Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıca Yerleşimi Kırsal Mimari Mirası ve Koruma Sorunları

Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıca Yerleşimi Kırsal Mimari Mirası ve Koruma Sorunları - YLT

Serap Koçoğlu

Kırsal yerleşimler, yerel kültürün biçimlendirdiği bir mimaridir.

…kırsal yerleşimlerin, korunması (bu amaca yönelik faaliyetler öncelikle kırsal meskenlerin inşa edilme şartlarını kavramalı, zamanla değişen adetler ki adetler zamanla değişir kırsal meskeni mümkün kılan biçimi dönüşüme uğrattı, artık onları inşa edemiyoruz, bu yüzden korunmaya muhtaçlar, onları korumaya çalışırken kullanacağımız yöntemler ve araçlar dönüşümün de gerçekleşmiş olduğu zamana ait ve mutlaka biliyoruz ki bugünkü güneşle geçmişi ısıtamayız.)

 

BÖLÜM BİR

GİRİŞ

Kırsal mimarlıkta en dikkat çeken husus, insanın doğal çevreyle kurduğu yaşamsal bağdır.

…yapıların sürekliliği ve doğal çevre ile uyumu yaşamsal devamlılık için önemlidir.

 

Hızlı üretimle birlikte gelen standardizasyon, / yaşam alanlarının aynılaşmasına ve karakterini kaybetmesine neden olmuştur.

…kır yapıları /  bulunduğu alana özgü bir karakter ortaya koymaktadırlar.

 

ŞEN (1969) “Rize’den 5 Ev”

Sümerkan, (1990), “Biçimlendiren Etkenler Açısından Doğu Karadeniz Kırsal Kesiminde Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri” / Çalışma içerisinde bölgede farklılaşan plan tiplerini ve bu planlara etki eden faktörleri belirlemiştir.

Kantar (1998), “Kırsal Yerleşmelerde Dış Mekan Organizasyonu- Artvin İli Köyleri”

Batur ve Gür, (2005), “Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari”

 

BÖLÜM İKİ

ÇAMLIHEMŞİN- YUKARI ÇAMLICA YERLEŞİMİ

Bölgede hüküm süren iklim ve toprak şartları çay tarımı için oldukça elverişlidir.

…ilde, çay üretiminin artması mısır, kuru fasulye, sebze ve meyve üretimini azalmasına neden olmuştur. Bölgede eskiden olduğu gibi basit tarım ve hayvancılık tekniklerini kullanarak geçimini sağlayacak çok kimse kalmamıştır.

 

…arazi yapısının getirdiği güçlükler, ulaşım ve ekilebilir alanların sınırlılığı gibi nedenlerle yöre insanının tarih boyunca hep yöre dışından geçimini sağlama arayışında olmuştur.

 

Tulum olmasa bile horon yine durmaz. Nav ya da çubu (yöresel halk çalgıları) bunlar da olmadığı zaman oyuncuların çifter çifter karşılıklı söyleyecekleri türkülerle oynanır.

 

…yörenin yazılı tarihi M.Ö. 7. yüzyılda Miletli denizcilerin yaptıkları seferlerle başlamaktadır.

 

BÖLÜM ÜÇ

ÇAMLIHEMŞİN-YUKARI ÇAMLICA KIRSAL YERLEŞİM DOKUSU VE YEREL KONUT MİMARİSİ

İnsan ve doğa birlikteliğiyle bir araya gelen bu doku başlı başına bir uyum mimarlığının eseridir. Bu uyumu belirleyen etkenler insanların yaşadığı bölgedeki iklimi, topografyası, yaşamsal güçlükleri, gelenek-görenekleri, insanların sosyo-ekonomik seviyesi, kültürel ve tarihsel ilişkiler olarak sıralanabilir (s. 33).

 

…eski katır yolu / Titizen mevkii / eskiden Hemşin’e oradan da Pazar limanından gurbete giden insanların sıklıkça bu yolu kullandığı aktarılmaktadır.

 

Geleneksel yerleşimlerde yapıların topografya ile ilişkisi, arazi dağılımı, yerleşim şekli, yönlenişi, yerleşimin karakteristiğini belirleyen temel faktörlerdir.

 

Merkezde çay alımyeri ve tarihi Yukarı Çamlıca (Vice) camiisinin bulunduğu alan köyün odak toplanma alanıdır.

 

Yöre halkından edinilen bilgilere göre evlerin önündeki neredeyse tüm bostanlık ve tarlalar için civarlardan toprak taşınarak bu taşlık zemin üzerinde insan eliyle tarımlık araziler oluşturulmuştur.

…yerleşimde, kerez (keriz) adı verilen yer altındaki fazla suyun -özellikle yağmurlu zamanlarda fazlalaşan- tahliyesi için taştan kanallar vardır. Bu kanallar genellikle evin ahırının altına döşenir ve bu kanallarla suyun eve zarar vermeden dışarıya atılması sağlanır. / Bu kerezler taştan kanallar olup yine üstü taşla kaplıdır.

 

Yerleşimde herk adı verilen toprağın çukurlaştırılarak suyun tahliyesi için kanallar açıldığı da görülmüştür (s. 41).

 

…ekili alanlar konut yapılarına yakın yerlerde şekillenmiştir.

 

İnsan emeği ile oluşturulan bu tarım arazileri için, eğimli arazi yapısı istinat duvarlarıyla desteklenmiştir.

 

Doğu Karadeniz yerleşiminde evler birbirinden bağımsız olarak eğim çizgisine paralel olarak konumlandığından su öğesi yerleşim dokusunun şekillenmesinde etkili olmamıştır. Çünkü yerleşimde yer altında ve üstünde oldukça fazla su kaynağı bulunmaktadır (s. 46).

 

Arazi yapısı dik olduğundan yapıların yerleştiği yamacın en alt kotu bodrum katı olarak kullanılmaktadır. Geleneksel konut yapılarında depo veya ahır olarak kullanılan bu kotların bir üst katında yaşama mekanını oluşturan zemin katı yer almaktadır.

Eğimin yarattığı boşlukların değerlendirilerek mekan oluşturulması araziden maksimum yararlanılması açısından önemlidir.

 

Geleneksel dokuda yer alan dokuyla uyumlu yapılar genellikle bodrum+zemin ve bodrum+zemin+birinci kat şeklinde oluşmuştur. Bazı yapıların çatı katı arası bulunmakta olup, bu alanlara ihtiyaca göre oda eklenerek yapı yüksekliği arttırılmıştır (s. 50).

 

Yukarı Çamlıca yerleşiminde, / çay alım yeri dışında, tüm yapılar kırma çatı formuna sahiptir.

…geniş saçakları mevcuttur.

…çatı kaplaması olarak genellikle alaturka kiremit, marsilya kiremiti ve oluklu sac levha kullanılmıştır (s. 52).

 

Geleneksel yapıların bodrum katında çoğunlukla taş yığma yapım sistemi kullanılmaktadır.

Yapıların zemin katı ve üst katlarında ise genellikle ahşap yığma ve taş yığma yapım sistemi kullanılırken yer yer bu iki sistemle birlikte ahşap iskelet sistemi örneklerinden olan ‘göz dolma’ kullanılabilmektedir (s. 56).

 

Geleneksel yol dokusu, / patikalar şeklindedir.

…geleneksel yol izlerinin araç yolu yapılan kısımlarda yer yer kaybolduğu görülmüştür (s. 66).

 

Yukarı Çamlıca (Yukarı Vice) Camii

…ahşap minber üzerinde kabartma yöntemiyle çok hassas bir işçilik yapılmış

Minberin / üstünde iki bölümden oluşan kısa bir kitabe de bulunmaktadır. Bu kitabede “Sahibü’l-hayrat Süleyman bin Musa. El-minber sene 1281.” Yazmaktadır

Camiinin ahşap mahfilinin korkulukları ve taşıyıcı kolonlarının tamamı türlü süslemelerle donanmıştır

Üst katta / basit bir şömine taşı vardır / s. 74

 

Cami dikdörtgen planlı olup taş yığma yapım tekniğiyle inşa edilmiştir.

 

Çay Alımyeri,

 

Serenderler

…gıda ürünlerinin depolanması amacıyla kullanılan bu yapılarda genellikle mısır, fındık, bal ve süt ürünleri gibi malzemeler muhafaza edilir.

Bu yapılarda en önemli faktör yapı içinde hava sirkülasyonunun sağlanabilmesidir.

 

…kemirici canlılardan gıda malzemelerini korumak amacıyla dört adet dikme üzerinde yükseltilerek inşa edilmiştir.

 

Çatı bölümü, genellikle kırma çatı olup, alaturka kiremit veya oluklu saç levha ile kaplanmaktadır.

 

Su değirmenleri

Peçençar deresi üzerinde …3 adet değirmen yapısı bulunmakta

 

Köprüler

…bu tip köprüler, değirmenlere giden yollar üzerinde yer almaktadır

 

Çeşmeler

 

Kasaphane

Daha sonra depolama alanı olarak kullanılan yapı, günümüzde kullanılmamaktadır.

…Dönemin soğuk hava deposu

 

Kasaphane taş tonoz örtü sisteminde yarım daire şeklinde bir üst örtüye sahiptir. Yapının üzerinde belli bir derinlikte toprak tabakası da oluştuğu için tünellerde oldukça serin bir hava hakimdir.

…

 

(Kalif) …mısır tarlaları ve bostanlıklar yöre halkı için geçmişte önemli bir tutmaktaydı.

Yabanileri gözetleyip tarlalara zarar vermemesi için / tarlaların içerisinde kalif adı verilen yapılar yapmışlardır.

…dört ayak üzerinde direklerle yükseltilerek yapılan, üstü örtülü kulübe

 

Sinaf; mısırları daha çabuk kurutmak için etrafı taş duvarla kaplı -yığma taş duvar tekniğiyle inşa edilmiş-, içinde ateş yakılan üstü örtülü bir yapı

 

Yerel Konut Mimarisi

Mahallede konutlar tek veya birkaç evlik gruplar halinde kümeler oluşturmuştur.

 

Tundus mevkii, Yukarı Çamlıca Mahallesinin batısında bulunan en yüksek rakımlı yerleşimidir.

Bu mevkiide bulunan konutların hepsi geleneksel olup kısmen ihtiyaçlar doğrultusunda yapılan eklerle müdahale görmüşlerdir.

 

1- Mehmet Onur Evi (140 Ada 1 Parsel) / s. 107

Konut / yazın mevsimlik olarak kullanılmaktadır.

Dikdörtgen bir yapıya sahip bu konut yalnızca pencerelerle dışarıya açılan çıkmasız düz dış cephe duvarlarına sahiptir. Eğim yönündeki manzaraya bakan cepheden ahır katıyla birlikte, üç katlı görünen bu yapı arka cephesinden bakıldığında, yamaca gömülü olan diğer diğer katlarından dolayı bir katlı bir görünüm sergilemektedir.

…çift yönlü giriş bu konutun ahır katında tek yönlü olacak şekilde tasarlanmıştır.

Çatı ara katında bulunan küçük delikli pencereler çatı arasındaki hava sirkülasyonunu sağlamaktadır. Bu şekilde eskiden çatı arasında kurutulan otların çabuk kuruması sağlanarak ve küflenmesi engellemektedir.

 

Konutun bodrum katı / ahır mekanları / dört tarafı yaklaşık 60 cm kalınlığındaki taş duvarlarla çevrilidir / Ahır tavanının yaklaşık 46 cm kalınlığındaki taş kemer kirişleri üzerindeki tavanda ahşap malzeme kullanılmıştır.

 

Aşhane mekanı evin yamaca bakan yüzünde bulunmaktadır.

Yapının birinci katında yer alan mekanlara, zemin katın koridorunda yer alan merdiven yardımıyla geçiş yapılmaktadır.

…yapının yamaca dayalı cephesinden birinci kata dışarıdan bir giriş de mevcuttur.

Aşhane mekanı ile hayat arasındaki pencere açıklığı var…

 

Konut T2- Baki/ Hatice Güner Evi ( 139 Ada 10 Parsel) / s. 115

…yazın mevsimlik olarak kullanılmaktadır.

Ahır katı yığma taş duvar olan yapının üst katları ahşap yığma sistemle inşa edilmiştir.

Genel olarak tüm ahır yapılarında olduğu gibi ahır tavanı üzerinde sıkıştırılmış toprak malzeme yer almaktadır. Bu malzeme ahır katındaki kötü kokunun yaşam alanına çıkmasını engelleyerek iki kat arasında tampon bölge oluşturmaktadır.

 

Yöre halkı, otları depoladıkları çatı arasına oçğan (oçxan) adını vermektedir. Çatı 4 omuzlu kırma çatıdır.

 

Hayat mekanı evin manzaraya bakan bölümünde yer alırken, aşhane mekanı evin ocaklığının da bulunduğu yamaç tarafında yer almaktadır.

 

Aşhane mekanının hemen yanında bulunan banyo ikiye ayrılarak yamaca bakan kısmı banyo olarak işlevlendirilmiştir.

