Akçaabat'ta Yayla Kültürü ve Yayla Evleri

Haşim Karpuz - Akçaabat'ta Yayla Kültürü ve Yayla Evleri

Osmanlı döneminde yaylalar köylere tahsis edilmiş her köyün yaylasının hudutları belirlenmiştir.

Yayla sadece yazın çıkılıp oturulan, dinlenilen serin bir yer değildir. Bundan daha geniş bir anlam ifade etmektedir. Yılın üç dört ayı yaylada geçer. Köyden sonra mezraya göçülür, sonra yaylaya çıkılır. Yaylada gündelik hayat, yaşama biçimi ekonomik faaliyetler bir bütün olup yüzyıllar içinde yaylacılık ile ilgili gelenekler, adetler oluşmuştur.

Kışın tamamen ıssız olan yaylalar (obalar) ilkbaharda karların kalkmasından sonra erkekler tarafından ziyaret edilir, evlerin kardan, rüzgârdan bozulan kısımları onarılır.

Göç günü köylülerce ortaklaşa belirlenirdi.

Genellikle ekinler ekilmişse ve havalar müsaitse, haziranın ilk haftasında göçe karar verilir. Göç Salı veya Pazar günü yapılmaz. Göç günü herkes en yeni elbiselerini giyer, yaylanın uzaklığına göre erken yola çıkılır (s. 415).

Bazı göçlerde kafilelerin önüne kemençeci ve zurnacılar konur. Çalıp söyleyerek yaylaya çıkılırdı.

Temmuz gelince, ot biçimi hazırlıkları başlar. Akşamları gençler arasında eğlenceler düzenlenir, horon edilir. Obalar arasında birleşilerek büyük otçu haftası şenlikleri düzenlenir.

Hıdırnebi Derneği / Şenliği

Orak ayının yedisinde (20 Temmuz’da) yapılır.

...kurulan dükkanlarından (çadırlardan) alış veriş yapılır yaylacıların ihtiyaçları karşılanır.

Karadağ Derneği

(Akçaabat) Şenlik her yıl 17 Temmuz tarihinde kutlanır.

Hırsafa Şenlikleri: Düzköy, Çalköyü yaylasında Temmuz ayının ikinci haftası cumartesi veya Pazar günü yapılmaktadır.

Honefter Şenlikleri: Düzköy Honefter yaylasında 20 Ağustosta düzenlenen bir yayla şenliğidir.

Işıklar Kayabaşı Yaylası Şenlikleri

Her yıl Kayabaşında yayla şenlikleri yapılmaktadır.

(Yaylalarda) Her evin su aldığı bir çeşme bulunur. Ahşap çeşmelerin insanların içmesi için çanağı, altında da hayvanların içmesi için yalağı bulunur.

Yayla evleri obalarda yer alır. Obalardaki evler köylere nazaran bir birine daha yakındır.

Akçaabat yaylalarındaki evler iki katlıdır.

Alt kat ahırdır ve tamamen toprağa gömülmüştür.

...üst katta ise aşhana ve iki (tek) odaya/bölmeye yer verilmiştir. Bu odaların birisi kiler-sütlük olarak kullanılır.

Aşhananın bir köşesinde kapkaçak koyulan bir dolap-raf ve suluk bulunur.

Yaylalar yemyeşil türlü çiçeklerle bezeli çayırlara sahiptir

Çayırlarda, ormanlarda biten bazı yapraklı bitkilerden yemek yapılır.

Yaylalarda evin yanına, küçük bir sebze bahçesinin yanı sıra eskiden arpa-buğday, çavdar ekimi, patatesi dikimi yapılıyordu (s. 416).

...inekler ahırda, Koyunlar dışarıda Kom(ağıl)’da korunur.

Dumanlı, sisli havalarda kurtlar hayvanlara saldırır. Ayrıca ormanlarda, ayı, porsuk, geyik ve tavşan gibi yabani hayvanlar da yaşamaktadır.

Yaylada Kadınlar evi işlerini yapar, inekler için ot, yaprak temin ederler.

Güneşli havalarda çamaşırlar humulda kül suyu ile yumuşatılır.

Erkek kışlık odun, koyunlann ve ineklerin bakımı ve otlatılması ile ilgilenirler.

Hayvanların sütünden tereyağı, peynir ve minci üretilir.

Elde edilen süt ürünlerini saklamak için külek, kot gibi ahşap kaplar yapılır (s. 417).

---

Karpuz, Haşim. (2013), Akçaabat'ta Yayla Kültürü ve Yayla Evleri