İlknur
Karagöz - Samsun ve İlçelerinde Yemek Adları
Türkiye’nin bütün bölgelerinde bilinen pırasa
yemeği, fasülye yemeği, ıspanak yemeği vb. türünden adlandırmalar bu çalışmaya
dahil edilmemiştir.
Adlandırmaların
Dayandığı Temeller
Bitkinin Adı Esas Alınarak Oluşturulan
Adlandırmalar: cicil (yabani mantar), çükündür, efelik, eğinnü pancarı,
galduruk, gelinparmağı, gırçan [diken ucu, çoban ekmee], gıvşılık [civcilik]
guş pancarı, Gürcü pancarı, hoşveren, kazayağı, kızıl bacak, madımak, mendek,
nünük, sirken, yola gelen, yazı pancarı vb.
Türü Esas Alınarak Oluşturulan Adlandırmalar:
acuk pekmezi, fasulye çorbası, fasulye diblesi, hamsi mıhlaması, kabak dilbesi,
kabak tatlısı, mısır ekmeği, mısır çorbası, mısır pastası, mısır unu tatlısı,
tarhana çorbası, yarma çorbası, yoka tatlısı, erişte aşı vb.
Pişirme Usûlü Esas Alınarak Oluşturulan
Adlandırmalar: kanlıca kavurması, kelem döşemesi, pancar kavurması, pancar
kapaması [pancar döşemesi], pancar sarması, pırasa karması, pırasa çullaması,
kaz asma vb.
Hazırlanış Usulü Esas Alınarak Oluşturulan
Adlandırmalar: Bulamaç (
Malzeme Esas Alınarak Oluşturulan Adlandırmalar:
Balık ekşisi [ekşili balık], eğşili çorba, katık böreği, kara paklalı dolma,
unlu lahana, vb.
Kıvamı, Şekli veya Görüntüsü Esas Alınarak Oluşturulan
Adlandırmalar: Kıvam, şekil ve görüntü de yemek adlarının oluşturulmasına temel
teşkil etmiştir: cimcik, dilme kabak, katı pasta, sulu pancar, kığırımca
(
Alıntı Adlandırmalar: Bir kısım yemek adları
Arapça, Farsça, Yunanca, Gürcüce ve Çerkezce’den alıntıdır: borana (
Haluşka,
Kavak ve Samsun’da da “küçük dikdörtgen
şeklinde kesilen hamur, barbunya fasulye ve tavuk etiyle yapılan” ve içine acuk
ekşisi katıldığında “ekşili çorba” denen bu yemek haluşka [halıçka] adlarıyla
bilinip tüketilir. Bu adın kaynağı Slav dilleridir.
…bir çeşit tatlı, peynir helvası olarak
tanımlanan belmuş [belmiş], Bulgarca’da bĕlmaž biçiminde kullanılmaktadır.
Hangi Temele Dayandığı Tespit Edilemeyen
Adlandırmalar Cılbır, çırçır, fırgıl [fırkıl], fosul, gostil, halüz, hedik,
helle, hostu, hülülük, kaçamak çorbası, kavut, kömbesti, nokul patıl, puğut,
toygar çorbası, uğunt, yanuç, zumur vb. adlandırmalar dayandığı temeller
açısından sorunludur.
Samsun’a ait yöresel halk mutfağı ürünlerini
genel olarak;
1. Sebzeler ve yenilebilir yabanî otlardan
yapılan yemekler,
2. Beyaz un ve mısır unundan yapılan yemekler
ve hamur işleri,
3. Deniz ürünlerinden yapılan yemekler, olmak
üzere üç grupta toplamak mümkündür.
Yemek Adları Dizini
ağartı
acuk pekmezi
avuz
balık ekşisi [ekşili
balık]
belmuş [belmiş]
borana
bulamaç
cadi
cılbır
cızlama
cicil
cimcik
cizlek [çizlek]
çalıntı [çaluntu]
çalkama
çalmaç
çeşt
çırçır
çükündür
dilme kabak
efelik
eğinnü pancarı
eğşili çorba
ekşimik
erişte aşı
fasulye çorbası
fasulye diblesi
fırkıl [fırgıl]
fosul
galduruk [kaldırayak]
gatı pasta
gelin parmağı
gırçan
gıvşılık [civcilik]
guş pancarı
Gürcü pancarı
gostil
halıçka [haluçka,
haluşga, haluşka]
halüz
hamsi mıhlaması
hamursuz
havizi
hedik
helle
hülülük
hostu [hosti]
hoşveren
ıslama
kabak dilbesi
kabak tatlısı
kaçamak çorbası
kanlıca kavurması
karma
karmaç [karamaç]
kara paklalı dolma
katık böreği
kavut
kaypak [gaypancak]
kaz asma
kazayağı
kızıl bacak
kıvratma
kelem döşemesi
kesme çorba
keşkek
kığırımca
kırca
kömbesti
kuymak
kül çöreği
lebsi
madımak
mıhlama
mısır çorbası
mısır ekmeği
mısır pastası
mısır unu tatlısı
mendek
nünük [hünük]
nokul
pancar çorbası
pancar döşemesi
pancar kavurması
pancar kapaması
pancar sarması
patıl
pırasa karması
pırasa çullaması
pilaki
puğut [punut, puut]
püryan
sac ekmee
somun ekmee
sirken
sulu pancar
şipsi
tarhana çorbası
tava ekmee
tava aşı [tava pilavı]
topalak [topalak
çorba]
toygar çorbası
tirit
ufalama çorba
(
uğunt
unlu lahana
uzun çorba
yağlı
yahni
yanuç [yanıç]
yarma çorbası
yoka tatlısı
yolagelen
yazı pancarı
zumur (s. 669-670)
---
Karagöz, İlknur. (2006), “Samsun ve İlçelerinde Yemek Adları,” Geçmişten Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet
Yılmaz, Cilt: 1, (s. 663-670), Samsun
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder