Geleneksel Diyarbakır Evlerinde Yapım Tekniği ve Malzemede Koruma Sorunları

Geleneksel Diyarbakır Evlerinde Yapım Tekniği ve Malzemede Koruma Sorunları

Kentin surlarla çevrili oluşu, tüm yerleşim alanını bu sınır içinde gelişmek zorunda bırakmıştır.

 

Sur içerisindeki evler küçük çapta bir kale gibi duvarlarla sokaktan tecrit edilmiş, sokağa mümkün olduğu kadar az ve küçük pencereler açılmıştır.

 

Diyarbakır evleri, dış dünyadan soyutlanmış, kendi içinde bağımsız bir avlu ve onu saran kanatlardan oluşmaktadır. Dörtgen planlı olan avlu, etrafında odaların, eyvan, mutfak, hela, kiler, ahır v.b. birimlerin yer aldığı üstü açık, havuzlu bir mekandır.

…avlunun zemini genellikle gözenekli bazalt ile kaplı

Yazların uzun ve sıcak geçtiği kentte, kuzeydeki yazlık kanatlarda odalar yüksek tavanlı ve bol pencereli tutulmuştur. Yüksek ve gösterişli eyvanlarla hareketlendirilen bu kanat, evin en zengin avlu cephesini oluşturmaktadır. Kışlık ve baharlık kanatlarda ise pencereler daha az sayılı ve basık olup, ahşap kepenklidir

 

…eyvan, çoğu kez çift merkezli, yüksek tutulan kemerlerle avluya açılan bir yaşam alanıdır. Hem avludan odalara geçişi sağlaması, hem de yaz aylarında yarattığı gölgelik ve serinlik ile günlük yaşamın sürdüğü bir mekandır.

 

…mutfak, tek kemerle avluya açılmakta ve içerisinde su elemanı bulunmamaktadır.

 

Diyarbakır geleneksel evlerinde banyo, büyük ve varlıklı ailelerin evinde bulunmaktadır. Genel olarak halk yıkanmak için mahalle hamamlarını kullanmaktadır.

 

Avludan bir kaç basamakla inilen bodrum, ev halkının kışlık yiyeceklerini ve yakacaklarını sakladığı servis alanıdır.

 

Üst katta mekan büyütmek amacıyla sokağa taşan cumbalı odalar yapılmıştır.

 

Taşları veya tuğlaları, taşıyıcı olacak şekilde, üst üste koyup, harçla bağlanarak ve yapı döşemesini de bu duvarlara tahta veya kütüklerle bindirme yoluyla çivi kullanmadan monte edilmiş sistemlere yığma yapı denir

 

Sert bazalt platosunun fazla derin olmadığı Suriçi bölgesinde yapıların temeli de çok derine inmeden iri bazalt taşlarla oluşturulmuştur.

 

…bazalt, siyah renkli volkanik bir taştır.

Cephelerdeki estetik kaygı nedeniyle bazalt ile birlikte, kalker taşı duvarlarda almaşık örgü şeklinde kullanılmıştır.

 

Duvar örgülerinde kireç esas malzeme olmak üzere, bazalt taş tozu, tuğla kırığı, saman, tuz gibi malzemelerden oluşan karışım kullanılmaktadır.

 

Geleneksel mimarinin yapım tekniği, yapıldığı dönemim üretim koşulları, kültürü, yaratıcılık gücü ve ekonomik olanaklarıyla biçimlenmiştir.

…

Payaslı Oğuz, Gülin – Halifeoğlu, Fatma Meral (2017), Geleneksel Diyarbakır Evlerinde Yapım Tekniği ve Malzemede Koruma Sorunları, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, Cilt: 8, 2, s. 345-358

…