellemek için kendini yabancılaştırır.

 

Kişinin kurumsal rolünün ötesini görmesinin bedeli, sevginin güçten ayrılmasıdır. Bundan sonra sevgi bir sır gibi saklanması gereken bir bilinç durumu olarak görülür; ve sır tutmanın en iyi yolu da konuşmamaktır. / s. 215

 

Beşinci Bölüm

Özgürlük

 

Sonuç

Kusurlu Bir Hümanizm

Nesnedeki mükemmellik kişideki mükemmelliği ölçmeye yarayan bir araçtır sadece.

Özgül bir liyakat fikri, bedenden ayrılmış mükemmeliyet ile bağlantılıdır.

…

The Hidden Injuries of Class

Türkçeleştiren: Mustafa Kemal Coşkun

Sennett, Richard -  Cobb, Jonathan (2018), Sınıfın Gizli Yaraları, 2. Basım, Heretik Yayınları

Araç Mesajdır

 

Marshall McLuhan - Araç Mesajdır

Bizimki gibi, her şeyi bir kontrol aracı olarak görmeye alışmış bir kültürde, aracın mesaj olduğunu hatırlamak biraz şok edici olabilir.

otomasyonla birlikte, birliktelik kalıplarının ortadan kalkma eğiliminde olduğu doğrudur.

otomasyon insanlar için roller yaratıyor,

Sözlü bir reklamı veya ismi hecelemek için kullanılmadığı sürece, bir bakıma mesajı olmayan bir araçtır. Tüm medyaların karakteristik özelliği olan bu gerçek, herhangi bir medyanın içeriğinin her zaman başka bir medya olduğu anlamına gelir.

Bu gerçek yalnızca aracın mesaj olduğunun altını çizer

Teknolojik aletleri, onları kullananların günahları için günah keçisi yapmaya çok eğilimliyiz. Modern bilimin ürünleri kendi başlarına iyi ya da kötü değildir; onların değerini belirleyen kullanılma şeklidir.

 değerini belirleyen, kullanılma şeklidir.

kübizm / bütünün anında duyusal farkındalığını sağlar.

Amerika, hepsi aynı noktada birleşen çok sayıda düz yolun deldiği bir ormana benzetilebilir. 

 Tüm medyaya karşı geleneksel tepkimiz, yani önemli olanın nasıl kullanıldığıdır şeklindeki tepkimiz, teknolojik aptalın uyuşuk duruşudur.

Teknolojinin etkileri görüşler ya da kavramlar düzeyinde ortaya çıkmaz; duyu oranlarını ya da algı kalıplarını sürekli ve hiçbir dirençle karşılaşmadan değiştirir.

 Para, duyu yaşamlarımızın bir uzantısı olduğu için insanların duyu yaşamını yeniden düzenlemiştir.

Her Romalının etrafı kölelerle çevriliydi. Köle ve psikolojisi antik İtalya'yı etkisi altına aldı ve her Romalı içten içe ve elbette farkında olmadan bir köle haline geldi. Sürekli köle atmosferinde yaşadığı için bilinçdışı yoluyla onların psikolojisine bulaşmıştır. Hiç kimse kendisini böyle bir etkiden koruyamaz (Analitik Psikolojiye Katkılar, Londra, 1928).

Mekan ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler

 

Mekân ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler

...kitap, son elli yıl içerisinde mekan ve yer kavramlarına ilişkin tartışmalarda etkili olan kişilerden oluşan listenin eleştirel biçimde tartışılmasına imkan verecek şekilde tasarlanmış

 

Mekan ve Yer Hakkında Düşünmek

…mekan, (ölçülebilir) şeyler arasındaki ilişkilerin gözlemlendiği bir yüzey olarak algılanmaya başlanmış

 

Benedict Anderson

Biyografik Bilgiler ve Kuramsal Bağlam

Anderson'un ulusların "hayali cemaatler" olduğuna dair kavramı coğrafi düşünceyi inceleyen kitaplar için standart bir kavram

Hayalidir / her birinin zihninde cemaatlerinin imgesi yaşar

Ulus sınırlı olarak hayal edilir, bir noktada biten, ötesinde diğer ulusların yaşadığı sınırları vardır

Bir ulusun olması / diğer bir ulusun olmasını gerektirmekte

 

Milliyetçiliği yaratan en önemli iki faktörün ikisi de kapitalizmin yükselişi ile yakından ilgilidir. Bunlar özet olarak kitle iletişim araçları ve büyük göçler olarak tanımlanabilir

 

Hayallerimiz bile sonsuza kadar sömürge biçiminde kalmak zorundadır.

Euan Hague

 

Marc Auge

Biyografik Bilgiler ve Kuramsal Bağlam

(Non-Lieux) Auge bu kitabında "aynı anda gerçekleşen çok fazla sayıda olayın olduğu tarihin hızlandığı gezegenin küçüldüğü bireyselliğin aşırılaştığı" ve yok-yerlerin yaygınlaştığı, aşırı modern veya "süper-modern" bir dünyada mekânın, zamanın, bireyselliğin ve yerin değişen özelliklerine ilişkin genel anlamda teorik bir tartışma sunmaktadır

"Unutmanın", modem kültürde "hafıza" kadar gerekli olduğunu iddia eder -2004a

 

Afrika, mekânı düşünmemize yardım etmektedir

Yalnızlığın, herhangi bir toplumsal bağ veya toplumsal duygu yaratmadan bir arada var olduğu, dolaşımın, iletişimin ve tüketimin mekânları…

Bireysel kullanıcılar teskin edilmiş durumdadır; işaretler, metin ve ara yüzler tarafından imal edilerek "sadece bir bakışa" dönüşmektedirler

 

Yerler kendilerini kendi içlerinde yeniden oluştururlar; ilişkiler onun içerisinde eski durumlarına getirilir ve sürdürülür; ... Yer ve yok-yer karşıt kutuplar gibidir: ilki hiçbir zaman tamamen silinemez, ikincisi hiçbir zaman tamamlanamaz; bunlar daha ziyade, kimlik ve ilişkilerin karışık oyununun durmaksızın yeniden üzerine yazıldığı parşömenler gibidirler (Auge, 1995: 78-9).

Peter Merriman

 

Trevor Barnes

 

Jean Baudrillard

"Foucault'nun söylemi, tanımladığı iktidarın bir aynasıdır." demiştir

gerçekliğin sürekli olarak kaybolup gitmesini sağlayan şeyle ilgilenmiştir.

eleştirel teorinin kendisini oyunun diğer kısmını görmez hak getirdiğini iddia etmiştir

Marksizm kapitalizmin bir yansıması

Modernitenin amacı "dünyanın koşulsuz bir biçimde anlaşılmasıdır" ve bunu "görünümlerin radikal bir biçimde yok edilmesi, dünyanın büyüsünün bozulması ve yorumun ve tarihin şiddetine terk edilmesi yolu ile gerçekleştirmiştir”

 

fikirlerini her zaman mekansal terimlerle ortaya koymaya çalışmıştır.

David B. Clarke, Marcus A. Doel

 

Zygmunt Bauman

Postmodernite / modernitenin bir parçası olmuştur

Modernite, ahlaki sorumluluğu daha yukarıdaki bir otoriteye devrederek bireylerin bu sorumluluktan kurtulmalarını sağlamıştır. Karar alma mekanizmalarının bürokratikleşmesi -Max Weber'e göre modernitenin alameti farikası- ahlaki sorumluluğun başka yere devredildiği fikrini geliştirmiştir: "Sorumlusu ben değilim."  

 

"Ahlakın olduğu fakat ontolojinin olmadığı bir dünyada "önce" veya "sonra" yoktur, sadece "daha iyi" ve "daha kötü" vardır

Bauman daha sonra "postmodernite" kavramını reddetmiştir. / tercih ettiği kavram "akışkan modernitedir

Akışkan modern dünyanın doğurduğu sonuçlar –küreselleşme / tüketicilik / bireycilik

 

Yabancı /  fiziksel mekânda yakın olan fakat toplumsal olarak uzak olan.

yabancı, doğası gereği kararsız/ değişken olduğu ve sınırın her iki tarafında da bulunduğu için tüm bilişsel mekan oluşturma çabaları nihayetinde beyhudedir.

 

Küreselleşme çağında, "yakın olmak, fiziksel anlamda yakınlığı gerektirmemektedir; fakat fiziksel yakınlık da artık yakın olmayı tanımlamamaktadır"

David B. Clarke, Marcus A. Doel

 

 

Ulrich Beck

Risk toplumu / sanayi toplumundan bazı tehlikelerin önceden hesaplanamaz hatta bilinemez olduğu geç-modern topluma bir geçişe işaret etmektedir.

Günümüzde insanlar artık nesnelerin içerisinde ruhların olduğuna inanmamaktadır fakat "radyasyona" maruz kalmakta, maddeleri "zehirli boyutlarda" bünyelerine almakta ve nükleer savaşla ortaya çıkan bir kıyamet günü hayalleri görmektedir.

yeni riskler / bilim ve teknolojiden kaynaklanmaktadır / çok daha geniş bir mekan ve çok daha uzun bir zaman üzerinde etkili olabilir

 

Brian Berry

kendisini ekonomi ve toplumun mekansal örgütlenmesini anlamaya adamıştır.

 

Homi K. Bhabha

Parsi bir ailenin çocuğu

Parsiler / Hindistan'da kentsel bir orta sınıfın ortaya çıkmasında önemli rol oynamış ve bu sebeple çoğu zaman Hintliler ve İngilizler arasında arabulucu görevi görmüş

 

Oxford'da olduğu dönemde doktora tezini, daha sonraki çalışmalarında merkezi bir referans noktası olarak aldığı, sömürgeleştirilmiş halkların "taklit" kimliklerine odaklanan Trinidadlı yazar V. S. Naipaul üzerine yazmıştır.

