Ataerkil Egemen Erkeklik Değerlerinin Üretiminde Kadınların Rolü - Trabzon Örneği

Şahinde Yavuz - Ataerkil Egemen Erkeklik Değerlerinin Üretiminde Kadınların Rolü - Trabzon Örneği

Kadınlar, erkekliğin inşa sürecinde anne, kız arkadaş, cinsel partner, okul arkadaşı, eş, işyeri arkadaşı vb olarak merkezi öneme sahiptir.

Bu araştırma, baskıcı toplumsal cinsiyet ilişkilerinin sürdürülmesine hizmet eden ataerkil hegemonik erkekliğin kuruluş ve devam ettiriliş süreçlerinde kadınların nasıl bir rol oynadıklarını, ev ve aile ekseni etrafında sorgulamayı, ve kendilerini ezen bir cinsiyet düzeninde hâkim erkeklik stratejileriyle kadınların işbirliği yapıp yapmadıkları ortaya koymayı amaçlamaktadır (s. 117).

Trabzon yerel kültürü güçlü, çevresi tarafından çekim merkezi kabul edilen bir şehirdir.

Trabzon’da “Trabzonluluk,” erkeğinden kadınına, yoksulundan varsılına ortak bir payda olarak yaşanmakta, bu kimlik günlük hayatta sürekli üretilerek, zaman zaman meydan okumaya dönüşebilmektedir.

Trabzonlular dine, milliyete, aileye bağlılıkta kendilerini diğer şehirlerden daha ayrıcalıklı ve üstün olarak konumlamaktadır.

Trabzonlular, “Trabzonlu olmanın” ve “Trabzonspor’un” ardından en çok “Trabzon erkeği”yle gurur duymaktadır” (s. 118)

Trabzon’da sanayi gelişkin değildir, bu açıdan kırsal nüfus yoğundur.

Doğu Karadeniz tarım arazisinin yetersizliği ve yoğun nüfusu nedeniyle çalışmak için diğer illere ve ülkelere (özellikle Almanya) göç veren bir bölgedir.

Trabzon’da ekonomik yapının daralması nedeni ile işsizlik yaygındır. Trabzon’da işsizliğin yaygın oluşu, sanayinin gelişmemesinin sonucudur,

Trabzon’da işsizliğin ve yoksulluğun gün geçtikçe artması, şehrin kamusallığının işsiz, umutsuz, şiddete eğilimli ve ataerkil değerleri güçlü (erkeklerden müteşekkil olması sonucunu getirmiştir.)

...şehrin gururu olan Trabzonspor’un erkekler tarafından mikro milliyetçiliğin ve sağ dünya görüşünün aktarıldığı zemin (olarak telakki edilmektedir.)

Türkiye Gürcistan sınırının açılmasıyla Nataşa genel adlandırmasıyla eski SSCB ve Doğu Blok’u ülkelerinden gelen seks işçilerinin, Trabzon erkeğinin ataerkil hayallerini gerçeğe (kavuşturmuştur.)

Bölgenin tutucu doğasına karşın, sınır kapısının açılışından sonra, Trabzon’da yabancı seks işçileriyle buluşmak için oteller, restoranlar, eğlence mekânlarının sayısı artmıştır.

(Bu vakıa) Trabzon’da ahlaki yapının ikiyüzlü doğasına işaret eder.

Sınır kapısının açılmasından önce kadın ve erkeğin birbirini aldatmasının mümkün olamadığı/olmadığı bölgede (...) Nataşa’larla birlikte olma hikayeleri sıradanlaşmıştır.

Trabzon erkekleri bir yandan çalışkanlığı, cefakârlığı yüzünden övündükleri Trabzon kadınını, aynı zamanda “çalıştığı için inek gibi pis kokan”, “bakımsız”, “oturmasını kalkmasını bilmeyen” sıfatlarıyla adlandırmaktan çekince duymamışlardır.

Kadınların o dönemde kocalarını elde tutmaya dair gayretleri, ataerkil kodu destekler niteliktedir (s. 119).

Endüstrileşmenin kadınlar için en önemli ve sürekli sonucu, baskın yetişkin kadın rolü olarak modern ev kadınlığının belirmesidir.

...kadının çalışmayıp evde oturması, burjuva sınıfı uygulaması olmaktan çıkıp orta sınıfların benimsediği bir görüşe dönüşmüştür (s. 120).

Trabzon’da aile ekonomisi, çoğu zaman kadınların emeğiyle dönmektedir.

Niteliksiz, statüsü düşük ve geliri az işlerde çalışan kadınlar, “cinsiyet rollerine uygun hale getirmek” için kendi kazançlarını küçümseyerek, kazandıkları parayı asıl geliri elde eden eşlerine yardım biçiminde sunmaktadırlar.

...para kazanmak gibi, kazanılan paranın harcanması da erkeklere sağlanan iktidar alanının başlıca ögelerindendir.

Türkiye’de kadınlar ekonomik etkinlikte bulunsalar bile önce ev kadınıdırlar ve bu rollerini oynamak zorundadırlar (s. 121).

...erkeğin kendini erkek olarak hissetmesini sağlamak için, kadınların baskılanması gerekir. Birinin kızı ya da kansı olmak, o kişinin sınırlan içinde yaşamak demektir (s. 122).

Erkek çocuk soyun devamı, ailenin yaşlılıktaki güvencesi olarak görülür. Böyle ailelerde kadının statüsü, doğurduğu erkek çocukla güçlenir, erkek doğurmakla kadın itibar kazanır (s. 123).

Kadınların gündelik hayatı ile ataerkil kuralların devamlılığı arasında bir çelişki yaşanmamaktadır. Erkekler iktidarlarını namus, para ve güç sahipliği ile sağlarken, kadınlar yüklendikleri ev işleri ile erkeklik değerlerini özel alanları içinde yeniden üretmektedir (s. 125).

Ataerkil toplumlarda kadınlar oğullarını yaşlılık güvencesi olarak görmekte, çeşitli stratejiler, taktikler geliştirerek oğullarını kendilerine bağlı tutmaktadır. Ataerkil düzende, kayınvalideler ve gelinler arasında oğul ya da kocanın sevgisini ustalıkla yönlendirmeye dayalı duygusal stratejiler üretilir (s. 126).

---

Yavuz, Şahinde. (2015), “Ataerkil Egemen Erkeklik Değerlerinin Üretiminde Kadınların Rolü: Trabzon Örneği,” Fe Dergi, Cilt: 7, Sayı: 1, (117-130)