Fredric Jameson - Dil Hapishanesi

Fredric Jameson - Dil Hapishanesi

Yapısalcılığın ve Rus Biçimciliğinin Eleştirel Öyküsü

Kitabın dilini, üslubunu, tartışma tarzını sevmedim/beğenmedim. Dolayısıyla notlar çok zayıf ve faydasız...

Notlar

Anlam mı dil mi?

Mantık mı dilbilim mi?

Dil, tabaka kâğıda benzetilebilir: düşünce kâğıdın önyüzü, ses ise arkayüzüdür.

Saussure

Söz / dil

Dil, konuşma gücü olmaktan çok konuşmayı anlama gücüdür.

Dil göstergesi bir nesneyle bir adı birleştirmez, bir kavramla bir işitim imgesini birleştirir.

Mallarme’ye göre, şiir / dilin, nedensiz niteliğine karşı tepki olarak doğar.

Bununla, dilbilimden insanbilime giden krallık yolu açılmıştır.

Gerçek dünyadaki bireysel nesne ya da olayı “temsil eden” ya da yansıtan şey (…) sözcük ya da tümce değildir (…) tüm göstergeler dizgesi, tüm dil alanı gerçekliğin kendisine koşut olarak uzanır.

Gerçekliğin dünyasında var olan her türden düzenli yapıyla benzeşen şey, dizgesel dilin bütünlüğüdür.

Saussure’e göre göstergeler (…) iki tür (…) ilişki oluşturma eğilimindedir: dizimsel ve çağrışımsal (yatay boyut / dikey boyut)

Dizim, yatay bir guruplanma (…) sözcüklerin zaman içinde ardıllığıdır.

Rus biçimcileri / yazınsal olana inatla bağlı…

Sanatın doğasını başkalaştırma olarak kabul etsek bile, Şklovski’nin yazılarında, başkalaştırılan şeyin öz mü yoksa biçimin kendisi mi olduğu hiçbir zaman kesin değildir.

Fransız yapısalcılığı Rus biçimciliğiyle (…) kuzenler kadar yakındır birbirine.

İkisi de Saussure’ün dil ile söz arasında yaptığı temel ayrımdan kaynaklanır.

Biçimciler (…) sanat yapıtlarının (ya da sözün) bir bütün olarak (ya da dil olarak) yazınsal dizgenin arka planına karşı farklı biçimde algılanma tarzıyla ilgileniyordu. Buna karşılık, yapısalcılar, her birimi, özel bir eklemlenmesi olduğu dil içinde çözerek, bütün gösterge-dizgesinin anlatılması görevini üstlenirler.

Yapısalcıların özgünlüğü, gösteren üzerinde ısrarla durmasındadır.

Todorov, anlatı yüzeyinin, dilbilgisel anlamda bir temel sözel işlev için hangi yollardan bir tür dilbilgisel ruh hali oluşturabileceğinin anlamlı bir dökümünü yaptı. (aynı cümle içinde “bir”, “bir”, “bir” dersek cümle bi-anlam olmaz mı…)

Lacan’a göre, simgesel düzen çocuğun, dil yetisini yavaş yavaş edinirken biyolojik adsızlıktan çıktığı andır.

Barthes’a kalan rol temelde bir toplumbilimci rolüdür.

Fakat Barthes öncelikle bir yazın eleştirmeni olarak düşünülür elbette…

Levi-Strauss

---

The Prisonhouse of Language

Türkçeleştiren: Mehmet H. Doğan

Yapı Kredi Yayınları

Kasım 2002