 

Naipaul, sömürgelerin sömürgecilerden ödünç aldıkları kültürün içerisinde yaşayan "taklit insandan" başka bir şey olmadığına dair kötümser bir tanımlanma sunmuş

Bhabha, kolonyal "taklit insanın", imparatorluğun görevinin kalbindeki paradoksu temsil ettiğini iddia etmiştir: İmparatorluğun projesi, hem sömürgecinin yerlinin Avrupalı olmasına dair dileğine hem de yerlinin Avrupalı olması durumunda sömürgeciye benzemesine dair korkusuna dayanmaktadır.

Bhabha'ya göre taklitçilik sömürgenin "neredeyse aynı ama tam da değil noktasına getirilmesine dayanmaktadır 999c

Constantina Papoulias

 

Pierre Bourdieu

Kültürel sermaye habitusun somutlaştırılmış eğilimlerini ve kaynaklarını içermektedir.

Gary Bridge

 

Judith Butler

Toplumsal cinsiyet, bedenin tekrarlı biçimde üsluplaştırılmasıdır

 

Anne Buttimer

 

Manuel Castells

Yeni teknolojilerin ortaya çıkışı ve kentlerin değişen biçimleri.

Mekan / toplumsal süreçlerin yansıması haline gelmiştir

bunun bir sonucu olarak "mekan, tıpkı zaman gibi toplumsal ilişkilere ilişkin bizlere hiçbir şey söylemeyen fiziksel bir nicelik" oldu

kent sorunu / daha çok kapitalist topluma özgü

Phil Hubbard

 

Michel de Certeau

Certeau'nun çalışmaları nesnelerin ve yerlerin sahipliliği ve üretiminden ziyade kullanımına odaklanmaktadır

Mike Crang

 

Stuart E. Corhridge

 

Denis Cosgrove

peyzaj çalışmalarının rotasını önemli ölçüde değiştirmiş

Keith Lilley

 

Mike Davis

Amerikan kapitalizm anlayışının kentsel ve çevresel etkilerinin tavizsiz bir eleştirmenidir.

Donald McNeill

 

Michael Dear

kent kuramları açısından "Los Angeles Okulu'nun" bir temsilcisidir.

 

Gilles Deleuze

düşünce, vaktinden önce planlanamaz.

mekan-zaman, noktalardan değil kıvrımlardan oluşur

 

Peter Dicken

 

Arturo Escobar

 

Michel Foucault

Foucault'nun tarih çalışmaları tepeden tırnağa mekansaldır

Foucault basit bir şekilde mekanların tarihlerini yazmak yerine mekansal tarihleri yazmıştır…

Foucault, öteki olanı aynı olandan uzaklaştıran ayrımcılık ve dışlamanın getirdiği fiziksel bölünmelere" ilgi duymaktaydı ve bu sebeple "deliliği ve aklı, hastalığı ve sağlığı mekansal terimlerle algılamaya başladı ve daha sonra bu alanlarda yaşayan grupları inceledi

Chris Philo

 

 

J. K. Gibson-Graham

J. K. Gibson-Graham iki feminist ekonomik coğrafyacının paylaştığı akademik bir rumuzdur; Katherine Gibson ve Julle Graham.

 

Anthony Giddens

yapılaşma teorisi, kültürü, insanların kanıksadığı şeyler olarak tanımlar,

 

Yapılaşma teorisi içerisindeki sosyal yapıların, sosyal sistemler içerisinde örneklenen kurallar ve kaynaklardan oluştuğu düşünülmektedir. Aktörler günlük yaşamlarında bu kurallardan ve kaynaklardan yararlanırlar ve bunlar da onların eylemlerini şekillendirir; dolayısıyla sosyal eylemleri yaratan yapısal özellikler tam da bu eylemler tarafından yeniden üretilir.

 

Geleneğin egemen olduğu durumlarda, bireyler nadiren kendi eylemlerini analiz etme gereği duyarlar, çünkü tercihler kanıksadıkları dünya tarafından belirlenmiştir.

 

Yapılaşma teorisinin bakış açısına göre küreselleşme eş zamanlı olarak insanlar tarafından üretilir ve bilinçli insan kontrolünün ötesindeki bir güçtür.

