Doğu Karadeniz Bölgesi

Ali Özçağlar - Doğu Karadeniz Bölgesi (özet)

Doğu Karadeniz Bölgesi, I.Kıyı kuşağı ve gerisindeki dağlık kuşak, II.Çoruh-Kelkit Oluğu, III.Çoruh-Kelkit Oluğu güneyindeki dağlık saha olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.

Rize-Hopa Yöresi

Sarp sınır kapısından başlayıp, batıda Rize-Trabzon il sınırında denize dökülen İyidere ağzı arasında sona ermektedir.

…doğudan ve güneyden Çoruh Oluğu tarafından kuşatılmaktadır. Bu yörenin güneyi Rize Dağlarıyla çevrilidir.

Kaçkar Dağları Milli Parkı 51.550 Hektar Alanı kapsamaktadır.

Kaçkar Dağlarına ulaşım Zilkale güzergâhından ve Artvin- Yusufeli İlçesinden de sağlanabilir.

Sarp köyü ortadan geçen Sarp Deresi tarafından ikiye bölünmüştür. Türkiye-Gürcistan sınırı Sarp Deresini izlemektedir.

1988 yılının Ağustos'unda Sarp sınır kapısı açıldı. Bu durum Türkiye – Gürcüstan arasındaki ticari ilişkilerin artmasına yol açmış, hatta Karadeniz oto yolunun yapılmasında bile etkisi olmuştur.

Halkın geçiminde taşımacılığın tarımın, Kemalpaşa Çay Fabrikasının ve Sarp Gümrüğünün önemi büyüktür. Ayrıca cüzi de olsa balıkçılık yapılmaktadır. Köyün en önemli geleneği atmacacılıktır. Atmaca zamanı başladığında adeta köyün çehresi değişir.

Kemalpaşa, özellikle yaz aylarında oldukça hareketlilik kazanmaktadır. Yaş çay üretimi Mayıs ayında başlaması işçi göçlerini de beraberine getirmektedir. Deniz sezonunun açılması, festivallerin başlamasıyla beldede hem nüfus yoğunluğu hem de sosyal bir yoğunluk başlamaktadır.

Hopa, 1490-1512 yıllarında Yavuz Sultan Selim’in Trabzon Valiliği sırasında Osmanlı Devletine katılmıştır.

Hopa yöresinde kış mevsiminde gerideki dağlık sahadan Karadenize doğru esen sıcak fön rüzgârlarına “kalaş” adı verilmektedir. Özellikle ocak, şubat aylarında esmeye başlayan bu rüzgârla birlikte hava aniden ısınmakta, karların erimesiyle birlikte sel felâketleri meydana gelebilmektedir.

…çay, fındık, turunçgiller, kivi, kara üzüm yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Balıkçılık ilçe ekonomisinde önemli yere sahiptir.

Arhavi ilçe yüzölçümünün yarısından fazlası ormanlıktır.

İlçe ekonomisi genellikle çay tarımına ve kısmen de fındık üretimine dayalıdır.

Arıcılık ilçede oldukça gelişmiştir.

Fındıklı’da geçim kaynağı, başta çay ve fındık olmak üzere kısmen narenciye, meyvecilik, su ürünleri, arıcılık ve hayvancılıktır. Kivi üretimi de alternatif ürün olarak yaygınlaşmaktadır.

İlçede yaklaşık 2500 çiftçi ailesi tarımsal gelir yeterli olmadığından işçi, memur ve esnaf gibi tarım dışı alanlarda çalışmaktadır.

Çay tarımından önce Ardeşen halkı denizcilik, inşaatçılık, fırıncılık gibi işlerde gerek yurt içinde gerekse yurt dışında çalışmak üzere ilçe dışına çıkmıştır.

Pazar ilçesi 1928 yılına kadar Atina adıyla anılmış…

Hakim yağmur tipi "siklonik" olup devamlı ve ince tanelidir. Yazın ise konveksiyonel sağanak yağmurlar görülür. Bu tip yağmurlar halk arsında "Çakal Yağmuru "olarak bilinir.

