Umberto Eco - Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti
Ormana Girmek
Sözlerime / Calvino’yu anarak başlamak istiyorum
Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu, anlatıda okurun varlığı
konusuna ayrılmıştır.
Amerika Derslerinin ikincisi
Kralın biri hastalanmış.
Gulyabani’nin tüylerinden birine ihtiyacınız var.
Adama yolu tarif etmişler
…anlatı, olayları ve kişileriyle bir dünya kurarken bu
dünyayla ilgili her şeyi söyleyemez. Belli şeylere değinir ve kalanı için
okurdan bir dizi boş alanı doldurarak işbirliği yapmasını ister.
Bir metin, alıcının anlaması gereken her şeyi söylese
mahvolurduk: Asla sona ermezdi böyle bir metin.
Kimi zaman bir yazar, çok fazla şey söyleyerek kişilerinden
daha komik hale gelebilir.
Thomas Mann’ın bir zamanlar Kafka’nın bir romanını
Einstein’a ödünç verdiğini ve Einstein’ın kitabı geri getirdiğinde,
"Okuyamadım bu kitabı. İnsan beyni bu derece karmaşık değil!” dediğini
anlatıyor.
Orman, anlatı metninin bir eğretilemesidir; yalnızca masal
metinlerinin değil, tüm anlatı metinlerinin.
…bir ormanın yolları, çatallanan bir bahçedir.
Bir anlatı metninde okur her an bir seçim yapmaya zorlanır.
Bir metin “Bir varmış bir yokmuş” ile başlıyorsa kendi örnek
okurunu hemen seçtiğine dair bir işaret göndermiş olur
Gérard de Nerval, - Sylvie
Artık Colosseum yok, ancak şehir çok daha büyük bir arena ve
çok daha fazla insana yer var.
O keskin pençeler yırtıcı hayvanların pençeleri değil artık,
ama insanların pençeleri çok daha keskin ve kötü olabilir. Uyanık ve becerikli
olmalısınız, yoksa yutulanlar arasına karışırsınız... Uyanık olmak
zorundasınız. Ve becerikli. Yoksa sizi öldürürler.
Arthur Gordon Pym
…
Loisy Ormanları
…bir anlatı metnini katetmenin iki yolu vardır. Metin, her
şeyden önce, haklı olarak öykünün nasıl sona ereceğini / bilmek isteyen birinci
düzey bir örnek okura yöneliktir.
Ancak metin, okuduğu metnin kendisinden nasıl bir okur
olmasını istediğini kendine soran ve kendisine adım adım gideceği yolu gösteren
örnek yazarın nasıl ilerlediğini keşfetmek isteyen ikinci düzey bir örnek okura
da yöneliktir. Öykünün nasıl sona erdiğini bilmek için, genellikle bir kez
okumak yeterlidir. Örnek yazarı tanımak için birçok kez okumak gerekir, belli
öyküleri ise sonsuza dek okumak.
The Murder of Roger Ackroyd
Nerval, - Sylvie
Odysseus
Odysseia, medias res (öykünün ortasından) başlar,
Öykü çok yıllar öncesinden başlatılır
Bir anlatı metninde olay örgüsü bulunmayabilir, ancak
öykünün ve söylemin bulunmaması mümkün değildir
Poe
Ormanda Oyalanmak
Bond…
Sinema anlatımı…
Olası Ormanlar
Bir anlatı metniyle karşı karşıya gelmenin temel kuralı,
okurun sessiz bir biçimde yazarla, Coleridge’in "inançsızlığın askıya
alınması” adını verdiği bir "kurmaca anlaşması”nı kabul etmesidir. Okur,
kendisine anlatılanın hayal ürünü bir öykü olduğunu bilmelidir; ancak bu,
yazarın yalan söylediğini düşünmesini gerektirmez.
Birkaç milyon okura ulaşan iki roman yazmış olmamın
getirdiği deneyimle, olağanüstü bir olgunun farkına vardım. Yirmi otuz bin
satan bir kitap söz konusu olduğunda (bu değerlendirme bir ülkeden ötekine
değişebilir), genellikle kurmaca anlaşmasını çok iyi bilen okurlarla karşı
karşıyasınızdır. Bunun ötesinde, hele bir milyonun ötesinde, okurların
anlaşmadan kesin bir biçimde haberli olduklarının söylenemeyeceği bir
"bilinmezlikler ülkesi”ne girilir.
Gerçek dünyada Doğruluk (Truth), anlatı dünyalarında ise
Güven (Trust) ilkesinin egemen olması gerektiğini düşünürüz. Oysa, gerçek
dünyada da Doğruluk ilkesi kadar Güven ilkesi önemlidir.
Servandoni Sokağı’ndaki Tuhaf Olay
Üç Silahşörler…
Kurmaca Tutanaklar
…çoğu zaman kurmaca anlatılar sahte bir doğruluk işaretiyle
başlar.
Caesar Roma’da, kucaklarında köpek ya da maymun yavruları
taşıyıp, bunları okşayan bazı zengin yabancıları gördüğünde, söylendiğine göre,
bunların karıları çocuk doğuramıyor mu diye sormuş.
…kurmaca anlatılar / Gerek dünyayı algılamak, gerek geçmişi
yeniden kurmak için yararlandığımız o sınırsız yeteneği kullanma olanağını
sunmaktadır bize.
Sergey Nilus…
Yaşamını, Bilinmeyen Üstler ile Yahudilerin komplosunun
doğruluğunu kanıtlamaya adamış olan Nesta Webster
…
Sei passeggiate nei
boschi narrativi
Türkçeleştiren: Kemal Atakay
6. Basım, 2012
Can Yayınları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder