Trabzon ve Yöresinde Kemençe

Necati Demir - Trabzon ve Yöresinde Kemençe

Türkçe Sözlük'te kemençe; "yayla, diz üzerinde çalınan, kemana benzer üç telli küçük bir çalgı" olarak tanıtılmış ve kaynağını Farsça "kemânçe" kelimesi olarak göstermiştir.

Kemençenin belirlenebilen ilk biçimi hayvan tırnağı, kabak ve oyulmuş kutlu ağaçlarla yapılan, gövde kısmı tay ve deve derisinden oluşan Iklıg'dır.

Rize ve yöresinde yaptığımız saha araştırmalarında kemençeye cili, cilili denildiğini tespit ettik.

y->-c- değişmesi, Kıpçak ve Kırgız Türkçesinin en yaygın özelliklerindendir.

Eski Türkçede y- ile başlayan pek çok kelime Doğu Karadeniz Bölgesi ağızlarında, Kıpçak / Kuman ve diğer kuzey Türklüğü boylarının bu bölgeye yerleşmesinden dolayı, c- ile başlamaktadır: cemek (

cır- (

cuul (

Uygurların gijjak adlı çalgıları (…) Tıpkı kemençe gibi ağaç göğüslü olan gijjak, can direğinin yerleştirilmesi ve görevi bakımından kemençe ile aynı özelliği taşımaktadır.

Kemençe kelimesinin kökeninde keme "gemi" sözcüğünün bulunması, iddialı olmamakla beraber, düşünülmelidir.

Trabzon ve çevresinde iki kemençe ustası: Ali Kemal Bulut ve Sürmeneli Hasan Sancak

---

Karedeniz Araştırmaları, Sayı: 4, (s. 79-90), 2005