Lozan Görüşmeleri sürecinde Türkiye’nin Trakya ve Boğazlara yönelik aldığı askerî önlemler

Dr. Hüsnü Özlü - Lozan Görüşmeleri sürecinde Türkiye’nin Trakya ve Boğazlara yönelik aldığı askerî önlemler 
Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S. 53, (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 2013, s. 201-246

Lozan’da görüşmeler devam ederken, Lord Curzon, Fransızların Ruhr bölgesini işgal etmeleri üzerine, 15 Ocak 1923’de konferansı bitirmeye çalışarak, Türklere bazı ödünler verilmesinden yana olan Bompard ve Garroni’nin konferansı geciktirmesi taktiklerini göz önünde tutarak, Lozan’ı terk etme tehdidini yaptı.

Gunaris ile Yorgo Hacıanestis’in Yunanistan’da idam edilmesi üzerine İngiltere’nin Atina Büyükelçisi Yunan Hükümeti’nden pasaportlarını talep ederek İngiltere ile Yunanistan arasındaki ilişkiyi kesintiye uğrattı.

26 Eylül 1922’de İstanbul’daki İtilaf Devletleri Komutanı General Harrington Mustafa Kemal Paşa’ya bir mektup yazarak Türk birliklerinin tarafsız bölgeden çekilmesini istemesi üzerine, kendisine verilen cevapta; İngiliz birliklerinin Erenköy ile Çanakkale arasında tahribat yaptığı, Çanakkale civarındaki binaları yıktığı, Türk birliklerinin yakınında top atışı yaptıkları, Yunan uçaklarının Ezine üzerinde sürekli taciz uçuşu yaptığı belirtilmiş (Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşivi, İstiklal Harbi Katalogu, İSH, K.1992, G.97, B.97-2.).

Lozan Konferansı döneminde İstanbul’da Kolordu yetkisinde ve komutanlığını da Miralay Abdurrahman Nafiz Bey’in yaptığı bir komutanlık kurulmuştur.

…yapılan görüşme ve haberleşmeler Türk ordusunun, barış sağlanamaması halinde derhal savaşa girecek şekilde hazırlık yaptığını ortaya koymaktadır.

6 Şubat’ta İzmir Limanını 1000 tondan büyük savaş gemilerine kapatan Türk devleti, limandaki savaş gemilerinin 7 Şubat’a kadar limanı terk etmelerini istedi ve bu talep, Hariciye Vekâleti tarafından 6 Şubat’ta İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiser Vekili Henderson’a ve Fransa Dışişleri Bakanlığına bildirildi.

General Harington 25 Aralık’ta İngiltere Savaş Bakanlığı’na gönderdiği gizli telgrafta şunları söylemektedir; “Ankara Türk ordusuna hazır ol emri vermiştir. Konferansta kesinti olabilir. Burada hepimiz hazırız.

22 Ocak 1923 itibarı ile İngilizler Çanakkale bölgesinde Albay Shuttleworth komutasındaki 28’inci İngiliz Tümeni iki tugayı ile birlikte konuşlandı, bu tümenin dört piyade taburlu bir tugayı Çanakkale Boğazı'nın Anadolu yakasında Barbaros hattını savunmak üzere, bir tabur Nara burnu bölgesinde, üç tabur Çanakkale içinde tertiplendi.

İngilizlerde hakim olan kanaate göre Türklerin istekleri o kadar değişik ve dayanılması güçtür ki Lozan Konferansı’nın bir netice alınmadan dağılması ihtimali yüksektir.

(İngilizler) Kumkale ve Gelibolu Yarımadası’nın çeşitli yerlerine ağır toplar konuşlandırdı ve tahkimata hız vererek bu işlerde kullanılmak üzere 800 uzman Rum ve Ermeni işçi görevlendirdi.

11 Mayıs 1923 tarihli istihbarat raporuna göre, Yunanistan’da genel seferberlik ilan edildi.

Lozan Konferansı’nın ikinci bölümü devam ederken ve sona yaklaşılırken dahi Türk ordusu hazırlıklarına devam etti.

…