 

Konut T3- Sadık Melekoğlu Evi (139 Ada 11 Parsel) / s. 124

Mevsimlik / çıkmasız düz ahşap dış cephe

…eskiden balkon öğelerinin bulunduğu / zamanla bakımsızlıktan çürüyerek yok oldu / s. 124

 

Yapının birden fazla hissedarı var / hayat mekanının ortadan ikiye bölünmesi

…birinci kattaki hayat mekanı ayırıcı ahşap bölme yardımıyla ayrıldığından hol şeklinde bir mekana dönüşmüş

 

Konut T4- İbrahim Reyhan Evi ( 144 Ada 2 Parsel) / s. 132

 

yaz-kış kullanılmaktadır.

Yapının zemin katı yamaca dayalıdır ve birinci kata yamaçtan doğrudan ulaşım mümkündür. Konutun her iki yan cephesi boyunca bitişik olan inen taş merdivenler ile bodrum katına dışarıdan erişim mümkündür.

…büyük baca altı / ocaklık bölümü bulunmamaktadır.

 

Konut T5- Ali Yılmaz Evi (142 Ada 2 Parsel) / s. 138

…bulunduğu yerde önceden başka bir yapı varmış. Bu yapı yangın geçirdiği için yeniden inşa edilerek günümüzdeki halini almıştır.

Manzaraya bakan ön cephenin her iki yanında yer alan avlulardan yapıya giriş yapılabilmektedir. Yamaca dayalı bulunan batı cephesi üzerinden yapının çatı arasına araziden erişim sağlanabilmektedir.

Ahır tavanının taş kemer kirişleri üzerinde ahşap malzeme kullanılmıştır.

Bodrum katında; iki adet ahır mekanı ve bu mekanlara girişin sağlandığı koridor şeklinde bir ön mekanı bulunmaktadır.

…zemin katındaki yaşam mekanında; aşhane, yan oda ve hayat mekanı etrafında sağlı sollu dizilmiş odalar bulunmaktadır.

Aşhane mekanının hemen yanında yer alan yan odanın aşhane ile bağlantısı bulunmaktadır.

 

Konut T6- Galip Birgül Evi ( 142 Ada 3 Parsel) / s. 145

…diğer yapılardan farklılaşan en önemli özelliği bodrum katındaki manzaraya bakan cephesindeki duvarlarının göz dolma yapım sistemiyle inşa edilmiş olması

 

Şeytanlı mevkii, Yukarı Çamlıca Mahallesinin doğusunda bulunan Tundus mevkiinin aşağısında yer alan ikinci yüksek rakımlı yerleşimidir.

 

Konut Ş1- Zekiye Melek Evi (139 Ada 22 Parsel) / s. 152

…konut yapısının en spesifik özelliği aşhane mekanındaki ocak bölümünün sadece yamaca dayalı duvarının taştan yapılmış olması

…bu konutta ocağın kemer kısmı ahşap olarak karşımıza çıkmaktadır.

 

…ateşlik denilen yer üzerindeki zincirin ucundaki kancaya asılan küçüklerine kukma, büyüklerine kekmağ dedikleri mutfak gereçlerini asarak içinde su ısıtıp yemek hazırlamaktaydılar.

…taş baca yerine bu konutta ahşap baca duvarları bulunmaktadır.

 

…fındık ağacından yapılan sofralar, / ağaç gövdesi formundaki malzemenin elde edilmesi için, toprağın 50-60 cm derinliğinde ve genişçe kazılmasıyla elde edilen çukura, fındık kabuklarının veya fındık köklerinin toprak altında 2-3 sene filizlenecek şekilde bekletilmesiyle büyük geniş bir ahşap gövde elde edildiği söylenmektedir.

 

Hayat mekanının manzara yönündeki pencerelerinin dibinde oturmak için bir sedir adı verilen bir iç mekan donatısı bulunmaktadır.

 

Konut Ş2- Saniye-Fevzi Melek Evi (139 Ada 23 Parsel) / s. 163

Aşhane mekanında taş bacalı ve taş kemerli bir ocak bölümü bulunmakta

…ocak mekanı üzerinde yükselen ağzı daralan bir yığma taş malzemeli bir baca bulunmakta

…ateş yakılan bu kısımdaki yer döşemesi topraktır.

 

Konut Ş3- Hamiyet Reyhan Evi (139 Ada 24 Parsel) / s. 170

…çift girişi bulunan yapıda aşhane mekanı evin merkezini oluşturmaktadır. Girişler aşhane mekanına açılmaktadır.

…bodrum katında iki ahır mekanı önünde bulunan koridor ahşap malzeme ile çevrilidir.