Barney Warf

 

Reginald Golledge

Yapısalcılar insanların mekansal davranışlarını idrak seviyesine indirilmesini, dolayısıyla insanların günlük yaşamlarındaki daha geniş çaplı sosyal, ekonomik ve siyasi faktörlerin etkisinin göz önüne alınmamasını eleştirir

 

Hümanistler, özne ve nesnenin birbirlerinden ayrılamayacağını çünkü bilincin kendi yorumlarını objektif dünyaya dayattığını ve dolayısıyla davranışları etkilediğini iddia etmişler

Rob Kitchin

 

 

Derek Gregory

 

Torsten Hagerstrand

göçün mesafe ile ters orantılı olması ve bunun zaman içerisindeki değişimi üzerine ilginç genellemeler yapmakta

Göçün mesafenin artması ile birlikte azalması üzerine yaptığı çalışma, mesafe ve insan ilişkisi üzerine yapılan nicel araştırma geleneğinin başlangıç noktası olmuştur

Robin Flowerdew

 

 

Peter Haggett

Kariyerinin başında, beşeri coğrafya net bir biçimde niteliksel "sanat" olarak tanımlanmaktaydı.

 

Stuart Hall

 

Donna Haraway

 

J. Brian Harley

haritaların geçmişten beri ideolojik olduğunu belirtmiş…

 

David Harvey

Harvey, Explanation in Geography eserinde toplumsal süreçlerin nasıl mekansal biçimler ürettiği ile ilgilenmiş

Harvey "coğrafya" ile kentlerin, kasabaların ve ulaşım ağlarının kapitalizmin "damarları" olarak işleyen somut peyzajını kastetmektedir.

Harvey için mekan kapitalizm içerisinde üretilir ve sistemin içerisindeki çelişkileri dışa vurur.

Noel Castree

 

bell hooks

bell hooks/Gloria Watkins

 

Tim Ingold

 

Peter Jackson

Maps of Meaning

Anlam Haritaları: İnancın Mimarisi, insanların anlamı nasıl inşa ettiğine ve bunun insan varoluşu için neden önemli olduğuna dair kapsamlı bir rasyonel teoriyi anlatır.

Peterson, iki temel soruyu yanıtlamak için mitleri incelemeye yönelir: Kötülük neden vardır ve bununla nasıl mücadele edilebilir?

insan deneyiminin üç kurucu öğesinin Büyük Anne, Büyük Baba ve İlahi Oğul olduğunu belirtir.

Bilinmeyenin dehşetinden kaçmak için insanlar bildikleri gelenek ve değerlere hararetle bağlı kalırlar.

İnsanlar değişime direnir çünkü bilinmeyenle yüzleşmek ölüm ve kaosla yüzleşmek gibidir.

 

ilk hikayelerimizi ebeveynlerimizden öğreniriz.

 

Kahramanın Yolculuğu, yüzyıllar boyunca hikayelerde yaygın olarak kullanıldı çünkü bize bilinmeyenle nasıl yüzleşeceğimizi ve onu kişisel gelişimimizi nasıl dönüştüreceğimizi anlatan bir mitti.

 

Cindi Katz

…sermayeyi, metaforlar yolu ile dünyayı sinsice ve eylemlerinin sorumluluğunu almadan izleyen, özellikle de toplumsal yeniden üretimin mekanlar içerisindeki aktivitelerini yok sayan yersiz bir "serseri" olarak tanımlamakta

 

Bruno Latour

 

Henri Lefebvre

Günlük yaşamın modernleşmesine, ekonominin sanayileşmesine ve Fransa'daki kentlerde banliyölerin oluşmasına tanıklık etmiş, bunların bir araya gelmesinin geleneksel köylü hayatını yok ettiğini belirtmiştir.

 

David Ley

 

Kevin Lynch

…kent imgelerinin kimliği ve yapısı ile ilgilenmiştir ve anlamı formdan ayrı tutmuştur.

 

Doreen Massey

 

Linda McDowell

beşeri coğrafya alanında feminist teorik ve metodolojik yaklaşımların geliştirilmesi konusunda önemli rol oynamış

 

Anssi Paasi

Bölge Paasi için sosyomekansal bir birimdir ve aynı zamanda "toplumun yeniden üretiminin bir parçası olarak o alanda yaşayanların sosyalleştiği "üst ölçekli" bir tarihin temsilidir".

İlk aşama bir bölgenin “topraklarının şekli…”

…ikinci aşama bir bölgenin “sembolik şekli (diller, bayraklar, vb.)…”

Üçüncüsü “kurumsal şekil…”

 

Allan Pred

Pred'in metinleri postmodern coğrafyanın bir örneği olarak ele alınabilir.

 

Gillian Rose

Rose'un araştırmaları "oldukça kişisel algıladığı bir feminizme" dayanmaktadır

 

Edward W. Said

Sürgün ve yerinden edilme

Çalışmalarının çoğunluğu coğrafya ile ilgilidir

Said'e göre tii m metinler (edebi ve diğer) siyasidir ve dünyasallaştırılmalıdır, yani dünya içerisinde konumlandırılmalı ve ortaya çıktıkları coğrafi tasavvurlar açısından açığa vurulmalıdır.

Said Foucaultcu bir şekilde basmakalıp temsillerin "bilginin" kendisini nasıl temsil ettiğini ve otoriter iktidarın uygulanmasını ima ettiğini göstermiştir.