…mandalina ve portakal bahçeleri ile elmalık günümüzde çok azalmıştır.

10-15 yıl gibi uzun sürede meyve vermeye başlayan ve şeker oranının düşük olma özelliğine sahip bulunan Laz elması (Demir elma) iklim şartları yüzünden zamanında olgunlaşamamaktadır.

Arazinin engebeli, çayır ve meranın az olduğu, çay bahçeleri nedeniyle yem bitkilerinin ekilmemesi yüzünden hayvancılık "ahır hayvancılığı" şeklinde yapılmaktadır.

Puro tütünü Pazar ilçesinin özgü bir Endüstri bitkisidir. Pazar adıyla anılan puroların yapımında kullanılır. Toprak yapısı gereği yalnızca 26 köyde ekimine izin verilmiştir. Puro tütününü diğer tütünlerden ayıran en büyük özellik yapraklarının 1 metre civarında oluşudur.

Son zamanlarda kurutma yerlerinin ilkel olması yüzünden düşen üretim teknik ve sağlık işletmelerin kurulması halinde yeniden canlandırılabilecektir.

İlçenin gelir getiren kaynaklarından biri de balıkçılıktır. Fakat deniz kirliliği yüzünden balıkçılık eski önemi ve yerini kaybetmektedir.

Balıktan umduğunu bulamayan Pazar'lı deniz özlemini küçük balıkçı tekneleri ile lüks yat yapımını sürdürerek gidermektedir. Bahçedeki daracık alanlarda yöre insanının becerisi ve bir keser-testere yardımıyla sürdürülen tekne yapımı önemli bir ekonomik değer yaratmaktadır.

Rize'de çay dışındaki bitkisel ürünler, genelde aile içi tüketimde kullanılmakta ya da yerel pazarlarda il içi tüketime sunulmaktadır. Bu ürünlerin üretim miktarı bakımından kayda değer olanları mısır, fasulye, patates, karalahana, fındık ve mandalinadır.

Genelde gezginci olarak yürütülen arıcılıkla uğraşan hane halkının, toplam hane halkına oranı % 6’dır.

Rize’deki çay fabrikalarının yaş çay işleme kapasitesi, Türkiye toplamının %77'sini oluşturmaktadır. Bunlar dışında Rize’de, küçük çaplı üretim yapan Rize bezi, kolonya, katı yakıt mobilya, plastik eşya şekerli gıda üretim tesisleri de mevcuttur.

Güneysu ilçe arazisinin 3784 ‘lük bölümünde tarım arazisidir. Tarım arazisinin 3500 hektarlık kısmında çay tarımı yapılmaktadır.

100’e yakın aile geçimini ulaştırma yoluyla sağlamaktadır. Bunun dışında 150’ye yakın aile arıcılıkla uğraşmaktadır. Bu aileler yaklaşık 4000 civarında arı kovanına sahiptir. Yıllık bal üretimi 40-50 ton arasında değişmektedir.

Çoruh Oluğu Yöresi

Kuzeyden Soğanlı Dağ ile Rize Dağları’nın su bölümü çizgisi; güneyden ise Pulur Dağı, Otlukbeli Dağı, Çoruh Dağları (Mescit Dağı ve diğerleri), Yalnızçam ve Karçal Dağları arasında uzanan üniteye Çoruh oluğu denilmektedir.

…aşağı kesimlerde Çoruh oluğu içinde Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Mikroklima niteliğinde görülen ılıman Akdeniz iklimi sayesinde bu alanlarda zeytin, nar, incir gibi ürünler yetiştirilmektedir. Zeytinin yerleşme adı (Zeytinlik köyü) olacak kadar önemli bir ürün olması özellikle dikkat çekicidir. Bağcılık da bu alanda önemli faaliyet olarak sürdürülmektedir.

Çoruh oluğu içinde yer alan Pazaryolu, idari bölünüşte Erzurum il sınırları içinde bulunmaktadır.

Pazaryolu'nun eski adı Norgah olup kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

Tarımda kullanılan tahmini sulanan arazi 18.500 dekar, susuz arazi ise 133.300 dekardır. Ekim alanına göre bu arazilerde en çok hububat, yonca, korunga ekilmektedir.

