Çepni Kültüründe Ağasar (Şalpazarı) Gelinliği ve Gelin Giydirme

Çepni Kültüründe Ağasar (Şalpazarı) Gelinliği ve Gelin Giydirme

…batı kültüründen dünyaya yayılan beyaz gelinlik, ülkemizde de yaygın olarak kullanılmaktadır.

Trabzon'un Ağasar (Şalpazarı) ilçesinde, gelinlik ve gelin giydirme seremonisi hala geleneksel olarak devam etmektedir (s. 293).

Çepnilerin kültür mirasını en iyi korudukları bölge Doğu Karadeniz Bölgesi, bu bölgede de Asar/Ağasar/Akhısar yöresi olmuştur.

Şal dokumaları ile ünlü Şalpazarı’nda halk uzun müddet giysi kumaşlarını el tezgahlarında dokumuştur.

Ağasar yöresi denize yakınlığına rağmen kırsal yaşama bağlı bir bölgedir, bölgenin en önemli geçim kaynakları tarım ve hayvancıktır,

Yayla yolunda gecelemeler yünden yapılmış keçe çadırlarda olur. Bu çadırlara tulluk denir.

Ağasar yöresi el dokumalarından olan beşik dastarının atkısı ve çözgüsü yün ipliği olup kök boya ile boyanmıştır (s. 297).

...gelin kıyafeti;

1- Başa giyilenler,

2- Ayağa giyilenler,

3- Bedene giy ilenler,

4- Bele bağlananlar,

5- Giysi takıları olarak beş gruptan oluşmaktadır.

Başa Giyilenler

Tabla: Baş çevresinde alın kısmına dolayarak bağlanan, beyaz çiçekli, siyah çomberdir. Çomber deseni yörede "‘pişik çavunu'’ olarak isimlendirilir (s. 298).

Bu çomber yörede tablalık olarak isimlendirilmektedir.

Duvak: Tablanın üzerine yerleştirilen iki ayrı beyaz tülbentten oluşmaktadır.

Baş Gümüşü (Cıngılı): Beyaz tülbent üstüne, alın kısmındaki tablayı saracak şekilde takılır.

Ayağa giyilenler

Çorap: Diz altı boyda olup, beyaz renk iplikle, nakışsız, düz örülmüştür.

Lastik: Gelin ayakkabısı olarak geçmişte renkli, lastik olarak isimlendirilen ayakkabı kullanılmaktadır.

Bedene Giyilenler

Don: En alta giyilir. Diz altı boydadır. Oldukça bol kesimli olup, bel ve paçası yuvarlak beyaz lastik ile toplanmıştır.

Etek: Günümüzde gelinliğin altından, gelinliğin kabarık durması için kullanılan tarlatan yerine kullanılmıştır. Ağasar gelin giysisinde fistan eteğinin kabarık durması için fistan altına, üst üste üç kat etek giyilmektedir.

Fistan: Gelin ağırlığında alınıp, mahalli terzide diktirilir. Maddi durumu iyi olanlar genlikle kadife kumaştan fistanlık, gücü kadife kumaş almaya yetmeyenler saten veya jarse kumaştan gelinlik biçtirirler.

Yelek: Fistan üzerine giyilir, kolsuz, yakasız, boyu bel hizasındadır. Çift taraflı olarak dikilir. Bir yüzü pazen, diğer yüzü ise iki farklı renkte jarse kumaştan yapılmış olup, renkler fistan ile uyumludur. Pazen kısmı günlük yaşamda, iki renkli kısmı özel günlerde kullanılır.

Bele Bağlananlar

Yün Kuşak: Ortalama 115x115 boyutlarında kare formunda olup, çözgü iplikleri yönündeki iki kenarı yaklaşık 20 cm uzunluğunda püsküllüdür.

Yün kuşak belde, fistan üstünde kullanılır. Üçgen katlanır,

İpek peştamal: Günlük yaşamda kullanılan pamuklu peştamal yerine gelinlere ipek peştamal bağlanır. Gelin ağırlığında alınır.

Direm Kuşağı: 80 x 80 boyutunda yünlü bir kuşak olup dört kenarı püsküllüdür. Eşarp görüntüsündedir. Gelin ağırlığında alınır.

Giysi Takıları

Bel gümüşü: Bel cıngılı olarak isimlendirilir.

Bele bağlanan cıngıllar eskiden bir zincire takılı gümüş paralardan oluşmakta iken, pahalı oluşu ve bulanamayışı nedeniyle günümüzde gümüş yerine imitasyon olanlar kullanılmaktadır.

Yaka gümüşü (cıngıl): Birkaç parçanın bir araya getirilmesiyle oluşturulmaktadır.

Ağasar kıyafetleri günlük hayatın içinde yer alırken, aynı zamanda yörenin giysi kültürünü de oluşturmaktadır.

---

Aydın, Nazmiye ve Saral, Nermin. (2017), Çepni Kültüründe Ağasar (Şalpazarı) Gelinliği ve Gelin Giydirme, Yörük Yaşamı Kültürü ve Uluslararası Geleneksel Türk Sanatları Sempozyumu, 9-11 Kasım 2017 Antalya, Bildiri Kitabı (s. 293-306), Kırıkkale Üniversitesi Yayınları, 2017