Umberto Eco - Bitkisel Hafıza ve Bibliyofili Üzerine Diğer Yazılar

Umberto Eco - Bitkisel Hafıza ve Bibliyofili Üzerine Diğer Yazılar

 

Umberto Eco Bitkisel Hafıza'da kitabın, ortaya çıktığı andan itibaren uygarlıkların evrimi ve büyük tektanrılı dinlerin doğuşu açısından önemini anlatıyor.

 

Bitkisel Hafıza

23 Kasım 1991’de, Braidense Milli Kütüphanenin Teresiana Salonunda verilen konferans.

…bu konferansın / kitaplara yılda bir defadan fazla yaklaşmayan çok sayıda, hatta çok fazla insan olan bir ülkenin yurttaşları için düzenlendiğini hatırlatmak isterim.

 

Âdem’in zamanından beri insanların, biri fiziksel, diğeri ruhsal olmak üzere iki zayıf yönü vardır: Fiziksel zayıflıkları, er ya da geç ölecek olmalarıdır; ruhsal zayıflıkları ise, ölecekleri için üzülüyor olmalarıdır.

 

Hafızanın iki işlevi vardır. Biri, hepimizin bildiği gibi, daha önceki deneyimlerimizin verilerini hatıralar şeklinde muhafaza etmektir; diğeri de onları süzgeçten geçirip bazılarının kayıp gitmesine izin vermek, bazılarını da saklamaktır.

Borges’in “Funes el memorioso” “Bellek Funes” adlı öyküsü…

 

Ama her şeyi hatırlamak, hiçbir şeyi tanımamak demektir

 

…seçici hafıza toplumsal düzeyde de işler ve toplumların hayatta kalmasına izin verir.

 

Türümüzün ilk anlamlı sesleri çıkarmaya başladığı zamanlardan beri kabilelerin yaşlılara ihtiyacı ol-muştur. / …dilin ortaya çıkışıyla birlikte yaşlılar türümüzün hafızası haline geldiler: Mağarada, ateşin etrafında otururlardı ve gençlere, onlar doğmadan önce olanları (veya olduğu söylenenleri - yani mitlerin işlevi) anlatırlardı.

 

Günümüzde bilgisayarlar sayesinde devasa bir toplumsal hafızaya sahibiz

Ama mutlak gürültüden daha büyük bir sessizlik yoktur ve bilgi bolluğu mutlak cehalete yol açabilir.

Julius Caesar konusunda on bin kitabın yayımlandığını bilmenin, onun hakkında hiçbir şey bilmemekten bir farkı yoktur

 

…yazının icadıyla birlikte yavaş yavaş üçüncü bir hafıza türü doğdu; ona bitkisel demeye karar verdim, çünkü parşömen hayvan derilerinden yapılırdı, ama papirüs bitkiseldi ve kâğıdın da icadıyla (yani XII. yüzyıldan itibaren) kitaplar keten, kenevir ve branda bezinden yapılmaya başlanır, üstelik hem biblos’un [Yunancada “kitap”] hem de liber’in [Latincede “kitap”] etimolojik kökeni ağaç kabuğuna dayanır.

 

Kitaplar eskir.

Kitaplar artık bez kâğıdından değil, ağaç kâğıdından yapılmaya başlandı. Bütün kütüp­hanelerde, kendiniz de göreceğiniz gibi, bez kâğıdı yüzyıllarca var olmaya devam eder.

Ancak XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bir kitabın ortalama ömrünün yetmiş yılı geçemeyeceği söylenir.

 

Zyklon gazı günümüzde / tahtakurtlarının tehdidi altındaki mobilyalarla kitaplar için tavsiye ediliyor.

 

Kitaplar düşünceleri kayıt altına alarak onları engelleyen makineler değildir. Yeni yorumlar, dolayısıyla yeni düşünceler üretmek için kullanılan makinelerdir.

 

Okurken sadece beynimizi değil, bedenimizin tamamını kullanırız, onun için de bir kitap okurken ağlarız, güleriz, bir korku kitabı okurken de tüylerimiz diken diken olur.

 

Bibliyofili Üzerine Düşünceler

Edizioni Rovello tarafından sınırlı sayıda basılmış bir kitapçık olarak yayımlandı, 2001.

 

…Madagaskar veya Fiji adaları pullarına bakarak uzak diyarların hayalini kurardık.

