Hemşinliler
Rize’nin Sesi Dergisi, Sayı: 1, s. 9-10, 1986
İtalya'daki Katolik Ermcniler'den Joseph Sandalgian
("Histoire docıımentaire de L'Armenie", Rome 1917, I. 252),
Rize-Hemşinlileri'nin ataları olan Amaduniler'i
("Amat-Uni'k") de belirtme dürüstlüğünü göstermiştir. Bu gerçeği
tanıtan ’Eski-Ermenice" (Grabar) kaynaklarından, hepsi Fransızcaya da
çevrilen üç kaynaktaki bilgileri, özetleyelim:
Khorenli Moses (I. Kitap, 57 Bab) naklediyor ki:
"Balkh" şehrinde Saka/İskitlerin Daha kolunun "Parn/Aparn"
boyundan çıkarak İlk—Partlı/Arşaklı sülalesini kuran I. Arşak (MÖ. 250-247),
iriyarı ve güçlü bir yiğit olan "Manua'nın başçılığından güçlü bir kolu,
Ahmadan (Hamadan)a öncü olarak göndermişti. (370 yıl kadar geçtikten) sonra,
(Armenya Kralı Arşaklı) "Ardeşes" bunlar ülkemize getirilip, köyler
ve mülkler verilerek, şereflendirildiler. Yabancı olduklarından, Satraplar
(Elbeğiler) arasında yer alınca, geldikleri yere (Ahmadan'a) göre,
Amat/Amad-Uni (Hamadan-Hanedanı) diye anılmağa başlandılar.
Fransız Akademisi Üyelerinden R. Grousset (Histoire de L'Armenie,
Paris 1947, s. 293, 338)
Amadunilerin malikânesinin, Revan kuzeybatısındaki
Eleğez-Dağı (4095 m.) Çevresi ve Beğlerinin merkezinin de, Abaran (Avarlar)
Çayı boyundaki Oşakan Kalesi olduğunu belirtir.
Muş'taki Çanğlı-Kilisede 640-660 arasında rahip olduğu bilinen
bamıkonlu Hovhannes (Yalıya), Taron (Muş-Ahlat çevresi) Tarihinde (V. Langlois'nın
Fransızca tercümesi: Collection des Historien Anciens et Modernes De l'Arınenie,
Paris 1867, I. 381) Amaduni Uruğunun, şimdiki Rize-Hemşin bölgesine göçüp
yerleşmesini bir tanık olarak şöyle anlatıyor.
665-788 arasındaki İslâm-Arap Fetihlerini anlatan rahip Gevond
(tercümesi, Grabed V. Chahnazaian, Histoire des guerres et des conqueies des
Arabes, Paris 1856, s. 162)
Araplardan bunalan Amatuniler (…) Tambur bölgesine gelerek,
burayı şenlendirip, kaldılar. Bu yüzden oraya, Hamam-a-Şen denilir oldu.
301 yılında Arşaklılar'ın Hükümdar ve Elbeğlerine, heyecanla
Hz. İsa Dini'ni benimsemişti.
Amadunili uruğu da, o yıllarda Grigoryen-Hıristiyan olup Hak-Dine
girmişti; 626'larda Hamamaşene göçerlerken Hz. Muhammed hayatta olup, İslamlık
daha Anadolu ve İran'a ulaşmamıştı.
Hemşinliler'in Osmanlı fethinden önce, İspir Atabeklerine
bağlanıp müslüman olmağa başladıkları, 1405'te İspir üzerinden Araklıya geçen
İspanyol elçisi Clavijo'nun Seyahatnâmesinde belirtiliyor.
…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder