Sinan Meydan - El-Cevap

Rize’de bir iki hocanın elebaşlığında “hükümetin dinsizliğe gitmesini önleme” adıyla hükümet karşıtı bir hareket yapılmak istenmiş, bazı yalanlarla halk kışkırtılmış ancak olay derhal bastırılmıştır. Rize’ye gelen İstiklal Mahkemesi olaya el koyarak sorumluları yargılayıp gerekli cezaları vermiştir.

16 Kanunuevvel 1341 (1925) tarihli Cumhuriyet gazetesinde Rize’deki olayların ayrıntılarına yer verilmiştir:

“Rize’nin Potamya mıntıkasında İmam Şaban ile Muhtar Yakup Ağa ve rüfekası, civar köyler halkını Uulu Cami nam mevkide içtima ya (toplanmaya) davet (etmişler) ve öteden beri şekavetle (eşkıyalıkla) me’luf (tanınan) birçok eşkıyayı silahlarıyla birlikte celp eylemişlerdir (bir araya toplamışlardır).”

Gazetenin haberine göre halk bu çağrıyı genel bir “dua toplantısı” sanarak gelmiştir. Fakat sonradan toplananlar jandarma karakolunu basarak jandarmayı esir alıp Rize’yi yağmalamayı planlamışlardır. Haber şöyle devam ediyor:

“Muhtar Yakup’un akrabasından Biçeli Mehmet, ‘Ey ahali! Ankara ihtilal içindedir! Mustafa Kemal Paşa üç yerinden yaralı olarak doktorlar elindedir! İsmet Paşa ortadan kaldırılmıştır! Dindar paşalarımız hükümeti ellerine aldılar!

Şeriatı kurtarıyorlar! Korkacak bir şey kalmamıştır! Erzurum yapacağını yaptı! Biz de iştirak edelim,’ demiştir. Yeni Pazar köyünden Muharrem Hoca’nın şapka aleyhinde fetva şeklinde muhaberatı, içtimada hazır hocalar tarafından nakil ve tekrar edilmiştir.

Rize’deki olaylar bastırıldıktan sonra “kışkırtıcılar” Rize’ye gelen istiklal Mahkemesi’nde yargılanarak gerekli cezaları almıştır.

16 Kasım 1925 tarihli Hâkimiyeti Milliye gazetesi, Rize’deki olayları “İstiklal Mahkemesi’nde? başlıklı haberinde şöyle duyurmuştur.

“Rize köylerindeki hadise failleri mahkûm oldu. Mahkeme heyeti muhteremesi Giresun’a hareket etmiştir.

İstiklal Mahkemesi bugün Rize’nin bazı köylerine ait hadisei irticaiye muhakemesini intaç etti. Bugün hitam bulan mahkeme neticesinde ileri gelen muhrik ve müşviklerden 8 kişi idama, 14 kişi on beş sene, 2 kişi on sene, 9 kişi de beşer sene küreğe mahkûm edilmişlerdir. Kararları samiin ile beraber maznunlar da alkışlamışlardır. Mahkeme safahatı bütün Rize’de derin tesirler bırakmış, memnuniyetle karşılanmıştır.

İstiklal Mahkemesi Rize’de 12-13 Aralık’ta 143 sanığı yargılamıştır. Yargılama sonunda bazı köy imamlarının halkı kışkırtıp ayaklandırdığı ve İskilipli Atıf Hoca’nın Frenk Mukallitliği ve Şapka adlı kitapçığının da kışkırtıcılıkta etkili olduğu anlaşılmıştır.”

Gerçek şu ki, 1925 yılının sonlarında yurdun değişik yerle rinde “Şapka Kanunu” üzerinden “din istismarı” yaparak halkı Cumhuriyet’e karşı kışkırtmak isteyenler vardır. Mesele bireysel olarak insanların şapka takıp takmamaları meselesi değildir; mesele, Anadolu’da halkın arasına giren din adamı kılıklı bazı kışkırtıcıların “Şapka Kanunu”nu bahane ederek “din istismarı” ile Müslüman halkı Cumhuriyet hükümetine karşı isyan ettirmek istemesidir.

…

İnkılap Kitabevi, 2013

…