 

Covering Islam / Said bu kitabında kültürel temsil fikirlerini politika alanına taşımıştır.

Karen M. Morin

 

Saskia Sassen

 

Andrew Sayer

 

Amartya Sen

 

David Sibley

 

Neil Smith

 

Edward W. Soja

Kapitalist düzen zamansal yerine mekansal olana ciddi imtiyaz !ar veren bir biçimde yeniden örgütlenmektedir.

 

Gayatri Chakravorty Spivak

 

Michael Storper

 

Peter Taylor

 

Nigel Thrift

 

Gearoid O Tuathail (Gerard Toal)

Jeopolitiği incelemek

jeopolitik devlet bünyesindeki analistlerin, ordunun veya diğer analistlerin devlet gücünün bölgesel anlamda kullanımını ve mekansal kontrolü nasıl yorumladığı ile ilgilidir.

 

Waldo Tobler

Tobler'ın erken dönem çalışmaları harita yapımına ilişkin yeni perspektiflerin gelişimi ile ilgilidir.

 

Yi-Fu Tuan

"iyi yaşam" olarak adlandırdığı ahlaki ve ruhani gerçeklerle ilgilenmiştir.

coğrafyaya ait kavramları fiziksel alanın ötesine, metafizik, etik ve estetik alana doğru genişletmeyi amaçlamıştır.

Escapism / gerçeklik anlayışını ve gerçek olanı "sistematik hümanist coğrafya" perspektifinden incelemektedir.

 

John Urry

 

Paul Virilio

Virilio'nun iddiası, günlük yaşamda kullandığımız tüketici ürünlerinin (konserve gıdalardan internete kadar) kökenlerinin askeri-endüstriyel ihtiyaçlara dayandığı, endüstriyel üretim biçiminin kendisinin yıkım araçlarının gelişiminin rastlantısal bir sonucu olduğu ve "saf savaş" haline doğru giden gelişimini örtbas etmek için bir kılıf olarak görev yaptığıdır

 

Teknobilimin gelişimi ile günümüzde "savaş alanı küreseldir"

…bedenin de içerisine nakledilen teknolojiler ile içsel biçimde kolonileştirilmesi

 

Immanuel Wallerstein

Wallerstein'ın dünya sistemleri analizini geliştirmesi Walter W. Rostow'un çalışmalarında örneklenen modernleşme teorisine karşı verilen daha geniş bir tepkinin bir parçası olarak gerçekleşmiştir.

…sürekli bir kapitalist birikimin olabilmesi için kapitalistlerin sürekli olarak kar elde etmesi gerekmektedir

Tamamen serbest ve tamamen rekabetçi bir piyasa karı azaltır veya tamamen ortadan kaldırabilir, dolayısıyla kapitalizmin sonunu getirir. Bu yüzden kapitalistler her zaman devletin özellikle yatırımcılara kısmi özgürlük sağlarken işçilere çok daha az özgürlük sağlayacak biçimde piyasalara müdahale etmesini tercih etmişler, tekellerin çeşitli önlemler ile korunmasını istemişlerdir. Dolayısıyla devletler küresel kapitalizm içerisinde çok önemli ve kaçınılmaz bir rol oynamaktadırlar.

Jim Glassman

 

Michael J. Watts

 

Benno Werlen

 

Raymond Williams

 

Alan Wilson

 

Iris Marion Young

 

…

Key Thinkers on Space and Place

Türkçeleştiren: Emek Şevket Ataman

Mekân ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler, Editörler: Rob Kitchin, Philip Hubbard – 2. Basım, 2021, Litera Yayınları

Nurdan Gürbilek - Vitrinde Yaşamak

1980’lerin Kültürel İklimi

 

Bu kitaptaki yazılar, 1980'lerde yaşadığımız kültürel değişimi çeşitli yüzleriyle çözümlemeyi amaçlıyor.

 

80'lerin ilk yansına darbenin, baskının, şiddetin; ikinci yansına görece özgürleşmenin, daha modern daha sivil bir iktidarın damgasını vurduğu söylenebilir.

İlkinin bastırdığını İkincisi kışkırttı, dönüştürüp içermeye çalıştı. İkincisinin kışkırttığını ilki bastırmaya çalıştı. / s. 13

 

Olağanüstü Hal Bölge Valiliği ve Kürt hamiliği, Bülent Ersoy'a konan sahne yasağı ve basının eşcinselliği ya da travestiliği adeta kışkırtması, kültürel alandaki yasaklar ile kültüre sermaye akıtılması, kitlelerin taleplerini dile getirebilecekleri kurumların yok edilmesi ile neredeyse ilk kez bir kitle kültürünün ortaya çıkması, bütün bunlar aynı dönemin farklı yüzleriydi.

 

1980'lerin Kültürel İklimi

80'lerin ortasında Türkiye'de, neredeyse baskı döneminden çıkıldığı yanılsamasını doğuracak yaygınlıkta bir söz, imge ve görüntü patlaması yaşandı.

 

Özel Hayatın Kamusallaşması

Sonuçta 80'lerin Türkçeye kazandırdığı en önemli sözcüklerden biriydi özel hayat,

 

İmgenin Özerkleşmesi

80'lerin belirgin özelliklerinden biri de geçmişe duyulan ilginin artmasıydı.

 

80'lerde arabesk, büyük şehre sızmaya çalışan taşralı kalabalığın sesini duyurma, kendini kabul ettirme, görüntüler piyasasında kendine bir yer edinme, girdiği yabancı kültür içinde yönünü bulma, onu bozma ve kendine benzetme isteğinin adı oldu…

 

Vitrinde Yaşamak

Bir camekânda yaşamak kusursuz bir devrimci erdemdir.

"ahlaki teşhircilik"te özgürlüğün teminatını görmüş olmalı.

Galleria'ya gitmek / malların sergilendiği ve seyredildiği, Meta'nın ziyaret edildiği bir fuara benziyor.

 

Simmel yabancıyı "bugün gelip, yarın kalan" kişi olarak tanımlamıştı. Turist bugün gelip yarın giden kişiyse eğer, yabancı da bugün gelip yarın gidemeyen, geri dönme imkânı olmayan kişidir.

 

Arabesk "bugün gelip yarın kalan"ın, önceki ve bugünkü kültürünün uzlaştığı yerdir: Hem o, hem ötekidir. Aynı zamanda onu geldiği yerden de, kaldığı yerden de ayıran, önceki kültüründen koptuğu, yeni tanıştığı kültüre direndiği yerdir: Ne o, ne ötekidir. / s. 35

 

Bugün bu değişimin en belirgin olarak görüldüğü alanlardan biri de politika. Seçim kampanyalarında artık bir partinin hangi programı savunduğundan çok, hangi kimliği, hangi imgeyi ya da üslubu seyre sunduğu önemli.

 

Özal, son seçimlerde istediği oyu alamazsa siyasetten çekileceğini açıklamıştı. Dalan, Tempo dergisinde İstanbul metrosuyla ilgili yolsuzlukları açıklayan bir haber yayımlanınca, ertesi gün hemen dergiyi mahkemeye vereceğini açıkladı. Ama ne Özal siyasetten çekildi, ne de Dalan dergiyi mahkemeye verdi. Bütün bunlar basında bir kere yer aldıktan sonra, Özal "çekiliyorum" demekle çekilmiş, Dalan "mahkemeye vereceğim" demekle dava açmış gibi oldu.

 

Sözün geçersiz olduğu, bir simgeye dönüştüğü bir toplum, muhalefeti de kendisi gibi bir jest, bir simge olmaya zorlar. / s. 36

 

Batı'da gelişen birçok alt kültür, daha çok simgesel bir muhalefet olarak gelişti.

…onlar bu imparatorluğu, Umberto Eco'nun deyişiyle "semiyotik bir gerilla savaşı"yla içerden çökertmeye çalıştılar.

 

Adlandırılmak

Foucault Cinselliğin Tarihînde, on yedinci yüzyıldan itibaren Batı'da cinselliğin tarihini, cinselliğin üzerindeki örtünün kaldırılmasının, hazların sınıflandırılmasının, cinselliğin bir bilme talebinin nesnesine dönüştürülmesinin tarihi olarak ele alır.

O halde cinsellik bastırılmaktan çok, söylemle kuşatılmış, söze hapsolmuştur.

İktidar red, inkâr, engelleme, yasaklama ya da saf dışı bırakmadan çok kurma, düzenleme, kışkırtma ve çoğaltma teknikleriyle işlemektedir.

 

Mahrumiyet

1980'lerin ilk yansında Türkiye'de çıkan gazetelere göz attığımızda bir şeyi fark edeceğiz: 12 Eylül'ün hemen ardından darbeyi meşrulaştırmayı amaçlayan "anarşi ve terör" haberleri dışında, kamuyu ilgilendiren pek bir şey olmuyor gibidir.

…devlet şiddetinin işaretlerini bulmak imkânsızdır. Tam da devletin tekeli haline geldiği bir durumda, şiddet sanki özel hayatın bir olgusuymuş gibi ayrışır

Haber konularının en fazla kısıtlandığı dönem, gazete ve dergilerin sayısının ve türünün en çok arttığı dönem olmuştur.

Eski Yunanlıların oyuncuların sahnede taktıktan maskelere persona adını verdiğini biliyoruz. Bugün sözcük, "kişi"yi belirtiyor

 

İktidarın Sağlığı

Evren 12 Eylül müdahalesini birçok kez hastalığa bulunmuş bir çare olarak sundu

Foucault, Ortaçağ boyunca Avrupa'yı kasıp kavuran salgın hastalıktan kontrol altında tutabilmek için alman tedbirlerin onyedinci yüzyıldan itibaren toplumdaki çeşitli düzensizlikleri de kontrol altına almakta kullanıldığına işaret eder.

