Turgut Cansever’in Düşüncesinde Şehir ve İstanbul

Birinci bölümde Turgut Cansever’in yaşamı hakkında bilgiler derlenerek hayat öyküsüne yer verilmiştir. Ayrıca mimari kimliğinin oluşumunda etkili olan öğelere ve ürettiği eserlere değinilmiştir. İkinci bölümde mimarın çalışmalarının ortak noktası olan şehir ve şehri oluşturan unsurlar olarak planlama, çevre mimari, mahalle ve ev konusundaki düşünceleri irdelenmiştir. Son bölümde ise Cansever’in özel bir ilgi ve önemle çalışmalarına konu edindiği İstanbul’un problemlerine yaklaşımı, çözüm önerileri yazılı eserleri üzerinden incelenmiştir. / s. 3

 

Turgut Cansever’in Yaşamı ve Yapıtları

Turgut Cansever, 1920 yılında Antalya’da doğmu

Babası Dr. Hasan Ferit Bey, Osmanlının son dönemlerinde Sarayda önemli görevler almış bürokrat ve aynı zamanda Türabi Tekkelerinin Şeyhi olan Mehmet Türabi’nin oğludur. Annesi Saime Hanım, Halide Edip Adıvar’ın öğrencisi olup Kudüs’e gönüllü giden idealist bir öğretmendir.

…resim okumak isteyen Turgut Cansever, başladığı İstanbul Güzel Sanatlar Akademisinde Sedad Hakkı Eldem’in etkisiyle mimari eğitimi almaya karar vermiştir.

1946 yılında Yüksek Mimar olarak mezun olana kadar Sedad Hakkı Eldem ve Muhittin Güven’in projelerinde çalışmıştır.

1949 yılında “Selçuklu ve Osmanlı Mimarisinde Üslup Gelişmeleri: Türk Sütun Başlıkları” tezi ile Türkiye’de sanat tarihinde doktora yapan ilk kişi olmuştur.

1957 yılında İstanbul Belediyesinde danışman olarak tayin edilmiştir.

Türk Tarih Kurumu Binası ile 1980 yılında Ağahan Mimarlık ödülüne ilk kez layık görülmüştür. Aynı yıl Bodrum’da Ertegün Evi ile ikinci Ağahan Mimarlık Ödülünü almıştır.

Ağa Han Mimarlık Ödülünü 1992 yılında Demir Tatil Köyü ile üçünü kez almıştır.

 

Turgut Cansever: Düşünce Adamı ve Mimar: bu eser aynı zamanda 2005-2006 tarihleri arasında Cansever ile yapılan röportaj-söyleşileri içermektedir.

 

İdrak ve İnşa: Turgut Cansever’in Mimarlığının İki Düzlemi: Halil İbrahim Düzenli’nin kitaplaştırdığı yüksek lisans tezi

 

Ufki Şehir: Turgut Cansever’in İzinde: Halil İbrahim Düzenli tarafından editörlüğü yapılan kitap

 

Thoughts and Architecture: Cansever’in / mimari projelerini ve altında yatan düşünsel ve felsefi zemini kaleme aldığı ilk eserdir.

 

Şehir ve Mimari Üzerine Düşünceler: Turgut Cansever’in yazı ve söyleşilerinden oluşan kitap…

 

Ev ve Şehir üzerine Düşünceler: 1994 yılında İnsan Yayınları tarafından yapılan kitapta, İstanbul’un sorunlarından yola çıkılarak şehirleşmenin temel meseleleri ele alınıyor.

 

Habitat II Konferansı İçin Şehir ve Konut Üzerine Düşünceler: (Habitat II) için “herkese yeterli konut ve kentleşen dünyada sürdürülebilir insan yerleşimleri” ana başlıkları altında hazırladığı raporudur.

 

Kubbeyi Yere Koymamak: söyleşi ve röportajların en sistematik ve kapsamlı olarak ele alındığı derlemedir.

 

İslam’da Şehir ve Mimari: Osmanlı Şehri, Türk Evi, Türk Sanatı konularına değinilmiş,

 

İstanbul’u Anlamak: İstanbul üzerine düşüncelerini konu alan metinlerin bir araya toplandığı eser…

 

Mimar Sinan:

 

Osmanlı Şehri: Şiir’den Şehir’e: mimari ve sanatı temel konu alan yazılarından oluşan eser…

 

Sonsuz Mekânın Peşinde: Cansever’in 1949 da yazdığı “Selçuklu ve Osmanlı Mimarisinde Üslup Gelişmeleri: Türk Sütun Başlıkları” isimli doktora tezinin kitaplaştırılmış hali

 

Bir Şehir Kurmak: Turgut Cansever’le Konuşmalar: Turgut Cansever’in 1997-1998 yıllarında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mahalli İdareler ve Yerinden Yönetim Yüksek Lisans ve Doktora Programı öğrencilerine yönelik gerçekleştirilen “Şehir Yönetim Düşüncesi” başlığıyla gerçekleşen 8 seminere ait notların derlenmesiyle oluşturulmuştur.

 

Turgut Cansever’in Şehre Dair Düşünceleri

…kökeni Soğdakça olan kent kelimesi “köy” anlamına gelir

Farsça kökenli şehir kelimesi ise “büyük yerleşim yeri” anlamına gelmektedir.

 

(şehir) planlama hareketlerinin kurumsallaşması 19. yy sonralarına dayanır.

Modernizmin etkisinde yapılan bu uygulamalarda yıkım öne çıkmaktadır.

 

“Çağdaş bir kentin geometrik, doğrusal/çizgisel olması gerektiğini düşünen” Le Corbusier, sokak ve mahallerin ortadan kalktığı, yüksek ve çok sayıda gökdelenler, ana yollar, yeşil alanlar ve ortak hizmetlerle yoğunlaşmış bir kent ve konut alanları çizmektedir.

 

Cansever, Türkiye’nin şehir planlamasını “yol açmak ve bina yapmaktan ibaret” olarak özetlemiştir.

 

Sedad Hakkı Eldem’in çalışmalarını “evi yaşam ortamı olarak, bir yaşam biçiminin nasıl olması gerektiğine yönelik bir bütünle ele alamaması” yönünde eleştiren Cansever, Eldem’i iyi bir yapı ustası, bir virtüöz olarak tanımlar ve Eldem’in ev ile ilgili çalışmalarını bilinçli bir yaklaşım ve mimari felsefi bir temelden yoksun, şekil taklitçiliği olarak değerlendirir.

 

Turgut Cansever’in İstanbul’a Dair Düşünceleri

Metropoliten bir şehir olan İstanbul için Cansever, çok merkezli bir “şehirler galaksisi” (yıldız kümesi) modelinin uygulanması gerektiğini savunur

 

Turgut Cansever, kültürü; “insanın varlık içindeki yeri hakkındaki telakkisi” olarak tanımlarken, mimariyi “kültürün niteliğini belirleyen sanat türü” olarak betimler.

 

Sonuç

İstanbul’un sorunlarını çözme konusunda, yeni şehirler kurma projesi Cansever’in şehir ve mimari ile ilgili fikirlerinin en özgün yanını örneklemektedir.

 

Kavalcı Sağlam, Emine (2019), Turgut Cansever’in Düşüncesinde Şehir ve İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

…