Türkiye Türkçesi Ağız Atlasının Önündeki Sorunlar

Türkiye Türkçesi Ağız Atlasının Önündeki Sorunlar

Ahmet Buran

Ağızlar, bir yazı dili alanı içinde bulunan farklı konuşma biçimleridir. Türkiye Türkçesi ağızları, ilk yazılı belgelerini 13. yüzyıldan itibaren vermeye başlayan ve bugün Anadolu ve civar sahalarda kullanılan Oğuz kökenli Türk yazı dilinin ağızlarıdır.

Ağız atlaslarının temel malzemesi sözlü dildir.

…tam bir ağız tasnifinde dilin “ses, yapı, sözvarlığı, sözdizimi ve vurgu” şeklinde adlandırılan beş temel biriminin dikkate alınması ve bu beş temel birimdeki farklılıklara göre atlasların düzenlenmesi gerekir.

Türkiye Türkçesi ağızları üzerine Kunos’tan (1896) bu yana çeşitli tasnif çalışmaları yapılmış olmakla birlikte bugüne kadar tam bir atlas çalışması yapılamamıştır. Bu konudaki en geniş ve kapsamlı çalışma Karahan’ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırması (1996) adlı çalışmasıdır.

Türkiye Türkçesi ağızlarının konuşulduğu alanlar doğal sınır olarak kabul edilmeli ve atlas bu sınırlar dikkate alınarak yapılmalıdır.

Bilimsel anlamda Türkiye Türkçesi ağızları üzerine yapılan ilk çalışma Maksimov’un 1867 yılında Karaman ağzı üzerine yaptığı çalışmadır.

---