İspir / Yeraltı zenginlik kaynakları bakımından işletilmeyi bekleyen Kömür, Bakır ve Altın maden yataklarının bulunduğu ve bu maden yataklarının işletilmesiyle ülke ekonomisine kazandırılacağı açıktır.

Halkın en önemli geçim kaynaklarından Arıcılık, Büyük ve Küçükbaş hayvancılığı, Alabalık yetiştiriciliği, yurdumuzun her köşesinde beğeni kazanan İspir dutu, dut pekmezi, dut pestili, ceviz ve kuru fasulyesi çoğunlukla yer tutmaktadır.

Ardanuç’un rakımı 500 Metre olup, tipik karasal iklime sahiptir. İlçe ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıdır. İlçe halkının başlıca gelir kaynakları tarımsal üretim, hayvancılık ve mevsimlik iş olan orman işçiliğidir.

İlçede yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, patates, fasulye, mısır, domates, zeytin, elma, kızılcık, ceviz, üzüm ve armuttur. Kamusal imkânlarla da desteklenen arıcılık, yaylacılık kültürünün yaygın olduğu ilçede önemli gelir kaynaklarındandır.

Murgul kasabasındaki bakır rezervi tükendiğinden, bakır madeni artık Damar kasabasındaki yataklardan çıkarılmaktadır.

Borçka topraklarının büyük bir bölümünü sarp ve geçit vermeyen dağlar kaplamıştır. Çoruh vadisi bu dağlık bölgeyi ikiye ayırmıştır.

Tarıma elverişli arazinin az olması, ormanların tahribine neden olmuştur.

İlçede hayvancılığın ekonomik yaşantıdaki payı azdır.

Çoruh Oluğu güneyindeki dağlık saha

Otlukbeli Dağı, Bayburt güneyinde Kop Dağları (2980), Bayburt doğusundan Tortum Çayı’na kadar olan sahada ise yükseltisi 2400-2925 m. arasında değişen Çoruh Dağları (Sarıçiçek, Kurucayurt, Bozan, Mescit, Karacadağ) silsilesi; Çoruh Dağları güneyinde ise Gavur Dağları ile Kargapazar Dağları (Karadağ 2930-Dutludağ 2528) yer almaktadır.

Kop Geçidi Erzurum’u Aşkale üzerinden Bayburt’a bağlamaktadır.

Yalnızçam Dağları bitki coğrafyası ve buna bağlı olarak da iklim ve bitki örtüsü çeşitliliği bakımından önemlidir.

Karçal Dağları biyolojik çeşitlilik açısından Türkiye'nin en önemli yerlerinden biridir. Ani yükseklik değişimleri ile ortaya çıkan ekosistem çeşitliliği, yüksek endemizm oranı, zengin yaban hayatı Karçal Dağları'nın en önemli özelliklerini oluşturur.

Yusufeli kıvrımında Oltu çayı ile birleşir. İlçe halkının % 90'ını hayvancılık ve tarımla uğraşmakta olup tarıma dayalı arpa, buğday ve fasulye yetişmektedir.

Narman civarında peribacası oluşumlarına rastlanmaktadır. Adı Namurvan - Namervan olarak adlandırılırken Arapların eline geçtikten sonra "İd" olarak adlandırılmıştır, Türk hâkimiyetinden itibaren Narman olarak adlandırılmıştır.

İlçenin ekonomisi tümü hayvancılığa dayalı olup bunlar aile işletmeciliği şeklindedir.

Karbon devrinden sonra teşekkül ederek tam kömürleşmeyen karbonu fazla bir maden türü Oltu civarında zengin damarlar halinde bulunmaktadır.

Oltu iş sahası, pazarlama, ulaşım ve yönetimin genişlediği eğilimin görüldüğü bir tarım ilçesidir. Az nüfuslu tarım ve hayvancılık ilçesidir.

İlçenin ekonomisi tarım hayvancılık ve madenciliğe dayanır Linyit işletmeleri ilçenin kömür ihtiyacını karşılayacak düzeydedir.

