Frederic Jameson

Postmodern Sosyal Teori

1934 yılında Cleveland’da doğdu. Jameson, postmodernizmin en bilinen teorisyenlerinden olmasına rağmen, çalışmaları daha çok postmodern düşüncenin yadsınmasına yönelik olmuştur.

Jameson’a göre postmodernizmin ne olduğunu kavrayabilmenin en emin yolu, onu öncelikle tarihsel yönden düşünmeyi unutmuş bir çağda yaşanan zaman üzerinde tarihselci bir bağlamda düşünmeye yönelik bir çaba şeklinde ele almaktır.

Jameson, postmodernizmi kültürel atmosferdeki kapitalizmin son dönemine bağlı değişimlerden bağımsız olarak ele alamayacağımızı belirtir.

Postmodernizm = Geç Kapitalizm mi?

Jameson’a göre, postmodern alan dediğimiz şey kültürel bir ideoloji ya da kurgu değil, kapitalizmin küresel ölçekte üçüncü genişleme aşamasıdır. Bu aşama çokuluslu kapitalizmin kendisidir. Bu aşamada, yeni gerçekliğe ilişkin çok sayıda yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı kültürel ürünleri yeni otantik perspektifler olarak algılarken bir kısmı da gerçekliğin çarpıtılması olarak değerlendirmektedir.

Yeni estetik biçimin belirleyici unsuru “yer”dir. Kişinin kendisini mekânda, toplumda, ülkesinde ve dünyada konumlayışına ilişkin “bilişsel harita” kültürün anahtar unsurudur. Dolayısıyla yeni kültürel biçimin estetiğini “bilişsel haritalama” olarak ifade etmektedir. Bilişsel haritalama “kişinin kendi gerçek varoluş koşullarıyla kurduğu kurgusal ilişki” şeklindeki Althusserci ideoloji tanımını somutlaştırmaktadır.

Jameson’ın postmodernizm teorisi, Ernest Mandel’in geç kapitalizm teorisine dayanır. Kapitalizmde, her biri kendinden bir öncekinin diyalektik bir gelişimini oluşturan üç dönemden söz eder. Bunlar piyasa kapitalizmi, tekelci dönem ya da emperyalist aşama ve yanlış bir terimle “post endüstriyel olarak anılan, ancak daha doğru bir terimle çok uluslu kapitalizm olarak adlandırılması gereken içinde yaşadığımız dönemdir.

Jameson bu şemayı izleyerek kapitalizmin her bir aşamasının bu aşamaya tekabül eden bir kültürel üslup olduğunu ileri sürer. Böylece gerçekçilik, modernizm ve postmodernizm sırasıyla piyasa kapitalizmi, tekelci kapitalizm ve çok uluslu kapitalizmin kültürel düzeylerini ifade eder.

Eleştiriler

Kellner, Steven Best ile birlikte yazdıkları Postmodern Teori’de Jameson’ın postmodernizmi, kapitalizmin gelişimindeki bir aşama olarak görecelileştirmekte olduğunu ve böylece rakipleri karşısında Marksizmin üstünlüğünü ortaya koymak için yapılmış en kışkırtıcı girişimde bulunduğunu ifade etmektedir.

---

Çağdaş Sosyoloji Kuramları

Editör: Prof.Dr. Aylin Görgün Baran & Prof. Dr. Serap Suğur

Anadolu Üniversitesi, 2012