Doğu Karadeniz’in Geleneksel Yapı Kültürüne Yapı Ustaları Üzerinden Bütüncül Bir Değerlendirme

 

Doğu Karadeniz Bölgesi geleneksel konutları, genellikle evlerin tek tek ya da birkaç evlik kümeler şeklinde topoğrafyaya dağıldığı bir yerleşim düzenine sahiptir.

Çamlıhemşin Topluca Köyü’nden Ali Yağcı Usta, 87 adet konut inşa ettiğini, geleneksel konutların inşa edileceği yerin seçiminde, “kar ve tipiye karşı korunaklı olmasına, yapının konumlandığı zeminin kaymamasına, su almamasına” dikkat ettiklerini belirtmektedir (Kaynak Kişi: Ali Yağcı, Süha Arın, Sisler Kovulunca: Eski Evler, Eski Ustalar, Doğu Karadeniz, Belgesel film, MTV, 1986. https://www.youtube.com/watch?v=Ngu-6DgkEFg,). Doğu Karadeniz Bölgesi’nin nemli iklimi, konut biçimlenmesinde ağırlıklı rol oynamaktadır. Yapıların havalandırılması ve hava akımlarının iç mekâna alınması için, yapı ustaları eğime oturan yapıların çevredeki ağaç boyundan yüksek olmasına dikkat eder…

 

Özgüner’in Salonlu ve Hayatlı olarak iki grupta incelediği geleneksel konut plan tiplerini, Sümerkan yöresel kullanım ve söylem farklılıklarını dikkate alarak, Salonlu, Basit Aşhaneli ve Hayatlı Aşhaneli olarak üç grupta incelemektedir.

 

Geleneksel Doğu Karadeniz Evleri’nde, mutfak, kiler, ambar, çamaşırhane gibi servis mekânları çoğunlukla zemin ya da bodrum katta yer aldığından, plan tipolojisi üzerinde etkisi yoktur.

 

Eve girildiğinde karşılaşılan ilk mekân olan hayat, ev halkının bir araya geldiği, pişirme ve yemek etkinliklerinin yapıldığı, odalara, depo ve kiler mekânlarına geçişin sağlandığı, çok amaçlı bir mekândır.

 

Müslüm Usta ve İsmail Dilaver Usta, Karadeniz Evleri’nde “odaların pencerelerinin çoğunlukla demir parmaklıklı olduğunu, fakat bir odanın penceresine parmaklık yapmadıklarını, bu geleneğin nedeninin yangın sırasında kaçışı kolaylaştırmak” olduğunu vurgulamaktadır (Kaynak Kişiler: Müslüm, İsmail Dilaver, Sisler Kovulunca).

 

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde evler, çoğunlukla “ahşap çatma” ve “ahşap yığma” yapım teknikleri kullanılarak inşa edilmiştir

 

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin geleneksel konutlarında, iç bölme duvarları 2-4 cm kalınlıkta ahşap elemanlar kullanılarak yapılmıştır

…bodrum kat döşemelerinde çoğunlukla taş, diğer kat döşemelerinde ahşap kullanılmıştır

…

Karakul, Özlem (2021), Doğu Karadeniz’in Geleneksel Yapı Kültürüne Yapı Ustaları Üzerinden Bütüncül Bir Değerlendirme, Art-Sanat Dergisi, Sayı: 16, s. 381–407

…