 

Konut Ş4- İdris Müftü Melek Evi (139 Ada 8 Parsel) / s. 179

…ön cephesinde, zemin ve birinci katın hayat mekanlarında iki kat boyunca uzanan bir cephe çıkması bulunmaktadır.

Ahır katı yığma taş duvar olan yapının üst katları ahşap yığma sistemle inşa edilmiştir.

 

Konut Ş5- Osman-Hacer Melek Evi (139 Ada 27 Parsel) / s. 187

(betonarme) yapım sistemiyle inşa edilmiş (geleneksel yapılardan farklı)

Geleneksel konut yapıları her ne kadar cazibeli görünümleri ile bulundukları dokuya zenginlik katmış olsalar da, içinde yaşayan insanların konfor ve kullanım koşullarını sağlamadıkları müddetçe, işlevlerinden uzaklaşarak kullanıcıları ile olan bağları zayıflamaktadır. Kullanılmayan bir yapı da yaşamayan bir canlı gibidir (s. 190).

 

Konut Ş6- Hayri Reyhan Konağı (139 Ada 28 Parsel) / s. 194

Sanatsal ve yapısal birçok özelliğe sahip olan bu yapı, / Dikdörtgen bir yapıya sahip /  ahşap çıkmalı göz dolma sisteminde bulunduğu dış cephe duvarlarına sahip

Yapının zemin ve birinci katının yamaçtaki toprak kısım ile bir teması yoktur. Bunun için yapı ile yamaç arasında bir kat yüksekliğinde bir istinat duvarı yapılarak yapının yamaca bakan arka cephesinden geçen bir yaya yolu geçişi oluşturulmuştur.

Kuzey yan cephesinden ve güney yan cephesinden eğim çizgisi boyunca karşılıklı giriş- çıkışı bulanan…

 

Hayat mekanı, cepheden yaklaşık 125 cm dışarı uzanmaktadır. Hem daha fazla ışık alması hem de mekânsal büyüklüğü arttırması bakımından olumlu özelliklere sahip olan bu yaklaşım, iç mekanda da görsel bir zenginlik sunmaktadır.

 

Bodrum katında yığma taş sistemi ile inşa edilmiş yapının iki adet ahır birimi ve ön koridoru bulunmaktadır.

 

Konut Ş7- Şerif Reyhan Konağı (139 Ada 13 Parsel) / s. 203

Dikdörtgen bir yapıya sahip bu konak pencerelerle dışarıya açılan birinci katından çıkmalı dış cephe duvarlarına sahiptir. Ön cephe duvarında pencere açıklıklarının bulunduğu zemin ve birinci katındaki duvarları göz dolma sistemiyle inşa edilmiştir.

Zemin kotundan yapıya giriş, eğim çizgisi boyunca uzanan aksın her iki yanından sağlanmaktadır.

Aşhane mekanının yamaca bakan yüzeyinde büyük bir taş baca bulunmaktadır.

…hayat mekanında bulunan merdivenle yapının birinci katına erişim sağlanabilmektedir.

…hayat mekanının cepheye uzanan / Yaklaşık 125 cm uzunluğunda olan / çıkmada sedir donatısı bulunmaktadır

Birinci katta bir oda hariç tüm odalarda şömine donatısı bulunmaktadır.

çatı formu, dört omuzlu kırma çatıdır.

 

Konut Ş8- Gülşen M elek Evi (139 Ada 31 Parsel) / s. 210

Yığma taş duvarlara sahip olan bodrum katının eğim çizgisi boyunca uzanan aksta çift yönlü girişi bulunmaktadır.

 

Ortaköy mevkii / Şeytanlı ve Kneşli mevkiileri arasındaki üçüncü en yüksek rakımlı yerleşimidir.

 

Konut O1- Şinasi Orakçı Evi (139 Ada 48 Parsel) / s. 220

…yazın mevsimlik olarak kullanılmaktadır.

Yapının bodrum katı, zemin katı ve oda eklenmiş olan çatı arası katı bulunmaktadır. Her katın, birbirinden bağımsız dış mekan girişleri vardır.

Çift girişli olan yapının bir girişi aşhaneye açılırken bir girişi de aşhanenin güneybatısında yer alan yan odaya açılmaktadır.

 

Yapının çatı katı arasına giriş, araziden yamaca bakan arka cepheden sağlanabilmektedir.

…çatının kaplama malzemesi, oluklu sac levhadır.

 

Konut O2- Adil Çamlı Evi (139 Ada 51 Parsel) / s. 227

Konutun ana girişi yapının kuzeydoğu yönünde

zemin katının güneybatı cephesine açılan başka bir girişi daha vardır.

