Rıza Nur – Hayat ve Hatıratım / 4. Cilt

Takrir-i Sükûndan sonra idi. Artık Mustafa Kemal, keyf ve hevesine serbest yol bulmuştu. Bir gün Mustafa Kemal başına şapka takıp seyahata çıkmış. Kastamonu’da aklına esmiş, bir kanunla fesi yasak edip şapka giydirdi. O, din gidiyor diye en ufak, yahut en lâzım ve dine hiç zararı olmıyan şeylere kudurmuşçasına saldıran hocalar sustular. Hattâ tuhafı şu ki, kanun yapılmadan evvel de ilk şapkayı giyen yine bir hoca müftüdür. Bu da bizim mahut Kızıl Sakal Gürcü Haşan Fehmi’dir Mustafa Kemal seyahate çıkarken Ankara istasyonunda ilk şapka giymeyi buna teklif etmiş ve bir şapka da vermiş. Bu da giymiş... / s. 1313

 

Şapka işi olsa da, olmasa da olurdu. Çünkü, şapka kafasının içini değiştirmez ki... Asıl lâzım olan da budur. Bu da tahsil ve terbiye ile olur ve zaman işidir. Bu adam bir kanun darbesiyle bütün işleri hallettiğini zannedecek kadar akılsız ve cahildir. Fakat bu adamda bir mani var: Kendisine müceddid densin. Tecedüd için inkılâplar yapıyor densin. Mes’ele bundan ibarettir. Halbuki bu, kendi marifeti değildir. Bundan çok evvel Kadıköy’de gördüm. Bir takım gençler şapka giyiyorlardı. Milletin de bir şey dediği yoktu. Zaten bu evolosyon, hattâ Abdülhamid zamanında başlamıştı Ekseriyetle aileler, hattâ pek müteassıplar bile çocuklarına şapka giydiriyorlardı. Gittikçe (s. 1314) ilerliyordu. Birgün umumîleşecekti. Darbe ve sarsıntı da olmıyacaktı.

Mustafa Kemal bu şapka işini darbe ile yaptı ve bunun müthiş zararları oldu:

1 — Vicdanlara tahakküm, insan ne isterse onu giyer. Kimin ne karışmak hakkıdır. Bu kadar da hürriyet olmazsa o hayat mıdır? Bu istibdattır.

2 — Halkta büyük bir inkisar oldu. Maneviyatı kırıldı.

3 — İktisadî müthiş bir zarar. Milyonlarca lira harice aktı, gitti. Bundan da Yahudiler istifade ettiler. İtalya ve Fransa’da mevcut yeni ve eski şapkaları milyonla memlekete soktular (s. 1315).

 

Sivas'ta, Erzurum’da, ötede beride halk, şapka aleyhine kıyam etti. Mustafa Kemal derhal Ket Ali’nin riyaseti altında bir İstiklâl Mahkemesi dolaştırdı. Epeyce adam astılar. Sayısını bilmiyoruz. Halk yıldı, iş bitti.

…

Altındağ Yayınevi, 1967

…