Şavşat / İlçede, tarımsal arazilerin sınırlı olması, sanayi tesislerinin bulunmaması, başlıca diğer sektörlerin de gelişmemiş olmasının sonucu olarak istihdam olanakları yetersiz kalmaktadır.

Bayburt- Gümüşhane Yöresi

Bayburt ve çevresi yeryüzü şekilleri bakımından genel olarak üç bölümden oluşmaktadır. Birincisi; sahanın batı yarısını oluşturan Bayburt ovası, ikincisi ise akarsuların oluşturduğu vadiler ve üçüncüsünü de yörenin etrafını çevreleyen ve doğu yarısında yer tutan dağlık alanlardır.

Bayburt ekonomisi iklim ve coğrafi şartlara bağlı olarak tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Tarım ekonomisinin de temel kaynakları hayvan yetiştiriciliği ve bitkisel üretim teşkil etmektedir.

Tarım: Tahıl, şeker pancarı, sebze ve meyve tarımı yapılmakta olup, buğday, arpa, çavdar, fasulye, lahana, marul, elma, armut, erik, zerdali, kiraz ve vişne yetiştirilmektedir.

Gümüşhane'de meyvecilik kültürü ve meyveciliğin tarihinin, ilin tarihi kadar eskiye dayandığı söylenebilir.

Gümüşhane ilinde hayvancılık potansiyeli mevcut kaba yem durumuna göre fazladır.

…su yönünden oldukça zengindir.

Gümüşhane ili madencilik yönünden oldukça zengindir. Altın, mermer, granit işletilmeyi beklemektedir.

Kürtün

Bu yörede fındık, elma, armut, kiraz, vişne, üzüm, kızılcık, kuşburnu, incir, ayva, böğürtlen çileği, mısır, fasulye, buğday, pancar ve patates yetiştirilmektedir. Yetiştirilen bu tarım ürünlerinden büyük kısmı satmak amaçlı değil, sadece yöre halkının kendi ihtiyaçlarını karşılamaları için yetiştirilir. Bu sahada halkın büyük bir çoğunluğu geçimini ormancılık, küçük çapta orman ürünlerini işleyen atölyeler, el sanatları (ipek halıcılık, zilcilik, çancılık, kantarcılık ve yayıkcılık) ile sağlamaktadır.

Trabzon Yöresi

Doğuda İyidere, batıda Harşit Çayı doğusundan geçen Trabzon-Giresun il sınırı arasında kalan ve güneyden Zigana Dağlarının zirve kısmını oluşturan Çakırgöl Dağı (3063m) ile Soğanlı Dağlarının zirve kısımları tarafından sınırlanmaktadır.

Trabzon yöresindeki engebeli arazi yapısı tarım alanlarını sınırlamıştır.

Tarım alanlarında çay, fındık, tütün, mısır, fasulye, patates ve çok az zeytin yetiştirilmektedir.

Akçaabat ilçesinin sahile yakın bazı köylerinde tütün üretimi de yapılmaktadır (2004 yılında 1.125 ton).

Trabzon Serbest Bölgesi, ilk ticari faaliyetine 03.07.1992 tarihinde başlamıştır. Kurucu İşleticisi şirket (TRANSBAŞ) sermayesinin, % 4 hissesi Türkiye Denizcilik İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait olup, % 96’sı yabancı sermayeye aittir.

Ayazma İçmesi ve Madensuyu: Akçaabat ilçesi sınırları içerisinde Karadağ Yaylası'ndadır. Dünyada en az madeni bulunan, gazlı bir sudur. Mide rahatsızlıklarında şifa verir.

Ekşisu, Trabzon yakınındadır. Mide ve bağırsak rahatsızlıklarına yararlı olup 14 derecedir.

Kisarna Madensuyu, Bizans döneminden beri bilinmektedir. Silis oranı da yüksektir. Mide, sindirim yolları ve böbrek hastalıklarına çok faydalıdır.

Of halkının temel geçim kaynağı durumunda bulunan çay, merkezde ve nahiyelerinde bulunan birçok çay fabrikası tarafından işlenmektedir.