Manzaraya bakan cephenin her iki yan cephesinden sağlanan girişler içeri çekilmiştir.

Ahır katı yığma taş duvar olan yapının üst katları ahşap yığma sistemle inşa edilmiştir. Çatı formu, dört omuzlu kırma çatıdır. Yapının çatısında oluklu sac levha…

Aşhane mekanının hemen yanında bulunan yan odaya, yalnızca dışarıdaki yarı açık mekan üzerinden erişim sağlanabilmektedir. Bu yan odaya ihtiyaçlar doğrultusunda yeni yapım teknikleri ile dışarıdan bir ıslak hacim birimi eklenmiştir.

 

Konut O3- Emine-Zeki Onur Evi (138 Ada 110 Parsel) / s. 235

Yapı, sökülür takılır bir malzeme olan ahşap malzemenin yeniden kullanılabilirliğine ve sürdürülebilirliğine güzel bir örnektir.

Yapının yan cephelerinden çift yönlü olarak giriş sağlanabilmektedir.

 

Konut O4- Leyla-Ahmet Reyhan Evi (145 Ada 53 Parsel) / s. 242

…pencere açıklıklarının demir korkulukları bulunmaktadır.

Konutun kuzey güney yönünde, / yan cephelerinden çift yönlü girişi bulunmaktadır.

 

Konut O5- Şakir Reyhan Evi (145 Ada 46 Parsel) / s. 251

müdahale görmüş

Zemin katının yamaca bakan yüzeyi ile yamaç arasında, yapının duvarından 4 m uzaklıkta yamaca gömülü bir kasaphane yapısı bulunmaktadır. Kasaphane yapısının kuzeyinde, yamaca bakan kısımda iki çeşme yapısı da bulunmaktadır.

Bodrum katı, geleneksel yığma taş duvar olan yapının üst katları betonarme yapım sistemiyle, tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiştir.

 

Konut O6- Elmas-Kadir Turan Evi (145 Ada 56 Parsel) / s. 256

 

Konut O7- Fikret Ömeroğlu Evi (145 Ada 40 Parsel) / s. 265

 

Kneşli mevkii,

Konut K1- Firdevs Güneyi Evi (145 Ada 65 Parsel) / s. 276

Bodrum katına giriş, / iki yönünden sağlanabilmektedir.

Bodrum katında iki ahır mekanı ve ön koridoru bulunmaktadır.

Aşhane / taş kemerli ocaklık bulunmaktadır.

Aşhaneden hayat mekanına ahşap bir kapı aracılığıyla geçiş yapılmaktadır.

 

Konut K2- Kadriye-Hüseyin Güneş Evi (145 Ada 67 Parsel) / s. 284

…düz ahşap kaplamalı bir dış cepheye sahiptir.

Bodrum katında iki adet ahır mekanı ve ön koridoru bulunmaktadır.

Ahır katı yığma taş duvar olan yapının üst katları ahşap yığma sistemle inşa edilmiştir

 

Konut K3- Ofluoğlu Konağı (145 Ada 68 Parsel) / s. 290

Dikdörtgen bir yapıya sahip bu konut pencerelerle dışarıya açılan iki kat boyunca çıkmalı ön cephe duvarlarına sahiptir.

Aşhane mekanında büyük taş bir baca ve yamaca bakan cephesinde baca penceresi bulunmaktadır. Ocaklığın zemin döşemesi, sıkıştırılmış toprak malzemedir.

Aşhane mekanının tavanında ince işçilikli bir tavan süslemesi yer almaktadır.

…manzaraya bakan odaları özellikli odalar olup şömine ve gömme dolap donatıları bulunmaktadır.

Hayat mekanının dış cephede bir çıkması bulunmaktadır.

Birinci kat / Manzara yönüne bakan cephenin her iki yan odasının ortasında yer alan cumba mekanı zemin kattakiyle benzerlik göstermektedir.

Birinci katla yamaca dayalı yan cephede, merdivenli holden girişi olan odanın tavan süslemesi bulunmakta…

 

Konut K4- Uğur Avci Evi (138 Ada 40 Parsel) / s. 299

 

Tap Mevkii,

Konut Ta1-Ali Efendi Konağı (Rukiye Güneş) (138 Ada 113 Parsel) / s. 309

…mevsimlik olarak kullanılmaktadır.

Dikdörtgen bir yapıya sahip bu konut / çıkmasız düz dış cephe duvarlarına sahiptir. Ön cephesinde göz dolgu yapım sistemiyle yapılmış bir duvar üzerinde açılmış pencereler vardır.

