Niklas Luhmann

Niklas Luhmann

1927 yılında Almanya’da doğdu. Bir dönem Parsons’dan dersler almıştır. En önemli eseri 1997 tarihli Toplumun Toplumu’dur.

Luhmann sistemlerin kendi aralarında ve çevreleriyle kurdukları ilişkinin Parsons’ın savunduğundan daha karmaşık olduğunu ve alt sistemlerin de farklılaşmış problem çözme birimleri olduğunu savunmuştur.

Luhmann kavramsal olarak insanları toplumsal sistemin dışına çıkarmış ve sosyal sistemden daha karmaşık ama daha az sınırlayıcı olduğunu düşündüğü bir “sosyal çevre” içine yerleştirmiştir.

Luhmann, biyolojideki autopoiesis (kendi kendini üretme) kavramından etkilenmiş ve toplumu kendi kendini üreten ve organize eden bir sistem olarak görmüştür. Luhmann’a göre sosyal sistemler kendi kendilerini üreten (autopoietic) ve kendine referanslı sistemlerdir. Kendine referanslı sistemlerin üç bileşeni vardır. Bunlar kurallar, yapılar ve süreçlerdir. Kendi kendini üreten sistemlerde yapı ve süreç değişebilir, ancak kural aynı kalır.

Parsons, üst yapının bireysel etkileşimdeki dinamikleri etkilemekle kalmayıp belirlediğini söylerken Luhmann bu görüşe katılmamaktadır.

Luhmann’ı Parsons’tan ayıran ikinci başlık durumsallıktır. Luhmann, sistemlerin koşullara bağlı olarak sürekli şekilde değişebileceğini belirtir hâlbuki Parsons bunu ihtimal olarak bile ele almaz.

Luhmann’a göre toplumun temel birimi birey değil iletişimdir. İletişim aracı para, güç, sevgi ve güveni içerir. Para, toplumdaki farklı birçok değişimi bir araya getirip tek biçime sokar ve de bu güveni tesis eder (sadece paraya güven). Sevgi, yine aynı şekilde toplum içinde birbirini tanımayan insanların iletişim kurabilmelerini sağlayan sembolik bir idealdir.

---

Modern Sosyoloji Tarihi

Editör: Prof. Dr. Serap Suğur

Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2304, Eskişehir, Ocak 2013