 

Bibliyofili kitap sevgisidir

Bibliyofil, içeriğe dikkat etse de nesnenin kendisini ister ve kitabın matbaadan çıkan ilk baskı olmasını tercih eder.

 

Teoride mükemmel bir nüsha, intonso olmasa da geniş kenarlı ve beyaz olmalı, sayfalar parmakların altında hışırdamalıdır.

 

Bibliyofili ile bibliyomani arasında ne fark var?

 

Bibliyomani tarihinde bilinen en büyük kitap hırsızı, nomen omen [adıyla müsemma], Guglielmo Libri adında bir beydi.

 

Bir Koleksiyoncunun, Kitaplarını Örnek Kitaplarla Kıyaslaması

Bu konferans 29 Mart 1990’da Antika Kitap Fuarı için verildi, sonra da L'Esopo’da yayımlandı.

 

Lindisfarne Kitabı Üzerine

Bu yazı, Book of Lindisfarne’ın Faksimile Verlag baskısı için yazılmıştır.

 

Lindisfarne İncilleri’nin minyatürlü sayfalarını nasıl çevirmeli?

 

Tres Riches Heures Üzerine

Illuminations ofHeaven and Earth. The Glories of the Tres Riches Heures du Duc de Berry'ye (New York, Abrams, 1988) “Giriş” olarak yayımlandı.

 

Fetişizm tembelliği, tembellik de fetişizmi teşvik eder. Her ikisinden de tatmin doğabilir.

 

Neden Kircher?

Athanasius Kircher’in adı ilk defa ne zaman karşıma çıktı

 

Kircher’in hayatı boyunca ve her kitabında söylediği yanlışların bir listesi çıkarılıp bu zavallı Cizvit, eleştirel duygudan yoksun, hayatında hiçbir şeyi doğru tutturamamış bir alaylıya indirgenebilir.

 

Kircher günümüzde bile, fazlasıyla hayalperest olmasına rağmen, Mısır biliminin babası olarak tanımlanır.

 

Kircher, sırf kulaktan dolma bile olsa her şeyden söz eder

 

Benim Migne’im ve Diğeri

R. Howard Bloch, God’s Plagiarist'e “Giriş” olarak yayımlandı (Milano, Sylvestre Bonnard, 2002).

 

Keşiş Migne

 

Tuhaf bir Vaka: Hanau 1609

Bu yazının ilk versiyonu bu başlık altında L’Esopo’da yayımlandı (no. 40, 1988).

 

Hanau 1609 olarak bilinen Heinrich Khunrath’ın Amphitheatrum Sapientiae Aeternae [Sonsuz Bilgeliğin Amfitiyatrosu] kitabı

 

 

Varia et Curiosa

Bu konferans 18 Ocak 2002’de Napoli Milli Kütüphanesinde verilmiş ve aynı başlık altında L'Esopo’da yayımlanmıştır

 

edebi deliler…

 

El yazması şeklindeki eserleri Birinci Boyut, ciddi bir yayıncı tarafından yayımlanan eserleri de ikinci Boyut diye tanımlıyordum. Başarılı eserler Üçüncü Boyut / Dördüncü Boyut da eserlerini kendileri yayımlatan yazarlardı,

 

Dördüncü Boyut engindir. Orada her şey vardır. Özgün olduklarını, hatta müthiş olduklarını düşünen eksantrikler de bu grupta yer alır.

 

“Anlayışım biraz kıt olabilir, ama bir beyin uyumadan önce yatakta ne kadar dönüp durduğunu anlatmaya otuz sayfa ayırmasına anlam veremiyorum.” Ollendorf adlı yayıncının bir okuru Proust’un Kayıp Zamanın İzinde eserini bu nedenle reddetmişti.

 

1851’de Moby Dick İngiltere’de şöyle bir görüş temelinde reddedilmiştir: “Çocuk edebiyatı piyasasına uygun olduğunu sanmıyoruz.

 

Flaubert’in Madam Bovary romanı da şöyle bir mektupla reddedilmiş: “Bayım, romanınızı iyi planlanmış, ama tamamıyla gereksiz ayrıntıların arasına gömmüşsünüz.” Emily Dickinson’ın ilk şiir el yazması 1862’de reddedilirken de “Şüpheli. Kafiyelerin hepsi yanlış,” denmiş.

