Maria Dzielska – İskenderiyeli Hypatia

Maria Dzielska – İskenderiyeli Hypatia

Hypatia’nın Avrupa kaynaklarında ilk ortaya çıkışı 18. yüzyıla rastlar. Tarihe Aydınlanma adıyla geçen şüphecilik döneminde Hypatia, kimi yazarlarca dini ve felsefi polemiklerde araç olarak kullanılmıştır. (s. 6)

Edward Gibbon,

5. yüzyılda İskenderiye’de yaşanan bütün huzursuzlukların kaynağı olarak Cyril’i göstermiştir. (s. 8)

390’ların başlarında Hypatia’nın çevresinde bir takım insanlar toplanmıştı.

Bu topluluğun ve genç öğrencilerin hakkındaki gerçeklerin bir kısmını İznikli Sinesius’la olan bağlantılarından öğrenebiliyoruz. (s. 39)

Synesius, Herculianus’a yazdığı mektuplarda felsefe oturumlarının konularına değinirken, Hypatia’ya büyük hayranlık duyduğunu da gözler önüne serer. (s. 47)

…öğrencilerinden Platon’un öğretilerini izlemelerini, zihinlerini ve kalplerini zorlayarak “içimizde gömülü olan gözü” (Mek. 137) iç benliklerinde bulmalarını ister. (s. 49)

Damascius’un dediğine göre, Hypatia’nın düzenli öğrencilerinden biri ona aşık olur.

Hypatia gencin tutkusunun üstesinden müzik aracılığıyla gelir.

Hypatia’nın eşine az rastlanır bir kişiliğe ve sağlam bir ahlaka sahip olduğun söylenebilir, kaynaklar da bunu söylemektedir. (s. 51-52)

15 Ekim 412 tarihinde, Theophilus’un öldüğü güne dek, Hypatia’nın yaşamı (…) babasının oluşturduğu bir bilim ortamında, ileri düzeyde felsefi söylemlerle uğraşan öğrencilerinin arasında sürüp gidiyordu.

Theophilus’un yeğeni Cyril’in St. Mark’ın başrahipliğine seçilmesiyle bu koşullar değişmeye başladı. (s. 94)

Hıristiyanlarla Yahudiler arasındaki kanlı çatışma (…) ve Cyril’in diğer dini gövde gösterileri Orestes’i daha da dik kafalı yapmıştı. (s. 98-99)

Cyril’in adamları, Hypatia’nın halktan kopuk olmasından faydalanmanın bir yolunu bularak, şehirdeki ayak takımı ardında aleyhte propaganda yapılmasını öngören sinsi bir kumpas kurmuşlardır. (s. 104)

415 yılının mart ayında, (…) Hypatia (…) Caesarion kilisesine götürüldü.

…onu öldürdüler. …cesedini şehrin dışına çıkararak Kinaron denilen bir yere götürdüler ve yaktılar. (s. 107)

Suikast amacına ulaşmıştı.

Cyril, İskenderiye’de istediği konumu ele geçirmişti. (s. 108)

5 Ekim 416 tarihinde Aurelina’ın ardılı, imparatorluk valisi Monaxius, Cyril’in parabolanlar adı verilen topluluk üzerindeki yetkilerinin elinden alındığını bildiren bir emir vermiş…

Hypatia’yı öldürenlerin bu parabolanlar, başrahibin muhafızları” olduğuna kuşku yoktur. (s. 110-111)

Hypatia’nın geleneksel olarak bilindiği gibi 370 dolaylarında değil, 355 dolaylarında doğmuş olduğunu belirlemiştik. 415 yılında öldüğü zaman, yaşı oldukça ilerlemiş, altmışlarına varmış olmalıdır. (s. 118)

Türkçeleştiren: Gamze Deniz

Berfin Yayınları

Haziran, 1999