Konutun ana girişi yapının güney yönünden sağlanmaktadır. Yapıya giriş yalnızca bir yönden yapılmaktadır.

Ali Efendi Konağı cephede / farklılaşan istisnai örneklerden biridir. Ahır bölümü, konağın yamaca dayalı arka cephesinde yer almakta…

ahır mekanı / ön koridoru olmayan tek hacimli / yan cephelerinden giriş çıkışı / var.

…bodrum katında misafirhane bölümü yer almaktadır.

Misafir bölümünde girişin sağ ve sol tarafında iki adet ocaklı misafir odası yer almaktadır. Hemen iki tarafında yer alan uzun ve geniş holde ise üst katın hayat mekanına bağlanan bir merdiven öğesi bulunmaktadır.

 

Konut Ta2- Yıldız Tekin Topal Evi (138 Ada 73 Parsel) / s. 318

 

Konut Ta3- Hacı Yunuszade Halil Efendi Konağı (Celal Özkan) (138 Ada 78 Parsel) / s. 325

 

Konut Ta4- Belgin-Şükrü Özkan Evi (138 Ada 56 Parsel) / s. 334

 

Konut Ta5- İbrahim- Safiye Özkan Evi (138 Ada 52 Parsel) / s. 341

 

Konutların Yerel Mimari Karakteri

Konutların araziye yerleşiminde başlıca faktör, arazi eğimidir.

manzara yönü ve iklim verileri / Konutların / plan kurgusunda dikkat edilmektedir.

topografyaya en az müdahale ile yapılaşma sağlanmıştır.

Yukarı Çamlıca yerleşimindeki konut planlamasında aşhane/mutfak mekanı yamaç yönüne, yatak odaları ise vadi yönüne konumlandırılmıştır.

mekân kurgusu incelendiğinde, mekânı kuran temel ögenin aşhane olduğu belirlenmiştir.

Bunda aşhanede yer alan ocaklıkların üzerindeki büyük bacaların etkili olduğunu söylemek mümkün

yamaç tarafındaki nem yakılan ateşle birlikte bir nebze önlenmiş olmakta

yamaca örülen duvar kalınlıklarının en az 80 cm. dolaylarında olması yamaçtaki nemin evden uzaklaştırılması açısından önemli bir ayrıntıdır.

 

Sümerkan (1990), Trabzon yöresinde yalnız toprak zeminli aşhane yer alırken Rize yöresinde aşhane ve buna yakın büyüklükte ‘hayat’ mekanı da bulunduğunu aktarmaktadır. Aşhane toprak zeminli, hayat ise yapı aşağı yönündeki ahır üzerinde ve ahşap döşemelidir.

 

Sümerkan (1990), çalışmasında plan tiplerini AKA bazında üç başlık altında sınıflandırmaktadır. Bunlar;

Salonlu Evler: Tirebolu-Bulancak arasında, Giresun’ a özgü salon adı verilen ve diğer odalara eş büyüklükte ahşap döşemeli ortak bir mekana sahip evler.

Basit Aşhaneli Evler: Görele (Giresun)- Yomra (Trabzon) arasında toprak zeminli aşhaneye sahip evler.

Hayat-Aşhaneli Evler: Trabzon’un doğu ilçelerinde izleri belirginleşmeye başlayıp Rize-Artvin illerinde olgunlaşan; aşhane dışında, ahşap zeminli bir oturma veya servis mekanına, yani ‘hayat’a sahip evler (s. 358).

 

(hayatlı olanlar) mahremiyet engelleri yüksek, aşamalı simetriye sahip konutlardır

…mahremiyet eşikleri yüksek olmayan, simetrik, ortak mekanlı “salonlu tipler” e daha çok Giresun ve ordu civarında; ortak mekansız, bir koridor üzerindeki odalardan oluşan, mahremiyet eşikleri yüksek, simetrik “sokaklı tipler” e ise Samsun civarında rastlanmaktadır (s. 360).

 

Ev halkı aşhane ile koridor arasındaki kapıyı kapatarak mekanlar arasındaki yalıtımı istediği zaman sağlayabilmektedir.

 

Sedir, dolap, yüklük, ocak, gusülhane ve raflar odaların iç donanımını oluşturan, geleneksel hayat tarzının da zorunlu kıldığı öğelerdir (s. 363).

 

Aşhane mekanında un dolabı, kiler dolabı ve raflar burada mekanın işlevselliğini artıran kalıcı bir öğe olarak karşımıza çıkmaktadır.