 

Walt Whitman: “Walt Whitman’ın sanatla ilişkisi, domuzların matematikle ilişkisinden farklı değil” (The London Critic, 1855).

 

Müziğe geçelim. Johann Adolph Scheibe 1737’de Der critische Musikus’ta Bach hakkında şöyle der: ''Johann Sebastian Bach’ın besteleri güzellikten, ahenkten ve en önemlisi netlikten tamamıyla yoksun.” Louis Spohr, Beethoven’ın Beşinci Senfoni’sinin ilk seslendirilişini 1808’de şöyle niteler: “Bir gürültü ve bayağılık karmaşası.”

 

Emile Zola, Baudelaire’in ölümü üzerine şöyle der: “Yüz yıl sonra Kötülük Çiçekleri sadece bir ilginçlik olarak akılda kalacak.” Baudelaire’i yerin dibine geçirmekle de yetinmeyip Cezanne hakkında şöyle der: “Büyük bir ressam olma potansiyeline sahip olabilirdi, ama büyük bir ressam olma iradesine sahip değildi.’’ Virginia Woolf’un Bir Yazarın Günlüğünde şunları okuruz: "Ulysses’i okumayı bitirdim, bir fiyasko olduğunu söyleyebilirim... Gereksiz derecede uzun ve sevimsiz bir kitap. Hem nesnel olarak hem de edebi açıdan kaba bir metin.’’ Çaykovski, günlüğünde Brahms hakkında şöyle der: “O hergelenin müziğini uzun süre inceledim. O, hiçbir özelliği olmayan bir piç.”

 

Meçhul Birinin Başyapıtı

 

Straccio Vebası

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da (Corrispondenze del ventunesimo secolo) yayımlanmıştır,

 

Straccio [bez] vebası koleksiyonculuk dünyasını 2008’e doğru kırıp geçirmeye başladı.

 

Soyun Tükenmesinden Önce

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da yayımlanmıştır (I libri dei prossimi vent'anni), Milano, Rovello, 2002.

 

Bir E-Kitabın İç Monoloğu

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da yayımlanmıştır (Confidenze di libri), Milano, Rovello, 2003

 

Ben “Kitaptan E-Kitaba” adlı bir metindim.

 

Shakespeare Gerçekten Shakespeare miydi? 

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da (Bibliofantasie di una estrosa equipe di scanzonati favolatori) yayımlanmıştır. Milano, Rovello, 2003.

 

Shakespeare ile Bacon birbirlerinin yerini ne zaman almışlardı?

 

Katalogların Reformu Adına

Temesvar Şifresi

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da (Antologia di racconti e saggi di bibliofilia), Milano, Rovello, 2004; sonra da sınırlı sayıda baskıyla bir kitapçıkta (Edizione Rovello, 2005) yayımlanmıştır.

 

Temesvar (Arnavut olup solculuktan saptığı için ülkesinden sürülmüş, Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerinde sürgün yaşadıktan sonra Arjantin’e geçmiş, burada izini kaybettirmiş) J.L. Borges’in Bibliyografik Kaynakları, Satranç Oyununda Ayna Kullanımı Üzerine ve o dönemde eleştirisini yazdığım Pathmos Satıcıları’nın yazarı olarak (çok az kişi tarafından) biliniyordu.

 

Son Akşam Yemeği

Temesvar, burada öğretmen ile havarilerin katıldığı bir akşam yemeğinin veya hatta bir evlilik töreninin değil de bir grup içerisinde yaşanmakta olan kırılmanın tasvir edildiğini savunur.

 

Ricardo Montenegro’ya Ait Kitapların Müzayedesi

Bu yazı Almanacco del Bibliofilo’da (Apologia del vocabolario) yayımlanmıştır, Milano, Rovello, 1999.

 

Eşik Meselesi. Para-Antropoloji Konusunda Bir Deneme Yazısı

Sagunto Mağarasının keşfine kadar, adına felsefe denen kadim uygulama konusunda bildiklerimizi sadece Yunan tüccar Aristoteles’ten (MS II. yüzyıl) kalan bir fragmana borçluyduk…

…

La memoria vegetale e altri scritti di bibliofilia

Türkçeleştiren: Leyla Tonguç Basmacı

2021, Alfa Yayınları