Sürmene halkı geçimini tarım, hayvancılık, balıkçılık ile ağaç ve metal aletler yapımından sağlar.

Araklı geniş bir düzlüğün içine kurulmuş olduğu için kentleşmeye son derece elverişlidir. Düzgün sahilleri doğal plaj durumundadır. İlçede çay üretimi önemli bir yer tuttuğu için çay fabrikası da mevcuttur.

…iklim özelliğinden dolayı Akçaabat'ta zeytin ve narenciye yetişir.

1930 yıllarında Akçaabat'lı lokantacılarının ortaklaşa yaptıkları, etlerin (Öküz ve Dana) bir araya getirilerek bir arada çekilen kıyma birbirlerine bağlanabilmesi için belirli ölçüde ekmek ve az miktarda sarımsak karışımı ile kendilerinin yemesi için yaptıkları köfteden çok büyük bir damak zevki yakalamışlardır.

Bu yörede hayvancılıkla uğraşan insanların yetiştirmiş olduğu dana ve öküzler (1 veya 2 yaş grubunda olmak kaydıyla) yetiştirici köylüler tarafından sabahları yemleri verilirken yemlerine katılan tuz ve yörenin otlarının bu hayvanların üzerindeki etlerine vermiş olduğu tat ile köfteye ayrı bir damak lezzeti vermektedir.

Beşikdüzü ilçesi sahil şeridi üzerinde olup sosyo - kültürel açıdan oldukça gelişmiştir. Bu gelişmede hiç kuşkusuz halen Öğretmen Lisesi olarak hizmet veren Beşikdüzü Köy Enstitüsü'nün payı büyüktür.

Giresun Yöresi

Karadeniz’de Karabatak ve martıların doğal olarak ürediği Ada aynı zamanda göçmen kuşların uğrak ve dinlenme yeridir.

Fındığın dışında ailenin geçimliği şeklinde hayvancılık ve sebzecilik görülmektedir. Sahil kesimdeki önemli sayılabilecek bir faaliyet de balıkçılıktır.

İlde, MTA.'nın bu güne kadar yapmış olduğu arama çalışmaları sonucu 43 adet Bakır, Kurşun, Çinko, 7 adet Demir, 3 adet Magnezyum, 1 adet Sb molibden ve 1 adet Sb yatak ve zuhur tesbit edilmiştir. Bunlardan ekonomoik açıdan önem taşıyan büyüklükte 15 adet bakır, Kurşun, Çinko, 4 adet Demir, 6 adet illit-kaolen-bentonit-alunit, 4 adet granit-mermer, 1 adet barit ve 2 adet uranyum yatağı mevcuttur.

Metalik madenler, Espiye, Görele ve Tirebolu yörelerinde sahil kesimlerde yer alır. Enerji hammaddesi olan uranyuma ise Şebinkarahisar yöresinde rastlanmaktadır.

Yukarı Kelkit Oluğu Yöresi

Kuzeyden Gümüşhane Dağları ile Giresun Dağları; güneyden Pulur Dağı, Çimen Dağı, Refahiye Dağları ve Kızıldağ tarafından sınırlan bölgedir.

Köse ve civarının ekonomisi genellikle tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Tarım ürünlerinden buğday, yem bitkileri, patates ve fasulye yetiştirilmektedir.

Şiran Farsça bir kelime olup, aslanlar anlamına gelmektedir. Bu civarda sebzecilik ve meyvecilik gelişmektedir.

Şebinkarahisar ve civarındaki alanlar madencilik açısından oldukça zengin yataklara sahiptir. Linyit, granit, şap, pirit, uranyum ve çinko-kurşun gibi önemli maden yatakları bulunmaktadır. En fazla yer kaplayan tarım bitkileri buğday ve arpadır. Bunların dışında sebze ve meyve (elma, armut, kiraz, dut) ile tütün önemli ürünler arasındadır. Coğrafi yapının özelliklerinden dolayı yörede hayvancılık gelişmiştir.

Yukarı Kelkit Oluğu Güneyindeki Dağlık Saha

…