…bütün bu müdahalelerin bir halk sağlığı söylemi etrafında meşrulaştırıldı…

 

…hastalık metaforunun politik ideolojilerde aldığı biçimler…

Kanser, frengi ve verem, Nazilerin Yahudi aleyhtarı propagandalarının temel unsurlarından biridir. İtalyan fütüristlerinin önderi şair Marinetti de komünizmi

"bürokratik kanserin şiddetlenmesi" olarak görür…

 

Krizin İmkânları

Küfür Romanlarının tek bir teması var: Sağlıksız sanat.

 

Roman, destanın parçalanmış bir dünyadaki zayıf yankısıdır

 

Lukacs'a göre klasikler sağlıklı, Romantikler hastalıklı, Dışavurumcular iflah olmaz derecede hastalıklıdır.

 

Vicdan ve Teknik

…bugünden geriye bakıldığında, Gencebay'ı 70'lerde popüler kılanın, aslında aynı yıllarda solu popüler kılan şeyle akraba olduğu görülebilir.

 

Orhan Gencebay'ın şarkılarının hemen hepsi vefa-ihanet, ayrılık-kavuşma, hasret-vuslat, boyun eğme-onur, sevgi-nefret, günah-sevap gibi mutlak karşıtlıklara dayanıyordu.

…mutluluğun ve tatminin ertelenmek zorunda olduğu bir dünyanın sesiydi.

 

Şehirde yolunu bulamamışlara sesleniyordu, ama kendisi şehirliydi. Açların derdini dile getiriyordu ama kendi toktu.

 

"Dom dom kurşunları", "Ben sana dolanayım"lar, taşranın ancak büyük şehrin imkânlarıyla karşılaştığında, parayla buluştuğu anda edinebileceği bir rahatlamayı temsil ediyordu. 1980'lerin yıldızı bu yüzden İbrahim Tatlıses'ti, Orhan Gencebay değil.

 

Bastırılmışın Geri Dönüşü

60lar bir bakıma, Batı'nın Üçüncü Dünya'yı keşfetmesiyle başlar.

 

Piyasanın belki de tayin edici farkı bu: Onun görünmez baskısı, öznesiz şiddeti, mahrum bıraktığı arzuyu hiçbir şeyle teselli etmiyor. Arzunun tatminini hep gelecek zamana ya da öte dünyaya erteleyen geleneksel ideolojilerin aksine, onun aslında tatmin edilemeyeceği gerçeğini gizliyor. Dolayısıyla, bastırıldığında bir kurtuluş vaadi olarak görünebilen arzu, geri dönerken taşıdığı bütün vaatleri terk ettiğinden, kendisini bir arsızlık olarak tüketiyor.

Belki de bu vaadin temelinde, geçmişte yaşanmış bir açlığın hiçbir zaman giderilemeyeceği gerçeği var.

 

Teklifi Olmayan Kültür

Kamusallığın Yapısal Dönüşümü

Habermas'ın günümüzde ortadan kalktığına inandığı imkân buydu: Sermayenin merkezileşmesi, buna bağlı olarak devletin toplumsallaşması, toplumun devletleştirilmesiyle birlikte bu kamusal topluluk dağılmıştı.

 

Richard Sennett da Kamusal İnsanın Çöküşü'nde farklı bir bakış açısıyla da olsa aynı temel problemle uğraştı: Bir zamanların kamusu çözülmüş, kamusal insanı ortadan kalkmıştır. Tartışmasını akıl yürütme gibi evrensel sayılabilecek bir ilkeden çok, yabancılarla kurulan ilişkinin niteliğindeki değişim etrafında kurmuştu Sennett.

…

Gürbilek, Nurdan (2001), Vitrinde Yaşamak, Üçüncü Basım, Metis Yayınları

…

İnanç Tahvil Ajansı

Bir gün aklıma muazzam bir ticari fikir geldi. Bir ajans kurmak; bir iş ki bildiğim kadarıyla daha önce kimse böyle bir işe kalkışmamıştı. Tahvil ajansı. Her şey her şeye tahvil olunur! Sloganı da bu olacaktı; yahudiyi Maoist'e, hristiyanı Ya­hova şahidine -tabii İnternet ücreti karşılığında- dönüştürecek­tik.

Ücretler, dönüştürmenin zorluğu paralelinde, her durum için ayrı olacak ve bu plana göre, en yüksek ücretler Arnavutluk sos­yalizmi ile Humeyniyi İslam'a dönüştürüm için talep edilecek, en düşük ücretler ise konforlu inanışlar için belirlenecekti: Angli­kanizm yahut liberal reformist Yudaizm. Satanizm  şeytana ta­panların dini) de ortada olacaktı. Tabii din değiştirmek isteyenin o anki, o günlerdeki halet-i ruhiyesi yahut mevcut inanışından arındırılmasında karşılaşılacak güçlük de ücretleri etkileyebile­cekti; ama imanını yahut inançsızlığını terketmek isteyenden başkası beni aramadığı sürece, ücretler tablosunun bu tür ilave ayarlamaları, doğrusu beni pek ilgilendirmiyordu...

