Stefanos Yerasimos - Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye 3

 

“Şapka devrimi” adıyla yüceltilen bu değişikliğe, batı uygarlığına doğru atılmış kararlı bir adım gözüyle bakılmıştır. Daha basit bir ifadeyle diyebiliriz ki, bu reformlarda güdülen amaç, bir Türk iş adamının, Avrupa'daki veya Amerika'daki bir büyük ticaret merkezinde daha görünür görünmez tanınmasına sebep olan kılıktan tamamıyla kurtarmaktı. Eh, bu iş adamı üzerine Avrupalı bir elbise geçirir, boynuna takma yaka ve bir kravat iliştirir, Latin harflerini kolayca yazar, pazar günü işini tatil eder, bir de koluna karım diye Avrupa salonlarında takdim edebileceği bir kadın takabilirse, bu iş olmuş demektir. O zaman Türk tüccarı da uluslararası burjuvaziye dahil olabilir. Bir “şapka devrimi” ancak böyle bir muhteva içinde anlam kazanır. Zaten Osmanlı imparatorluğu burjuvazisi ve bürokrasisinin gardrop alışkanlıkları da, hayli uzun bir zamandan beri Avrupa özentisiydi. Bu sınıfların aydın kesimi, çok kere Avrupa dillerine ve kültürüne bihakkın vakıftı. Geriye, onları Osmanlı kılan tek bir şey kalıyordu: Fes. Sırf bu yüzden bir şarklının tanınmasında en belirgin alametifarikası olan bu giyim eşyası. Avrupa karikatüründe ve mizahında, şarkla alay edilmekte kullanılan bir sembol haline gelmişti. Böylece fesin kaldırılmasına, bir zafer ve batılılaşma yolunda kararlı bir adım gözüyle bakıldı. (s. 1277-1278).

…

Gözlem Yayınları, İstanbul, 1976

…