Orhan Naci Ak – Rize Tarihi

Uzun süren seferberlik ve Milli Mücadele yılları sırasında oluşan otorite boşluğundan yararlanan bazı kimseler, eşkıyalığa başlamışlardı. Muhtemelen asker kaçağı da olan bu insanlar vatandaşın malına ve canına zarar veriyor; evleri basarak, yolları keserek vatandaşın nesi var, nesi yoksa alıyorlardı. Nerede ise her köyde bir eşkıya vardı. Bazen de birbirleriyle mücadele ediyorlardı. Savaşın gailesini bertaraf eden yeni yönetim, eşkıya ile mücadeleye girerek halkın mal ve can emniyetini sağlamaya çalıştı (s. 210).

 

Şapka Kanunu 25 Kasım 1925 tarihinde yürürlüğe girmişti. Şapka isyanı dediğimiz olaylar, Aralık ayının başından itibaren yurdun muhtelif bölgelerinde baş gösterdi. Güneysu'da Ulucami önünde toplananlar, Şapka Kanunu aleyhinde nümayiş yaptılar. Bu toplantıya engel olmak isteyen karakol komutanı etkisiz hale getirildi ve karakol işgal edildi. Bu hareketi bastırmak ve müsebbiblerini yakalamak üzere Rize'den bir müfreze gönderildi. Müfreze, yanlarına getirdikleri topları ve silahları şimdiki kemer köprünün beri yakasına mevzilendirdiler. Hareketin içinde olanlar dağlara çekildi. Hükümet kuvvetleri isyancıların teslim olmalarını istiyor, onlar ise Batum'a kaçmak veya teslim olmak şıklarını aralarında müzakere ederek bir karara varmaya çalışıyorlardı. Neticede yörenin ileri gelenleri araya girdi. "Az bir ceza ile kurtulursunuz" denilerek isyancıları teslim olmaya ikna ettiler. Bunun üzerine, hareketin içinde olanlar teslim oldular (s. 210).

 

Yargılama üç gün sürdü. 14 Aralık günü mahkeme kararını verdi ve karardan iki saat sonra idam hükümleri infaz edildi. İdamların Dalyan Camisi önünde, deniz kenarında bir yerde, yerine getirildiğine dair rivayetler vardır. Bu mahkemede yargılanan 143 sanıktan 8'i idama, 14'ü on beşer yıla, 22'si onar yıla, 19'u beşer yıla mahkum edildiler. Diğerleri beraat etti (s. 211).

 

İdama mahkûm olanlar şunlardır.

1 - Hareketin lideri olarak kabul edilen Ulucami İmamı Hafız Şaban Hoca

2- Mahalle Muhtarı Tarakçıoğlu Yakup Çavuş (Yakup Peçe)

3- İslahiye Köyü İmamı Hacı Hasan Efendi

4- Jandarma Karakolunu basan Belediye Bekçisi Kadir Ağa

5- Muhammet Peçe

6- Hafız Mahmut Kamburoğlu

7- Tarakçıoğullarından Nakşi Şeyhi Şeyh Numan Sabit Efendi.

 

Bu olay münasebetiyle yargılananlar arasında Merkez Camii İmamı Hafız Kamil yanında medreselerin açılması ile ilgili dilekçeyi kaleme alan Rize Asliye Mahkemesi Başkâtibi Hafız Osman Efendi ile kardeşi Avukat Hulusi Bey'de bulunuyordu. Hafız Osman Efendi ile Avukat Hulusu Efendi 1933 yılında çıkan bir aftan yararlanarak serbest kaldılar.

 

30 Aralık 1925 tarihli Cumhuriyet Gazetesi, idam edilen sekiz kişiyi resimleriyle verdi…

 

(s. 210-211)

…

2000, Trabzon

…