Atatürk, Çağdaşlaşma ve Laik Demokrasi

Ergün Aybars - Atatürk, Çağdaşlaşma ve Laik Demokrasi

(1923 - 1927) Türkiye’nin devlet yapısının ve sosyal yapının köklü değişiklikler geçirdiği, devletin laik temele oturduğu, çağdaş hukukun ülkeye girdiği yıllar oldu / Ceza, Borçlar Kanunları, şapkanın giyilmesi, tekke ve zaviyelerin kapatılışı hep bu yıllarda gerçekleşti (s. 58-59).

 

…tekke ve zaviyelerin kapatılışı, şapka, Medenî Kanun, diğer köklü değişiklikler, çağdaş dünyanın benimsediği yaşam biçimine geçişin esaslarını oluşturuyordu (s. 96).

 

Abdürrahman Dilipak, Hürriyet Gazetesinin 2 Şubat 1992 günlü sayısında (röportajda) Kurtuluş Savaşı'nda 12 bin kişi öldü, İstiklal Mahkemelerinde 120 (yüz yirmi) bin kişi asıldı diyor.

Murat Belge, Sol Kemalizme Bakıyor başlıklı kitapta (s. 111), şapka giymedi diye bazen insanların İstiklal Mahkemeleri kararıyla asıldığını" ileri sürüyor (s. 179).

 

İstiklal Mahkemeleri Milli Mücadele'de vukuatlı asker kaçağı (ırza tecavüz, cinayet, soygun suçlusu ve ıslah-ı nefs olmayacak) casus, bozguncu, eşkiya, düşmanla işbirliği yapan vb. suçlardan dolayı azami 1500 (bin beş yüz) kişiyi idam etmiş, 2827 kişinin idamını uygulamayıp, son bir hak tanıyarak cepheye sevk etmiş, 40.000 dolayında asker kaçağını kaçtığı sayı çarpı on hesabıyla dayak cezaları ile cepheye sevk etmiştir. Cumhuriyet döneminde ise 7 Mart 1925 - 7 Mart 1927arasındaki idam sayısı ise350 kişi kadardır. Şapka giymediği için idam edilen olmamıştır. Şapkayı bahane ederek dini kışkırtıcılık aracı yapıp, şeriatı ve Halifeyi getirmek için silahlı isyan ve isyanı kışkırtma suçlarından 26 kişi idam edilmiştir (s. 180).

 

Cumhuriyet döneminde ise şapka giymediği için kimse idam edilmedi. Erzurum, Rize ve Malatya'da "Şapka kafirliktir, şeriat isteriz" diye silahlı isyan çıkartanların ele başlarından Erzurum'da Divan-ı Harp kararıyla 6 kişi, Malatya ve Rize'de ve Ankara’da yapılan yargılamalarda Ankara İstiklal Mahkemesi kararı ile, "Dini politikaya alet ederek, Türkiye Cumhuriyeti’ni yıkmak için silahlı isyan çıkartmak” suçundan 18 kişi olmak üzere 24 kişi asıldı. İstiklal Mahkemelerinin 1925 - 1927 yılları arasında, Şeyh Sait isyanı suçluları (48), İzmir Suikastı suçluları (18), Saltanat ve Hilafeti geri getirmek için isyan ve isyana teşvik suçlarından (40) kişi; firar, soygun, öldürme, ittihatçıların yargılanması sonucu idam cezaları 350'yi bulmaktadır (s. 194).

 

…

Yayına Hazırlayan: Erkan Serçe, İleri Kitabevi Yayınları, İzmir, 1994

…