Türk ve Rus dillerinde antroponimlerin oluşumu

Türk ve Rus dillerinde antroponimlerin oluşumu – YLT

Sündüs Girgin, Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015

 

Dil toplumun ürünüdür.

 

Çalışmamız / İkinci bölümümüzde ise Onomastik, Rus dilinde Antroponimlerin yapısı ve lakaplarının nelerden oluştuğu soyadları ve asıl önem arz eden Türk dilinden Rus diline geçmiş soyadlarını incelemekle tamamlanmıştır.

Amacımız / Antroponimlerin türlerini ve terimlerini açarak lakap ve soyadlarının işlevleri üzerinde durmaktır.

 

Statü olarak daha düşük işlerde çalışan kişilere “Efendi” şeklinde hitap edilir. Bu ‘Efendi’ hitap şeklinin günümüzde geçmişteki kullanımından sapmış olduğu görülür.

 

Kavram olarak dinin tanımını yapmak gerekirse insanların bağlı olduğu dinin düşünce ve uygulamalarının bütünü olarak açıklayabiliriz.

 

Eski Mısırlılarda insanın ‘ben’ ve ‘isim’ den oluşmuş düşünüldüğü ileri sürülüyor. Birçok toplumda ben ve kişinin adını anmak, onun varlığını kabul etme, onu çağırmak; yerine göre onu rahatsız etmek anlamına geliyor. (Doğan Aksan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim)

 

İsimlerin ilk insan Âdem’e öğretildiği bütün dinlerde görülmektedir.

 

İncil’in yazdıklarından Havva’nın doğan ilk çocuğuna armağan anlamına gelen bir isim koyduğu, Musa’nın da Gersham yani yabancı ülkede oturan anlamına gelen bir ismi tercih ettiği görülür. Ayrıca Yakup da Tanrıyla güreş tutar ve Tanrıyı yener. Bunun üzerine ona ‘İsrail’ adı verilir.

 

…konulacak adın da kişi ile uyum göstermesi gerekir.

 

Havva’nın da Habil’in öldürülmesinden sonra doğan çocuğuna Seth ismini vermesi (yerleşmiş, konmuş) anlamlarına gelir.

 

İshak’ın doğan ilk çocuğuna Esav (çok tüylü) anlamına gelen bu ismi vermesi onun doğduğunda aşırı tüylü oluşudur.

 

Dilek İsimleri

Türk kişi adlarının çoğunu bu grup içerisinde değerlendirebiliriz.

 

…bulundukları bölgelerdeki türbede veya yatırda yatan kişilerin adlarını da isim olarak koymuşlardır.

 

…moda isimler / Yakın tarihimizdeki pek çok isim bu moda isimlerden esinlenerek konulmuştur.

 

İdeolojik ve etnik isimler kullanan ailelerin verdikleri isim onların kimliklerini göstermektedir.

 

Orta Asya’da festivallerde çocuklara isimler babalarının, dedelerinin adlarını koyma geleneği yaygınken zaman içerisinde ekonomik ve sosyal faktörlerin de etkisiyle geleneksel adlar değişime uğramıştır. Önceleri ailenin en yakın kişisi kim ise onun adının konulması geleneği de vardır. Zamanla sosyal hayatın da değişmesiyle insanlar ikinci bir isim daha koymak zorunda kalmışlardır.

 

Rus dilinde soyadlarının tarihini ve gelişimini incelediğimizde Rus soyadları Rusya’da yaşayan herkesin bir adı, soyadı ve baba adından oluşan bir isminin olduğunu görüyoruz.

 

Soyadı Rus diline Çar I. Petro zamanında girmiştir.

14. ve 15.yylarda soyluların soyadları resmileşmiştir.

18 ve 19.yylarda tüccarlar ve memurlar da soyadı kullanmıştır.

Köylüler soyadlarını 20.yy’ın 30’larında almaya başlamışlardır.

…sokak, köy isimlerinden soyadları seçilmiştir.

 

Rus dilinin hayat tarzını anlamak için yüzyıllardır kullanıla gelen soyadlarına bakmak yeterlidir.

 

Her insanın dünyaya gelmeden önce bir soyadı mevcuttur. Bu soyadı aslında kişiyi geçmişine bağlayan bir iptir.

Şimdilerde soyadlarının kökenlerinde Hristiyan adlarını bulmak zordur. 20. yy’ın başlarında azizlerin adlarını koymak güncelliğini yitirmiştir.

Erkeklerin dini adlardan ve azizlerin adlarından alınma soyadları kendini daha çok gösteriyor.

 

Rus soyadlarında özel adların soyadı olarak kullanımı oldukça yaygındır.

 

İnsanların karakteristik özelliklerine bakılarak pek çok soyadı ortaya çıkmıştır.

 

Bakıldığında Rus soyadlarının çoğu zaten lakaplardan türemiştir.

 

Türk lakapları Rus diline ya çoğu zaman başka yerlerden çalışmak için gidilmesiyle kazanılmıştır.