Aşhane / yalnızca yemek pişirme eylemini değil, yemek yeme, oturma, dinlenme, yıkanma ve benzeri işlevleri de içinde barındıran çok amaçlı bir mekandır.

 

Misafir yöre insanı için çok önemli / (mahremiyet de önemli) / misafir odaları evin diğer odalarından bağımsız / Ya aşhaneye bağlanan koridorlar üzerinden ya da yapı içine çekilmiş üstü örtülü dış mekanlardan yan odalara yapılan girişler

 

Konak yapılarında /  manzaraya bakan ve hayata açılan odalarında da ocak/ şömine kullanımı görülmekte ve bu odalarda güsülhane, gömme dolap, niş gibi mekânsal donatıların yerleştirildiği görülmektedir. Bu nitelikli odalar, içinde yaşayan insanlar için birer ev olarak çok yönlü tasarlanmıştır (s. 367).

 

Konutların en özellikli cephesi, vadiye bakan eğim yönündeki cepheleridir.

Eğime yerleşen konutların çoğu araziye gömülü olduğundan, arka cepheden tek katlı olarak görülmektedir.

…yan cephelerde kapı açıklıkları bulunmaktadır.

Geleneksel konutların yan cephelerinde girişler, içeri çekilmiş yarı açık mekanlar üzerinden veya yapının tamamen düz olan cephesi üzerinde açılan kapı boşlukları aracılığıyla sağlanmaktadır

 

Çatıların geniş saçakları ile çatı sularının duvarları ıslatması engellenmiştir. Geleneksel konutlarda, ön cepheye karakterini veren başlıca özellikler geniş saçaklı kırma çatı, öne doğru çıkma yapmış üst kat/katlar ve pencere açıklıklarıdır.

…hayatlar, manzaraya bakan ön cephede, dinlenme ve seyir yeridir.

 

…temel yapı malzemesi taş ve ahşaptır.

…ahşap malzeme hem taşıyıcı eleman, hem dolgu malzemesi hem de kaplama malzemesi olarak kullanılmaktadır.

…merdiven, kapı, pencere gibi mimari yapı elemanları ile sedir, dolap gibi iç mekan donatıları ahşaptan yapılmıştır.

 

Taş malzeme yaygın olarak konutların giriş katında / arazi eğimine gömülmüş olan bodrum katının yamaca dayalı arka duvarı ve yan duvarlarının hepsi yığma taş malzeme ile örülmüştür.

Yerleşimde evlerin dış duvar konstrüksiyonunda genel olarak moloz veya kesme taş duvarlar ile oluşturulan bodrum katı üzerine ahşap yığma, taş yığma veya her iki yapım sisteminin yanında ahşap karkas sistemi kullanılmıştır. Yerleşimdeki tüm konutların ahır katlarında yığma taş yapım sistemi kullanılmış…

 

Kapılar

Dış kapılar çoğunlukla ahşaptır.

Hacı Yunuszade Halil Efendi konağı ve Şerif Reyhan konağına ait / misafir girişi ve ana girişi çift kanatlı olup metal kaplamadır.

…çoğu ahşap kapı, sade ve işlemesizdir.

 

Pencereler

Pencereler giyotin pencere ve yana açılır tek kanatlı veya çift kanatlı pencereler şeklinde çeşitlenmektedir.

Bazı pencerelerin kepenkleri / demir parmaklıkları bulunmaktadır.

…

 

BÖLÜM DÖRT

DEĞERLENDİRME VE SONUÇLAR

Yerleşimi korumaya değer kılan kırsal mimari miras nitelikleri:

Topoğrafyaya bağlı parsel çözümleri ve mevkiler oluşturacak şekilde kümelenen yapılaşma geleneği,

 

…(patika) yaya yolu, evlerin birbirleriyle ve insanların gündelik yaşamda çevreleriyle kurmuş oldukları ilişkileri yansıtması nedeniyle önemlidir.

 

Çatıdan gelen yağmur suyunun beden duvarlarında yaptığı hızlı tahribat, yığma duvarlarda derz boşalmaları, derin çatlaklar ve ayrılmalar gibi / sonuçlar doğurmaktadır. Aynı problem iç mekanlarda kapı pencere ve döşeme kayıplarına ve devamında kısmi yıkımlara neden olabilmektedir (s. 400)

 

…

Koçoğlu, Serap. (2022),Çamlıhemşin-Yukarı Çamlıca Yerleşimi Kırsal Mimari Mirası ve Koruma Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İZMİR

…