Asım Us - Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım

Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım - Asım Us, İstanbul 1964

Tanin Gazetesi

Osmanlı İmparatorluğunun İkinci Meşrutiyet devri, Tanin gazetesi ile başlamış ve Tanin gazetesinin kapanması ile sona ermiştir.

Tanin gazetesinin başlaması, matbaacı Ahmet İhsan'ın “Serveti Fünun”u etrafında toplanan kalem erbabı arasındaki fikir birliğinin bir eseri olmuştur.

Tanin’in sermayesini Hüseyin Kâzım temin etmiş olduğuna göre, ikinci Meşrutiyet İnkılâbı üzerine gündelik bir gazete çıkarmak fikrinin iptida ondan gelmiş olduğu anlaşılır.

Tevfik Fikret'in Sultani müdürlüğü zamanında Maarif Nazın Emrullah Efendi idi. Bir aralık Nezaret ile arası açılıyor ve istifasını veriyor. Emrullah Efendi, Tevfik Fikret’in yerine Salih Zekiyi tayin ediyor.

Tevfik Fikret, bu muameleyi İttihat ve Terakki idaresinin bir zulmü telâkki etmiş ve o zaman mebus olan Hüseyin Cahit'e hitaben ağır bir mektup yazmıştır.

Fikret’in babası Abdülhamit zamanında Veliaht Reşat Efendinin adamı imiş.

Vakit Gazetesi

Ahmet Emin Yalman ile birlikte müşterek imzalı bir arzuhal verdik. Çıkaracağımız gazetenin adı “Haber" olacaktı.

…o zaman Matbuat Müdürü olan Hikmet (Nâzım Hikmet'in babası) ten bana bir telefon geldi:

“Asını, bir gazete imtiyazı istiyorsunuz. Vereceğiz. Fakat ben gazetenin adını beğenmedim. Daha güzel bir isim var. «Vakit» ismini kabul ediniz.

Vakit çıkmağa başladığı sırada harbin Türkiye için en acı safhaları artık meydana çıkmağa başlamıştı. Çanakkale zaferi İstanbul'u kurtarmış olmakla beraber, diğer hudutlardan her gün fena haberler geliyordu.

İttihat ve Terakki Hükümeti içinde asıl mes’ul mevkide olanlar ortadan çekildiği için onların yerine rastgele ele geçen İttihatçılar harp mes’ulü olarak Bekir Ağa Bölüğüne toplanıyordu. İngiliz polisi ile Hürriyet ve İtilâf Hükümetleri işbirliği yapıyordu.

Harp içinde Ermeni ihtilâlcilerinin Türk ordusunu arkasından vurmak için yaptıkları hareketler ve Rus ordusunun yardımı ile doğu vilâyetleri halkına yapılan zulümler unutulmuştu. Sadece tehcir facialarının mes'ulleri aranıyordu.

Milli Mücadelenin Başlangıcı

Millî Mücadelenin meraklı safhalarından biri Mustafa Kemal'in Mütareke içinde ecnebi işgali altında olan İstanbul’dan ordu müfettişi selâhiyeti ile Samsun’a çıkmasıdır.

(14 Mayıs tarihli Damat Ferid görüşmesi hakkında anı ve değerlendirmelere yer veriliyor)

Kurtuluş Günleri

Ordunun Balıkesir istikametinden Çanakkale’ye doğru giden birliklerine verilen emir şu idi:

“İleri hareket esnasında İtilâf Devletleri askerlerine tesadüf edilecek olursa silâh atılmaksızın bir çevirme hareketi ile bunların arkasına geçilecek ve bu suretle Çanakkale’ye varılacak.”

Çanakkale’ye yakın bir noktada yol bir köprüye gelip dayanmıştı. Köprü ecnebi İşgal kuvvetleri tarafından tutulmuştu. Bu köprüden silâh almaksızın çevirme hareketi ile geçmek mümkün değildi. Bu durum anlatılarak Başkomutanlıktan talimat istendi. Cevap olarak şu emir verildi:

"Köprüyü bırakınız, dereden geçiniz.”

(Yunan işgalcilerinin Ege genelinde çıkardıkları yangınlar ve sair eylemleri hakkında malumat veriliyor)

Gazetecilik Hatıralarımdan

Lozan Konferansında (s. 80 vd.)

1922 ilkbaharındayız.

…Doktor Nihat Reşat Belger yanımıza geldi:

“Arkadaşlar, Paşadan emir aldım. Hüseyin Cahit Yalçın ile temas etmiyeccğim. Ona konferans haberlerini vermeyeceğim. Malumatınız olsun” dedi.

Doktor Nihat Reşat, matbaacı Ahmet İhsan ile beraber konferansta basın ve yayın işlerini idareye memur edilmişlerdi.

Tanin Başyazarı, İstanbul'da trene binmezden evvel İsmet İnönü ile karşılaşmış.

Selâm vermiş. Fakat İnönü onu görmemezliğe gelmiş.

Trende İnönü İle Mülâkat

Paşam. Cahit Bey bir Türk gazetecisidir. Konferansa dair verdiği haberlerin Türk görüşü olması lâzımdır. Bizim matbuat bürosu ona konferans haberlerini vermezse, yabancı kaynaklardan aldığı haberleri yazmak mecburiyetinde kalır.

Bu da nihayet bizim zararımıza olur. Müsaade ederseniz Doktor Nihat Reşat'ın konferansa dair vereceği malûmatı biz Hüseyin Cahit Beye verelim.

İnönü bu teklifi derhal kabul etti.

Rıza Nur: O hain herif, Osmanlı Bankasının parası ile Tanın gazetesini çıkarıyor! Ecnebilere hizmet ediyor!

Atatürk’e Ait Başka Hatıralar

Çanakkale harbinde Mustafa Kemal’le ilgili malumat…

Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kuruluşu

İmparatorluk devrinden Cumhuriyete intikal eden Düyunu umumiye meselesi Paris Sefiri Fethi Okyar'ın Serbest Cumhuriyet Fırkası kurmasında birinci derecede rol oynamıştır.

1928 senesinde alacaklılar ile bir anlaşma imzalanmıştır. Bu anlaşma ile alacaklılar. Cumhuriyet Türkiyesinin hissesine düşen borçlardan tenzilât yapıyorlardı. Türkiye de taksitlerin altınla ödenmesini kabul ediyordu.

…taksitlerin ödenmesi zamanı 1929 cihan iktisadi buhranı sırasına tesadüf ediyordu.

Bunun üzerine İnönü hükümeti 1928 anlaşmasının tatbikinin imkânsız olduğuna karar verdi.

Fethi Okyar kendisinin imzalamış olduğu anlaşmanın tatbik edilmesini istiyordu.

Fethi Okyar mes’ul bir devlet adamı olarak artık Paris Sefaretinde duramazdı. İstifa etmek zorunda kalacaktı. Atatürk onun prestijini kurtarmak için bir çare düşünmüş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri olarak Büyük Millet Meclisine getirmek kararını vermiştir.

Hatay Meselesi

Mali Dertlerimiz

Siyaset istikbali görmek ve ona göre tedbir almak sanatıdır.

Hürriyet ve Demokrasi Yolunda Tetkikler

…