Yazışma sonrasında, ajansın psikologları ve diğer endoktri­nasyon uzmanları devreye girecek ve bunlar çalışmaları sırasında bireyin hürriyetini asla kısıtlamayacaklardı. Ajansın kendisi za­ten dinen ve ideolojik olarak nötrdür; adı da herhalde Veritas (Hakikat) veya -mesela- Certitudo (Kaçınılmaz Gerçek); kim bi­lir, belki de Merhaba Gerçek olur.

Bu hizmete duyulacak talebin ne olabileceğini önceden kes­tirmek zordur; ancak insanlar her yerde fikri ve manevi planda Merhaba Gerçek demeyi arzuladıklarından ve her tarafta dini ve ideolojik mezhepler mantar gibi bitmekte olduğundan -ki bazı­ları cidden komedidir- büyük bir başarı kazanması hiç de şaşkın­lık yaratmaz bence. Gene, bu tür bir acenta demokratik bir ülkede kamilen statüter olur, vergisini de öder. ideolojik ülkelerde ise herhalde devleti sabote etmekten ölümü, kodesi ya da temerküz kampını boylar...

Ben üşendiğimden ve tüccar ruhlu da olmadığımdan, kendim bu işe girişemedim; ama projeyi cüz'i bir ruayalite karşılığı gö­nüllü ve çok çalışkan kimselere satmayı arzuluyorum. Bu kadar "Kendi reklamını kendin yap!" yeter. Peki, acaba böyle bir ajans mümkün müdür? Tabii, neden ol­masın? İlke olarak bu, sadece bir endoktrinasyon tekniği olup başarısı da teknisyenlerin, müracaatçıyı çevirmek istedikleri ina­nışa kendilerinin sempati besliyor olmalarına bağlı değildir.

Ajans fikrine karşı, böyle bir süreçte tam dönmenin değil, sa­dece bilgilenmenin teessüs edeceği ileri sürülebilir; ama acaba gerçek dönüşüm nedir? İsevi bir manada 'gerçek dönüşüm' Al­lah'ın bir lütfudur; fakat birini imana getiren bir papaz dahi, bu dönüşümün gerçek mi, yani Allah'ın kalbe doğuruşu ile mi oldu­ğunu bilemez. Bizim açımızdan şahadet yeter, yani dönme yeni inanışa bağlılığını ifade edebiliyorsa kafidir. Bu da teknoloji ile mümkündür. Yoksa bizim ajans Tanrı'nın ellerinde olduğunu ileri süremez.

Ajansımın tekniği daha tebarüz etmiş değildir. Ancak bunun için, yüzyılların geleneği sanduka-i atikte bizi beklemektedir. İn­sanların şu ya da bu inanışa teveccühünü sağlayacak, gerçekleştirecek pek çok olası prosedür vardır. En uç noktada de fiziki bas­kı gelmektedir: İnsanların, imza attırmak suretiyle belli bir ina­nışa bağlanmaları mümkündür. Diğer ekstremde ise, salt iknacı teknikler vardır; rasyonel ve gayr-i kabil-i rücu fikirler. Arada da çok sayıda ara (melez) teknik bulunmaktadır. Biz, işkence hariç, uç teknikleri kullanmayı düşünmüyoruz; çünkü başarılı olsa bi­le müracaatçıları kaçırır. Akla müracaat ise, her gerçeği ihata edemeyeceğinden ve her gerçeğe uygulanır olmadığından, kullanışlı bir teknik sayılamaz. Ayrıca, faktör ne olursa olsun, tam dönü­şüm sonucu vermez. Şüphesiz, dönüşümler pek çok kere son de­rece belirli bir formülle ifade edilmektedir. Bir bilim uzun süre reddettiği bir kuramı kabulleniyor yahut adamın biri belli sigara markasına dönüyor; ama bunlar yine de tali kullanımlar olup maruf-kullanımlar değildir. Bizim bahsini ettiğimiz dönüşüm, farklı bir keyfiyettir. Herşeyden evvel, dingin bir mutlaklık arzet­mektedir; muhtemel her tür muhalefetten muaf; gerçekte ve pra­tikte, mantıki bir biçimde ulaşılması kolay kolay öngörülemeye­cek bir hal. Bu da yeterli değil; zira bu istif bozmalık, bu ulaşıl­mazlık ekseriya biraz fazla dar cepheli inanışlar için sözkonusu­dur...

Modernliğin Sonsuz Duruşması, Leszek Kolakowski, Pınar Yayıncılık (1999) s. 177-179