Samsun'da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu

Bekir Şişman, Kadri Bektaş - Samsun'da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu

Geleneksel El Sanatları denildiğinde aklımıza daha çok geleneksel meslekler ve halk zanaatları gelmektedir. Zanaat; deneyim ve ustalık gerektiren, üretime dayalı ve aynı zamanda geçim kaynağı olarak görülen iş olarak tanımlanabilir. Zanaatkâr ise, ürettiği malda estetik kaygıdan ziyade emeğinin karşılığını maddi olarak alabilmeyi düşünen kişidir.

Türk halk zanaatları; ilgisizlik, kaynak ve istihdam yetersizliği yüzünden bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu durum Samsun için de söz konusudur.

…bu kültürel kalıtların işlevsel hale getirilmesi çok önemlidir. Bunun için:

1. Konu ile ilgili alan araştırmasının yapılması.

2 . Üretimin teşvik edilmesi ve sağlanması.

3. Üretilen malların sergilenmesi ve satışı.

4. Mini bir Folklor ve Etnografya müzesinin oluşturulması (s. 87).

İhtiyaçtan yola çıkılarak oluşturulan halk zanaatları/geleneksel el sanatları; çevre ve iklim şartlarına göre değişimler ve çeşitlenmeler göstermiş; bunun yanı sıra ait olduğu toplumun duygularını, kültürel özelliklerini yansıtarak; gerek üretim aşamasıyla, gerekse usta-çırak ilişkisiyle nesiller boyu aktarılarak geleneksel olma vasfını kazanmıştır (Akbulut, 2004: 142).

Samsun ve ilçelerinde, (…) halk zanaatı kollarından bazıları şunlardır: Ağaç işlemeciliği, ayakkabıcılık, bakırcılık, bıçakçılık, demircilik, dokumacılık (çulhacılık), kalaycılık, kaşıkçılık, nalbantlık, örücülük (hasır ve sepet örme) saraçlık, semavercilik, semercilik, süpürgecilik, tenekecilik ve urgancılık.

Vezirköprü'nün en ücra köylerinden olan Tahtaköprü Köyü'nde hemen her evde bulunan dokuma tezgâhlarında (…) çoban iliği, kudret, tas göbeği gibi çeşitli motiflerle süslü dokumalar görülmeye değerdir (s. 88).

…süpürge imalatı Vezirköprü'nün İncesu Köyü'nde yoğun olarak devam etmektedir.

…zanaatkârların bir araya getirildiği ve zanaat ürünlerinin hem sergilenebildiği hem de satışa sunulabildiği zanaatkârlar ya da el sanatları çarşısının oluşturulması…

El zanaatları ürünlerinin üretimi, ucuz işçilik ve pahalı imalat nedeniyle her geçen gün zorlaşmaktadır. Bu nedenle üretim yapan zanaatkâra vergi indirimi uygulanmalı, kira kolaylığı sağlanmalı, en azından sigorta yahut bağ-kur pirimi ilgili kuruluş tarafından ödenmelidir (s. 89).

…imal edilen ürünlerin alım-satımı konusunda turistik işletmeler, ticarethaneler, kamu kuruluşları da duyarlı hale getirilmeli…

Buğday Pazarı Semti'nde bulunan tarihi Taş Han

Taş Han tarihi dokusu, şehir merkezinde bulunuşu ve barındırdığı onlarca dükkân sayesinde böyle bir merkez için iyi bir mekân durumundadır (s. 90).

Samsun'da Yaşatılan Geleneksel El Sanatları Envanteri (2011)

İlçe	Meslek	İsim	Eskiden
Alaçam	Kalaycılık	Mehmet Sezgin	Kösele
Alaçam	Demircilik	Umutlu Köyü
Asarcık	Elek/Kalbur	Durmuş Konuşum	Kağnı
Asarcık	Kilim dokuma	Şahsenem Altundağoğlu	Beşik
Asarcık	Sepet örme	Şefik Vural
Atakum	Kemençe	Alican Yayla
Ayvacık	Cicim	Hüsne Tozmaz	Heybe
Ayvacık	Kolon	Ayşe Şahin
Bafra	Zembil	Canan Çakır	Heybe
Canik	Çanta	Fatma Zengin
Canik	Gerdanlık	Arife Zengin
Çarşamba	Çorap, Kuşak		Dokuma
Çarşamba	Kundura		Ağaç işleme
Çarşamba	Bakırcılık
Havza	İğne oyası	Hanife Akgül	Dokuma, taşçılık
Havza	Semaver	Adem Sözen	At kılı nazarlık
İlkadım	Def	İsmet Durmuş	Kağnı
İlkadım	Ağaç işleme	Mehmet Pak	Tarak
İlkadım	Sepet örme	Mehmet Pak	Göynek
İlkadım	Kalaycılık	Mehmet Kara	Dokuma
İlkadım	Oya	Kezban Dürü
İlkadım	Demircilik	Süleyman Gerçek
Kavak	Ahşap işleme	Bayram Kaya	Sepet, semer
Ladik	Sepet, hasır örme		Kilim
Ladik	Sandal, fanila		Dokuma
Ondokuzmayıs	Tirnaç/Renkli ip	Fatma Kasapoğlu
Salıpazarı	Ağ ve Hamak	İsmail Çelik	Fatik/kar aykb.
Salıpazarı	Sandık	Fikret Şahin
Tekkeköy	Süpürgecilik	Hasan Balcı	Kilim, çarık
Tekkeköy	Yorgancı, Sepetçi	Yaşar Başer	Nalbant
Terme	Kolon	Emine Çiçek
Terme	Halı dokuma	Hüsne Kavraz
Terme	İğne oyası	Sabiha Bolat
Vezirköprü	Kilim, heybe	Tahtaköprü Köyü	Debbağ
Vezirköprü	Bakırcılık	Halil Özgüngör	Ahşap oyma
Vezirköprü	Demircilik	Selim Arslan	Nalbant
Vezirköprü	Yayık	Ali Aksoy
Vezirköprü	Semavercilik	Hayri Peker
Vezirköprü	Soba, kaşağı	Şeref Özçelebi
Vezirköprü	Hasır dokuma	Melikli Köyü
Yakakent	Balık ağı	Cemali Erdoğmuş	Kilim

Akbulut, Semra (2004); “Trabzon El Sanatları", Trabzon Halk Kültürü Araştırmaları, Trabzon il Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Trabzon.

---

Şişman, Bekir ve Bektaş, Kadir. (2011), Samsun'da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu, Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 87 - 95, Samsun 2013